Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qalstuk (alm. Halstuch) — geyim aksesuarı
Uzun və mübahisəli keçmişi olan qalstuklardan bu gün dünyada təqribən 650 milyon adam istifadə edir. Bir ildə satılan qalstukların sayı isə 800 milyona yaxındır. Qalstukları 1618–1648-ci illərdə baş verən məşhur 30 illik müharibənin yadigarı da saymaq olar.
Növləri
- Klassik qalstuk: "qalstuk" deyincə adamın ağlına gələn ilk qalstuk növü; klassik geyimlər (kostyum) ilə taxılır. Əsasən, toylara və rəsmi mərasimlərdə taxılır.
- Pipion: kəpənək şəklində bağlanan qalstuk.
- Kravat: paltarın yaxasına bağlanan ağ parçalı geniş yaylıq.
- Zərgərlik (ing. Bolo): adətən qaytana bağlanmış dəyərli daşlar.
- Pioner qalstuku (rus. Пионерский галстук): 1922-ci ildə SSRİ-də yaranmış "Pioner hərəkatı"nın atributu — xüsusi üsul ilə bağlanmış qırmızı yaylıq.
Adı
Azərbaycan dilində işlədilən "qalstuk" kəlməsi alman dilindən “halstuch” (boğaz dəsmalı) şəklində rus dilinə və rus dilindən bizim dilimizə keçmişdir və 1940-cı illərdən daha sıx işlənməyə başlandı. Ondan öncə ədəbiyyatda və lüğətlərdə boyunbağı sözü işlənməkdə idi, və indi də bu sözə qalstuk mənasında nadir hallarda rast gəlmək olar. İndiki Azərbaycan dilində Boyunbağı sözü dəyərli metallardan hazırlanmış boyuna taxılan zərgərlik məmulatlarına deyirlər. Bu cür məna sürüşməsinin səbəbi həm "qalstuk" sözünü deyincə klassik tip qalstuku düşünməkdir, həm də ilk zamanlar qalstukların çox fərqli olmağı, həmçinin qiymətli daşlarla bəzənməsidir. Cənubi Azərbaycanca və Türkiyə türkcəsində işlədilən “kravat” (کراوات ya قراوات) sözü xorvatlarla əlaqədardır. Söz fransızca "cravate" kəlməsindən törəmiş, mənası "xorvatlar" deməkdir. Qalstukun çağdaş aksesuar kimi Fransada meydana gəlməsi təxminən 17-ci əsrə təsadüf edir. 1635-ci ildə Fransa Kralı XIII Lüdovikin əsgərləri arasında birdən-birə boğazına parça bağlayan əsgərlər peyda olmuşdu və bu əsgərlər xorvatlar idi. Zamanla bu parçalar fransız modelyerlərin diqqətini çəkmiş və aksesuar "a la croate", yəni "xorvat tərzi" adı ilə tanınmışdır. Sonralar bu söz Fransa hüdudlarından da kənara çıxmış, aksesuar təkmilləşərək müasir qalstuklar meydana gəlmişdir. Türkiyədə "kravat" sözünün işlənməsi Tənzimat hərəkatı ilə əlaqadardır və ilk qalstuk taxan Osmanlı İmperatoru Sultan Əbdülməcid olmuşdur.
Tarixi
Qalstukun tarixi keçmişi Türk qatillərinə məxsusdur
1660-cı ildə Osmanlılar Avstriya ordusuna məğlub olduğu zaman Avstriya-Macarıstan İmperiyası tərkibində olan Xorvatiyadan (Kroatia) bir qrup əsgər zəfərin qəhrəmanları olaraq Parisə aparıldılar və kralın hüzuruna çıxarıldılar. Bu əsgərlərin boğazlarına xanımları tərəfindən rəngli dəsmallar bağlamışdı. Əsgərlər bu yaylıqlara baxıb öz ailələrini yada salırdılar. Bu dəsmallar romalılar dövründə səs tellərini isti saxlamaq üçün taxılan dəsmallara oxşayırdı. Kral çox bəyəndi və özü də krallıq qalstukları taxan bir ordu qurdu.
Köhnə vaxtlardan qalstuklar o qədər möhkəm bağlanmışdı ki, insanlar boyunlarını döndərmədən ətrafa baxa bilmirdilər. Amma onlar qılınc zərbəsindən boynu qoruyurdu. 1960-cı illərdə qalstuklar bir az gözdən düşsə də, 1970-ci illərdə yenidən populyarlığı artdı.
Maraqlı faktlar
- Bir qalstuku ən azı 85 cür bağlamaq olar.
- 19-cu əsrdə Londondakı avtobus sürücüləri də qalstuku elə bizim kimi bağlayırdılar.
- Eramızdan əvvəl 3-cü yüzillikdə Çin imperatoru Huanq Tinin əsgərlərinin də boyunlarında qalstuka bənzər yaylıqlar var idi.
İslami qalstuk
2010-cu ildə İranda islam dəyərlərinə uyğun qalstuk hazırlanıb. Qalstukun müəllifi onu İran Sənaye Mülkiyyətləri İdarəsində qeydiyyatdan keçirib. Qalstuk qılınc formasındadır. Müəllif deyib ki, qalstukun qılınc formasında olması heç də zorakılığa rəvac vermək deyil: "Bir çox müsəlman ölkələrində, o cümlədən bizim ölkədə müsəlman alimlər və digər din xadimləri qalstukdan istifadəyə icazə vermir və bunu Qərb mədəniyyətinin simvolu kimi qəbul edirlər. Mənim hazırladığım qalstuk gözəl və yaraşıqlı olmaqla yanaşı həm də islam dəyərlərinə uyğundur. Bəzi ayətullahlar və müsəlman alimlər onu bəyəniblər. Qalstukun qılınc formasında hazırlanması Həzrət Əlinin məşhur qılıncı – Zülfüqar qılıncı ilə bağlıdır. Bu müqəddəs qılınc həmişə zülmə qarşı olub, ədalətin bərqərar olunmasına xidmət göstərib".
Qeyd edək ki, 1979-cu il İranda islam inqilabı qələbə çalandan sonra hökumət idarələrində və digər rəsmi yerlərdə Qərb mədəniyyətinin simvolu kimi təqdim edilən qalstuk taxmağa qadağa qoyulub.
İstinadlar
- "Qalstuku necə bağlamaq olar: təlimat". 2022-01-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-16.
- https://www.azleks.az/online-dictionary/boyunba%C4%9F%C4%B1?s=my 2023-11-11 at the Wayback Machine Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti, Boyunbağı. Qalstuk
- . 2012-11-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-11.
- . 2010-12-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-11-19.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qalstuk alm Halstuch geyim aksesuari Kimyevi elementlerin dovri cedveli klassik qalstukun uzerinde Uzun ve mubahiseli kecmisi olan qalstuklardan bu gun dunyada teqriben 650 milyon adam istifade edir Bir ilde satilan qalstuklarin sayi ise 800 milyona yaxindir Qalstuklari 1618 1648 ci illerde bas veren meshur 30 illik muharibenin yadigari da saymaq olar NovleriKlassik qalstuk qalstuk deyince adamin aglina gelen ilk qalstuk novu klassik geyimler kostyum ile taxilir Esasen toylara ve resmi merasimlerde taxilir Pipion kepenek seklinde baglanan qalstuk Kravat paltarin yaxasina baglanan ag parcali genis yayliq Zergerlik ing Bolo adeten qaytana baglanmis deyerli daslar Pioner qalstuku rus Pionerskij galstuk 1922 ci ilde SSRI de yaranmis Pioner herekati nin atributu xususi usul ile baglanmis qirmizi yayliq AdiAzerbaycan dilinde isledilen qalstuk kelmesi alman dilinden halstuch bogaz desmali seklinde rus diline ve rus dilinden bizim dilimize kecmisdir ve 1940 ci illerden daha six islenmeye baslandi Ondan once edebiyyatda ve lugetlerde boyunbagi sozu islenmekde idi ve indi de bu soze qalstuk menasinda nadir hallarda rast gelmek olar Indiki Azerbaycan dilinde Boyunbagi sozu deyerli metallardan hazirlanmis boyuna taxilan zergerlik memulatlarina deyirler Bu cur mena surusmesinin sebebi hem qalstuk sozunu deyince klassik tip qalstuku dusunmekdir hem de ilk zamanlar qalstuklarin cox ferqli olmagi hemcinin qiymetli daslarla bezenmesidir Cenubi Azerbaycanca ve Turkiye turkcesinde isledilen kravat کراوات ya قراوات sozu xorvatlarla elaqedardir Soz fransizca cravate kelmesinden toremis menasi xorvatlar demekdir Qalstukun cagdas aksesuar kimi Fransada meydana gelmesi texminen 17 ci esre tesaduf edir 1635 ci ilde Fransa Krali XIII Ludovikin esgerleri arasinda birden bire bogazina parca baglayan esgerler peyda olmusdu ve bu esgerler xorvatlar idi Zamanla bu parcalar fransiz modelyerlerin diqqetini cekmis ve aksesuar a la croate yeni xorvat terzi adi ile taninmisdir Sonralar bu soz Fransa hududlarindan da kenara cixmis aksesuar tekmilleserek muasir qalstuklar meydana gelmisdir Turkiyede kravat sozunun islenmesi Tenzimat herekati ile elaqadardir ve ilk qalstuk taxan Osmanli Imperatoru Sultan Ebdulmecid olmusdur Sultan Ebdulmecidin deyerli daslardan ibaret qalstukuTarixiQalstukun tarixi kecmisi Turk qatillerine mexsusdur 1660 ci ilde Osmanlilar Avstriya ordusuna meglub oldugu zaman Avstriya Macaristan Imperiyasi terkibinde olan Xorvatiyadan Kroatia bir qrup esger zeferin qehremanlari olaraq Parise aparildilar ve kralin huzuruna cixarildilar Bu esgerlerin bogazlarina xanimlari terefinden rengli desmallar baglamisdi Esgerler bu yayliqlara baxib oz ailelerini yada salirdilar Bu desmallar romalilar dovrunde ses tellerini isti saxlamaq ucun taxilan desmallara oxsayirdi Kral cox beyendi ve ozu de kralliq qalstuklari taxan bir ordu qurdu Kohne vaxtlardan qalstuklar o qeder mohkem baglanmisdi ki insanlar boyunlarini dondermeden etrafa baxa bilmirdiler Amma onlar qilinc zerbesinden boynu qoruyurdu 1960 ci illerde qalstuklar bir az gozden dusse de 1970 ci illerde yeniden populyarligi artdi Maraqli faktlarBir qalstuku en azi 85 cur baglamaq olar 19 cu esrde Londondaki avtobus suruculeri de qalstuku ele bizim kimi baglayirdilar Eramizdan evvel 3 cu yuzillikde Cin imperatoru Huanq Tinin esgerlerinin de boyunlarinda qalstuka benzer yayliqlar var idi Islami qalstuk2010 cu ilde Iranda islam deyerlerine uygun qalstuk hazirlanib Qalstukun muellifi onu Iran Senaye Mulkiyyetleri Idaresinde qeydiyyatdan kecirib Qalstuk qilinc formasindadir Muellif deyib ki qalstukun qilinc formasinda olmasi hec de zorakiliga revac vermek deyil Bir cox muselman olkelerinde o cumleden bizim olkede muselman alimler ve diger din xadimleri qalstukdan istifadeye icaze vermir ve bunu Qerb medeniyyetinin simvolu kimi qebul edirler Menim hazirladigim qalstuk gozel ve yarasiqli olmaqla yanasi hem de islam deyerlerine uygundur Bezi ayetullahlar ve muselman alimler onu beyenibler Qalstukun qilinc formasinda hazirlanmasi Hezret Elinin meshur qilinci Zulfuqar qilinci ile baglidir Bu muqeddes qilinc hemise zulme qarsi olub edaletin berqerar olunmasina xidmet gosterib Qeyd edek ki 1979 cu il Iranda islam inqilabi qelebe calandan sonra hokumet idarelerinde ve diger resmi yerlerde Qerb medeniyyetinin simvolu kimi teqdim edilen qalstuk taxmaga qadaga qoyulub Istinadlar Qalstuku nece baglamaq olar telimat 2022 01 20 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 16 https www azleks az online dictionary boyunba C4 9F C4 B1 s my 2023 11 11 at the Wayback Machine Azerbaycan dilinin izahli lugeti Boyunbagi Qalstuk 2012 11 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 11 2010 12 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 11 19