Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Papua dilləri — əsasən Yeni Qvineya adasında və ona bitişik adalarda danışılan və müxtəlif dillərdən ibarət böyük bir qrup dilləri əhatə edir. Bu dillər, dünya dilləri arasında ən çox müxtəlifliyə malikdir və adətən Avstroneziya dilləri ilə əlaqəli olmayan, fərqli dillər olaraq tanınır. Papua dilləri bir neçə kiçik dil ailəsinə və izolyat dillərə bölünür və onları ortaq bir proto-dil əsasında təsnif etmək çətindir.
| Papua dilləri | |
|---|---|
| — | |
| Areal | — |
| Təsnifat | |
| Kateqoriya | ??? |
| Tərkib | |
| — | |
| Dil qrupunun kodları | |
| (ГОСТ 7.75–97) | паа 532 |
| (ISO 639-2) | paa |
| (ISO 639-5) | paa |
Papua Dillərinin xüsusiyyətləri və yayılması
Papua dilləri ümumilikdə 800-dən çox dili əhatə edir. Bu dillər müxtəlif dil ailələrinə aiddir, lakin bir-biri ilə genetik əlaqəsi yoxdur. Trans-Yeni Qvineya ailəsi Papua dilləri arasında ən böyük ailə sayılır və təxminən 300-dən çox dili əhatə edir. Digər kiçik dil ailələrinə Torricelli, Sepik-Ramu və Kioşa dilləri daxildir. Bundan başqa, bəzi Papua dilləri izolyat dillər hesab olunur, yəni onlar digər dillərdən təcrid olunmuş şəkildə inkişaf edib.
Papua dilləri geniş fonoloji və morfoloji müxtəlifliyə malikdir. Bir çox Papua dili aqqlütinativ (şəkilçi əlavə edən) morfologiyaya malikdir, burada sözlər müxtəlif şəkilçilər vasitəsilə formalaşır. Həmçinin, bəzi Papua dillərində inkorporasiya, yəni feilin daxilində obyekt və ya digər nitq hissələrinin birləşdirilməsi kimi xüsusiyyətlər də müşahidə edilir. Papua dillərinin əksəriyyəti kiçik icmalar tərəfindən danışılır və yazılı forması yoxdur. Hər bir Papua dili bu icmaların unikal həyat tərzini, inanclarını və mədəniyyətlərini əks etdirir. Bu dillər çox vaxt yüksək tənəzzül riski altındadır və bir çoxu təhlükə altında hesab olunur, çünki bəzi Papua dilləri yalnız bir neçə yüz və ya daha az danışan şəxs tərəfindən qorunur.
Papua dillərinin çoxunu araşdırmaq çətinliklidir. Adanın coğrafi şəraiti və uzaq, dağlıq bölgələri dilçilərin Papua dillərini yerində tədqiq etmələrini məhdudlaşdırır. Üstəlik, Papua dilləri bir çox dil ailəsinə aid olduğu üçün onları sistematik şəkildə öyrənmək çətinliklər yaradır. Dilçilər çox vaxt sahə tədqiqatları və yazılı ənənənin az olduğu dillər üzərində işləməli olurlar.
Papua dilləri dilçilik üçün mühüm bir sahə təşkil edir, çünki bu dillər dillərin strukturunda geniş müxtəlifliyi nümayiş etdirir. Dünya dilləri arasındakı əlaqələri, genetik yaxınlıqları və dillərin təkamül proseslərini anlamağa kömək edir. Papua dillərinin qorunması, həmçinin yerli icmaların mədəni irsinin qorunması üçün də vacibdir.
Papua dillərinin dilçilikdə əhəmiyyəti
Papua dilləri, dilçilikdə dillərin müxtəlif struktur xüsusiyyətlərini, dəyişikliklərini və inkişaf qanunauyğunluqlarını öyrənmək üçün önəmlidir. Belə dillər dünyanın dil coğrafiyasında unikal bir yer tutur və dil inkişafının müxtəlif formalarını əks etdirir. Bu dillərin qorunması və sənədləşdirilməsi həm mədəni, həm də elmi baxımdan çox əhəmiyyətlidir.
İstinadlar
- "Papua". www.languagesgulper.com. 2017-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-15.
- Reesink, Ger; Singer, Ruth; Dunn, Michael. "Əhali modellərindən istifadə edərək Sahulun linqvistik müxtəlifliyinin izahı". PLOS Biology. 7 (11). Noyabr 17, 2009: e1000241. doi:10.1371/journal.pbio.1000241. PMC 2770058. PMID 19918360.
- Murray Gell-Mann et al. (2009) "Distant Language Relationship: The Current Perspective Arxiv surəti 7 iyul 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında", Journal of Language Relationship·Вопросы языкового родства
- Bellwood, Peter; Fox, James J.; Tryon, Darrell. Bellwood, Peter; Fox, James J; Tryon, Darrell (redaktorlar ). The Austronesians. ANU Press. 2006. doi:10.22459/A.09.2006. ISBN . 2020-04-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-31 – press.anu.edu.au vasitəsilə.
Ədəbiyyat
- Müqayisəli söz siyahıları
- Conrad, R. and Dye, W. "Some Language Relationships in the Upper Sepik Region of Papua New Guinea Arxiv surəti 26 may 2024 tarixindən (Wayback Machine) saytında". In Conrad, R., Dye, W., Thomson, N. and Bruce Jr., L. editors, Papers in New Guinea Linguistics No. 18. A-40:1-36. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1975. DOI:10.15144/PL-A40.1
- Davies, J. and Comrie, B. "A linguistic survey of the Upper Yuat". In Adams, K., Lauck, L., Miedema, J., Welling, F., Stokhof, W., Flassy, D., Oguri, H., Collier, K., Gregerson, K., Phinnemore, T., Scorza, D., Davies, J., Comrie, B. and Abbott, S. editors, Papers in New Guinea Linguistics No. 22. A-63:275-312. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1985. DOI:10.15144/PL-A63.275
- Dutton, T.E. "Notes on the Languages of the Rigo Area of the Central District of Papua". In Wurm, S.A. and Laycock, D.C. editors, Pacific linguistic studies in honour of Arthur Capell. C-13:879-984. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1970. DOI:10.15144/PL-C13.879
- Foley, W.A. "Linguistic prehistory in the Sepik-Ramu basin". In Pawley, A., Attenborough, R., Golson, J. and Hide, R. editors, Papuan Pasts: Cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. PL-572:109-144. Pacific Linguistics, The Australian National University, 2005.
- Franklin, K.J. "Other Language Groups in the Gulf District and Adjacent Areas". In Franklin, K. editor, The linguistic situation in the Gulf District and adjacent areas, Papua New Guinea. C-26:261-278. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1973. DOI:10.15144/PL-C26.261
- Laycock, Donald C. 1968. Languages of the Lumi Subdistrict (West Sepik District), New Guinea. Oceanic Linguistics, 7 (1): 36–66.
- Macdonald, G.E. "The Teberan Language Family". In Franklin, K. editor, The linguistic situation in the Gulf District and adjacent areas, Papua New Guinea. C-26:111-148. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1973. DOI:10.15144/PL-C26.111
- McElhanon, K.A. and Voorhoeve, C.L. The Trans-New Guinea Phylum: Explorations in deep-level genetic relationships. B-16, vi + 112 pages. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1970. DOI:10.15144/PL-B16
- Miedema, J. and Welling, F.I. "Fieldnotes on languages and dialects in the Kebar district, Bird's Head, Irian Jaya". In Adams, K., Lauck, L., Miedema, J., Welling, F., Stokhof, W., Flassy, D., Oguri, H., Collier, K., Gregerson, K., Phinnemore, T., Scorza, D., Davies, J., Comrie, B. and Abbott, S. editors, Papers in New Guinea Linguistics No. 22. A-63:29-52. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1985. DOI:10.15144/PL-A63.29
- Shaw, R.D. "The Bosavi language family". In Laycock, D., Seiler, W., Bruce, L., Chlenov, M., Shaw, R.D., Holzknecht, S., Scott, G., Nekitel, O., Wurm, S.A., Goldman, L. and Fingleton, J. editors, Papers in New Guinea Linguistics No. 24. A-70:45-76. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1986. DOI:10.15144/PL-A70.45
- Shaw, R.D. "A Tentative Classification of the Languages of the Mt Bosavi Region". In Franklin, K. editor, The linguistic situation in the Gulf District and adjacent areas, Papua New Guinea. C-26:187-215. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1973. DOI:10.15144/PL-C26.187
- Thomson, N.P. "The Dialects of Magi". In Conrad, R., Dye, W., Thomson, N. and Bruce Jr., L. editors, Papers in New Guinea Linguistics No. 18. A-40:37-90. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1975. DOI:10.15144/PL-A40.37
- Voorhoeve, C.L. Languages of Irian Jaya: Checklist. Preliminary classification, language maps, wordlists. B-31, iv + 133 pages. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1975. DOI:10.15144/PL-B31
- Voorhoeve, C.L. "Miscellaneous Notes on Languages in West Irian, New Guinea". In Dutton, T., Voorhoeve, C. and Wurm, S.A. editors, Papers in New Guinea Linguistics No. 14. A-28:47-114. Pacific Linguistics, The Australian National University, 1971. DOI:10.15144/PL-A28.47
Xarici keçidlər
- TransNewGuinea.org - database of the languages of New Guinea (by Simon Greenhill)
- 2003 bibliography of languages (Papuan and Austronesian) of Indonesian Papua
- Summer Institute of Linguistics site on languages (Papuan and Austronesian) of Papua New Guinea
- Map of Papuan languages (formerly known as the East Papuan family) of island Melanesia
- Bill Foley on Papuan languages
- Dryer's Papuan Language Families and Genera
- Endangered Languages of the Pacific Region
- Timothy Usher's Newguineaworld site
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Papua dilleri esasen Yeni Qvineya adasinda ve ona bitisik adalarda danisilan ve muxtelif dillerden ibaret boyuk bir qrup dilleri ehate edir Bu diller dunya dilleri arasinda en cox muxtelifliye malikdir ve adeten Avstroneziya dilleri ile elaqeli olmayan ferqli diller olaraq taninir Papua dilleri bir nece kicik dil ailesine ve izolyat dillere bolunur ve onlari ortaq bir proto dil esasinda tesnif etmek cetindir Papua dilleri Areal TesnifatKateqoriya Papua dilleriTerkib Dil qrupunun kodlariGOST 7 75 97 paa 532ISO 639 2 paaISO 639 5 paaPapua Dillerinin xususiyyetleri ve yayilmasiPapua dilleri umumilikde 800 den cox dili ehate edir Bu diller muxtelif dil ailelerine aiddir lakin bir biri ile genetik elaqesi yoxdur Trans Yeni Qvineya ailesi Papua dilleri arasinda en boyuk aile sayilir ve texminen 300 den cox dili ehate edir Diger kicik dil ailelerine Torricelli Sepik Ramu ve Kiosa dilleri daxildir Bundan basqa bezi Papua dilleri izolyat diller hesab olunur yeni onlar diger dillerden tecrid olunmus sekilde inkisaf edib Papua dilleri genis fonoloji ve morfoloji muxtelifliye malikdir Bir cox Papua dili aqqlutinativ sekilci elave eden morfologiyaya malikdir burada sozler muxtelif sekilciler vasitesile formalasir Hemcinin bezi Papua dillerinde inkorporasiya yeni feilin daxilinde obyekt ve ya diger nitq hisselerinin birlesdirilmesi kimi xususiyyetler de musahide edilir Papua dillerinin ekseriyyeti kicik icmalar terefinden danisilir ve yazili formasi yoxdur Her bir Papua dili bu icmalarin unikal heyat terzini inanclarini ve medeniyyetlerini eks etdirir Bu diller cox vaxt yuksek tenezzul riski altindadir ve bir coxu tehluke altinda hesab olunur cunki bezi Papua dilleri yalniz bir nece yuz ve ya daha az danisan sexs terefinden qorunur Papua dillerinin coxunu arasdirmaq cetinliklidir Adanin cografi seraiti ve uzaq dagliq bolgeleri dilcilerin Papua dillerini yerinde tedqiq etmelerini mehdudlasdirir Ustelik Papua dilleri bir cox dil ailesine aid oldugu ucun onlari sistematik sekilde oyrenmek cetinlikler yaradir Dilciler cox vaxt sahe tedqiqatlari ve yazili enenenin az oldugu diller uzerinde islemeli olurlar Papua dilleri dilcilik ucun muhum bir sahe teskil edir cunki bu diller dillerin strukturunda genis muxtelifliyi numayis etdirir Dunya dilleri arasindaki elaqeleri genetik yaxinliqlari ve dillerin tekamul proseslerini anlamaga komek edir Papua dillerinin qorunmasi hemcinin yerli icmalarin medeni irsinin qorunmasi ucun de vacibdir Papua dillerinin dilcilikde ehemiyyetiPapua dilleri dilcilikde dillerin muxtelif struktur xususiyyetlerini deyisikliklerini ve inkisaf qanunauygunluqlarini oyrenmek ucun onemlidir Bele diller dunyanin dil cografiyasinda unikal bir yer tutur ve dil inkisafinin muxtelif formalarini eks etdirir Bu dillerin qorunmasi ve senedlesdirilmesi hem medeni hem de elmi baximdan cox ehemiyyetlidir Istinadlar Papua www languagesgulper com 2017 12 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 10 15 Reesink Ger Singer Ruth Dunn Michael Ehali modellerinden istifade ederek Sahulun linqvistik muxtelifliyinin izahi PLOS Biology 7 11 Noyabr 17 2009 e1000241 doi 10 1371 journal pbio 1000241 PMC 2770058 PMID 19918360 Murray Gell Mann et al 2009 Distant Language Relationship The Current Perspective Arxiv sureti 7 iyul 2021 tarixinden Wayback Machine saytinda Journal of Language Relationship Voprosy yazykovogo rodstva Bellwood Peter Fox James J Tryon Darrell Bellwood Peter Fox James J Tryon Darrell redaktorlar The Austronesians ANU Press 2006 doi 10 22459 A 09 2006 ISBN 9780731521326 2020 04 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 10 31 press anu edu au vasitesile EdebiyyatMuqayiseli soz siyahilariConrad R and Dye W Some Language Relationships in the Upper Sepik Region of Papua New Guinea Arxiv sureti 26 may 2024 tarixinden Wayback Machine saytinda In Conrad R Dye W Thomson N and Bruce Jr L editors Papers in New Guinea Linguistics No 18 A 40 1 36 Pacific Linguistics The Australian National University 1975 DOI 10 15144 PL A40 1 Davies J and Comrie B A linguistic survey of the Upper Yuat In Adams K Lauck L Miedema J Welling F Stokhof W Flassy D Oguri H Collier K Gregerson K Phinnemore T Scorza D Davies J Comrie B and Abbott S editors Papers in New Guinea Linguistics No 22 A 63 275 312 Pacific Linguistics The Australian National University 1985 DOI 10 15144 PL A63 275 Dutton T E Notes on the Languages of the Rigo Area of the Central District of Papua In Wurm S A and Laycock D C editors Pacific linguistic studies in honour of Arthur Capell C 13 879 984 Pacific Linguistics The Australian National University 1970 DOI 10 15144 PL C13 879 Foley W A Linguistic prehistory in the Sepik Ramu basin In Pawley A Attenborough R Golson J and Hide R editors Papuan Pasts Cultural linguistic and biological histories of Papuan speaking peoples PL 572 109 144 Pacific Linguistics The Australian National University 2005 Franklin K J Other Language Groups in the Gulf District and Adjacent Areas In Franklin K editor The linguistic situation in the Gulf District and adjacent areas Papua New Guinea C 26 261 278 Pacific Linguistics The Australian National University 1973 DOI 10 15144 PL C26 261 Laycock Donald C 1968 Languages of the Lumi Subdistrict West Sepik District New Guinea Oceanic Linguistics 7 1 36 66 Macdonald G E The Teberan Language Family In Franklin K editor The linguistic situation in the Gulf District and adjacent areas Papua New Guinea C 26 111 148 Pacific Linguistics The Australian National University 1973 DOI 10 15144 PL C26 111 McElhanon K A and Voorhoeve C L The Trans New Guinea Phylum Explorations in deep level genetic relationships B 16 vi 112 pages Pacific Linguistics The Australian National University 1970 DOI 10 15144 PL B16 Miedema J and Welling F I Fieldnotes on languages and dialects in the Kebar district Bird s Head Irian Jaya In Adams K Lauck L Miedema J Welling F Stokhof W Flassy D Oguri H Collier K Gregerson K Phinnemore T Scorza D Davies J Comrie B and Abbott S editors Papers in New Guinea Linguistics No 22 A 63 29 52 Pacific Linguistics The Australian National University 1985 DOI 10 15144 PL A63 29 Shaw R D The Bosavi language family In Laycock D Seiler W Bruce L Chlenov M Shaw R D Holzknecht S Scott G Nekitel O Wurm S A Goldman L and Fingleton J editors Papers in New Guinea Linguistics No 24 A 70 45 76 Pacific Linguistics The Australian National University 1986 DOI 10 15144 PL A70 45 Shaw R D A Tentative Classification of the Languages of the Mt Bosavi Region In Franklin K editor The linguistic situation in the Gulf District and adjacent areas Papua New Guinea C 26 187 215 Pacific Linguistics The Australian National University 1973 DOI 10 15144 PL C26 187 Thomson N P The Dialects of Magi In Conrad R Dye W Thomson N and Bruce Jr L editors Papers in New Guinea Linguistics No 18 A 40 37 90 Pacific Linguistics The Australian National University 1975 DOI 10 15144 PL A40 37 Voorhoeve C L Languages of Irian Jaya Checklist Preliminary classification language maps wordlists B 31 iv 133 pages Pacific Linguistics The Australian National University 1975 DOI 10 15144 PL B31 Voorhoeve C L Miscellaneous Notes on Languages in West Irian New Guinea In Dutton T Voorhoeve C and Wurm S A editors Papers in New Guinea Linguistics No 14 A 28 47 114 Pacific Linguistics The Australian National University 1971 DOI 10 15144 PL A28 47Xarici kecidlerTransNewGuinea org database of the languages of New Guinea by Simon Greenhill 2003 bibliography of languages Papuan and Austronesian of Indonesian Papua Summer Institute of Linguistics site on languages Papuan and Austronesian of Papua New Guinea Map of Papuan languages formerly known as the East Papuan family of island Melanesia Bill Foley on Papuan languages Dryer s Papuan Language Families and Genera Endangered Languages of the Pacific Region Timothy Usher s Newguineaworld site