Orqan (q.yun.ὄργανονorqanon — alət sözündən)ref>Organon, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, at Perseus project</ref> — klavişli-nəfəsli musiqi aləti. Musiqi alətləri içində ən iri həcmlisidir. Öz həcmi, diapazon böyüklüyü, imkanları və tembr rəngarəngliyinə görə musiqi alətlərinin şahı sayılır. Nəfəsli orqan da adlandırılır ki, bu termin vasitəsilə elektron orqanlardan fərqlənir. Orqançı - orqan musiqi alətində ifa edən insan. İnstrumentalist-musiqiçininin sənəti, kilsədə rütbə. Başqa klavişli musiqi alətlərdən əsas fərgi - 7-yə gədər əl manualları (klavişləri), həmçinin ayaq pedal klavişinin olması ilə fərqləndirmək olar. Orqan (latınca organum, qədim-yunanca oργανον - "alət") - dilli-nəfəsli musiqi alətidir, musiqi alətlərinin arasında ən iri həcmlidir, və ən qədim alətlərdən biridir. Onun tarixi bir neçə minillik təşkil edir. Quqo Riman hesab edirdi ki, orqanın əcdadı qədim vavilon volınkasıdır (19 əsr b.e.ə.). "Həmin alətdə dəri boru vasitəsilə havayla dolurdu, əks tərəfində tütəklər yerləşirdi. Həmin tütəklərdə (borularda) çox ehtimal ki, dilçəklər və bir neçə deşiklər vardı.Orqanın başqa bir əcdadı Panın fleytası, çin Şeni və başqa oxşaq alətlər ola bilər. Deyilir ki, ilk orqanı (sulu orqan, qidravlos) Misir Aleksandriyasında b.e.ə. 296 - 228 illərdə yaşayan Ktesibiy yaratmışdı. Ona oxşar alətin şəkli Neron zamanının dəmir pulunun üzərində var idi. Böyük həcmli orqanlar IV əsrdə, bir az təkmilləşdirilmiş orqanlar - VII və VIII əsrlərdə yaranmışdır. Deyilir ki, Roma papası Vitalian orqanın katolik silsəyə daxil edilməsini təşkil etdi. VIII əsrdə Vizantiya öz orqanları ilə məşhur idi.
Kilsədə orqan.
Orqan quraşdırma incəsənəti İtaliyada geniş yayılmışdı, IX əsrdə isə orqanlar İtaliyadan Fransaya aparılırdı. Sonralar bu mədəniyyət Almaniyada inkişaf etdi. Qərb Avropanın hər yerində orqanın yayılması XIV əsrə aid olunur.
Orta əsrlərin orqanlarında manual klaviatura böyük dillərdən ibarət idi, onların eni 5-7 sm arasında idi. Orqan ifaçıları onları barmaqlarla yox, yumruqlarla ifa edirdi, dillərin arasındakı məsafə 1,5 sm çatırdı. XV əsrdə dillərin ölçüsü balacanıb, boruların sayının artması baş verdi.
Orta əsrin orqanlarının ən qədim və bütövlükdə bizim vaxta gəlib çatan nümunəsi olaraq İsveçdəki Qotland adasının Norrland yerindəki orqanı hesab etmək olar. Amma həmin orqanın boruları bizim dövrə gəlib çıxmayıb. Həmin aləti 1370 - 1400 -ci illərə aid edirlər, ancaq bir neçə mütəxəssis bu alətin həmin tarixə aid olduğunu şübhə altına salır. Hal-hazırda həmin orqan Stokholmun Milli tarixi muzeyində yerləşir.
XIX əsrdə fransız orqan ustası Aristid Şablon:Kavaye-Kollun sahəsində orqan çox böyük zirvələrə qalxdı. Həmin usta öz qabağina məqsəd qoymuşdu. O orqanın səslənməsini elə nəhəng və dolğun elemek istəyirdi ki, hətta orqan öz səslənməsi ilə simfonik orkestrin səslənməsiylə yarışa bilsin. Beləliklə, əvvəllər tarixdə görünməyən, həm həcmi, həm səslənməsi ilə nəhəng olar orqanlar həyata gəldi. Bu cür orqanları hərdən simfonik orqanlar adlandırırlar.
Söz açılışı
Bəzi müasir musiqiçilər orqanı ərğənunla eyniləşdirirlər. Halbuki, orqan sıxılmış hava ilə işləyir, ərğənun isə Nizami Gəncəvinin dövründə simli alət idi .
Avropa alimləri "orqan" (alət, vasitə) sözünü yunan dilindəki "erqo" (iş) sözüylə əlaqələndirir . Amma maraqlıdır ki, Türk dillərində "arğa" kökü bir neçə anlama gəlir:
Karl Vilhelm Yuli Huqo-nun fikrincə orqanın yaranması Babil volın alətidir. İlk orqan isə Hidravlos adlanan hidravlik musiqi alətidir. Həmçinin Orta əsr dövründə bir neçə növ orqan ortaya çıxmışdır:
Kilsə elektroorqanı - maksimal şəkildə kilsə musiqisinə adaptasiya edilmiş və bir çox kilsələrdə və kapellalarda yerləşdirilmişdir;
Konsert, həmçinin rok və cazz musiqisinə adaptasiya edilmiş orqanlar;
Ev şəraitində musiqi vermə üçün hazırlanmış orqan instrumentləri;
Peşəkar studiyalarda istifadə edilən proqramlaşdırılmış orqanlar.
Növlər
Orqan müxtəlif növləri və versiyasını digər cihazları, fəaliyyət prinsipləri, habelə xüsusi fərqləndirici xüsusiyyətləri fərqlənir:
Səsli orqan
Simfonik orqan
Teatral orqan
Elektroorqan
Hammond orqanı
Tifon orqanı
Şarmanka
Orkestrion
Orqanola
Pirofon
Şen
Dəniz orqanı
Kamera orqanı
Kilsə orqanı
Ev orqanı
Qamışlı orqan
Mexaniki orqan
Hidravlik orqan
Rəqəmsal orqan
Virtual orqan
Rok-orqan
Pop-orqan
Melodium
Azərbaycan musiqisində orqan
. 1964-cü ildə Azərbaycanda orqanın yenidən bərpa edilməsindən sonra bəstəkarlarımız bu alət üçün əsərlər yazmağa başladılar. Ilk əsərlər sırasında Nazim Əliverdibəyovun, Zakir Bağırovun, Nəriman Məmmədovun əsərlərini, Qara Qarayevin kino musiqisini misal göstərmək olar. Sonralar orta və gənc nəsil bəstəkarları da orqan musiqisinə müraciət etmişlər. Hazırda Azərbaycan bəstəkarlarının orqan üçün yazılmış çoxlu sayda əsərləri var. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında xüsusi orqan ifaçılığı kafedrası yaradılmışdır. Hazırda bu kafedranın rəhbəri respublikanın əməkdar incəsənət xadimi, professor Tahirə xanım Yaqubovadır.1993-cü ildə professor Tahirə Yaqubovanın təşəbbüsü ilə Bülbül adına ixtisaslaşdırılmış musigi məktəbində və Bakı Musiqi Akademiyası bazasında studiyada həm xüsusi, həm də fakultativ fənn kimi müstəqil orqan və klavesin sinfi açılır. 1995-ci ildə organ və klavesin təlim kursu xüsusi status alır və müstəqil kafedra kimi fəaliyyət göstərməyə başlayır. Azərbaycanmda orqan mədəniyyətinin formalaşması haqqlı olaraq ilk Azərbaycan orqan ifaçısı, professor, Respublikanyn əməkdar incəsənət xadimi Z. Q. Cəfərovanın adı ilə əlaqələndirilir .
Orqan üçün bəstələr
Arif Mirzəyev- Nelli Abutidzenin ifasında "Sarabanda" (Şahzadə Diananın xatirəsinə), "Yanvar passionları" (20 yanvar şəhidlərinin xatirəsinə), Orqan simfoniyası, "Siciliana - Dambleyn uşaqlarına laylay" poeması
Aqşin Əlizadə - Muğam sədaları , "Qoca xanəndə" orqan pyesi
Cəlal Abbasov - Qara Qarayevin xatirəsinə "Postlüdiya"
OrganIndex, freie Orgeldatenbank 2012-10-22 at the Wayback Machine (Wiki mit Bildern und Dispositionen)
Fotos und Dispositionen vieler Orgeln aus den Niederlanden, Belgien und Deutschland
Galerie mit vielen Orgelbildern 2012-10-18 at the Wayback Machine
Ən ucuz Organ Ən ucuz
Bund Deutscher Orgelbaumeister (BDO) (Dachverband der Orgelbauer in Deutschland)
Österreichisches Orgelforum
Gesellschaft der Orgelfreunde (GdO) (u. a. mit Informationen zu Orgelmuseen)
Internationales Symposium Orgel Orgue Organo Organ 2011[ölü keçid] zur Bedeutung und Zukunft der Orgel. An der Zürcher Hochschule der Künste
„Eine Orgel wird gebaut“, Beitrag aus der Sendung mit der Maus (Youtube-Video)
„Wissen macht Ah!: Reportageauftag für Ralph: Orgelbauer“, Beitrag des KI.KA von ARD und ZDF (Youtube-Video)
Musiqi ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 03, 2021
orqan, musiqi, aləti, orqan, ὄργανον, orqanon, alət, sözündən, organon, henry, george, liddell, robert, scott, greek, english, lexicon, perseus, project, klavişli, nəfəsli, musiqi, aləti, musiqi, alətləri, içində, həcmlisidir, həcmi, diapazon, böyüklüyü, imkan. Orqan q yun ὄrganon orqanon alet sozunden ref gt Organon Henry George Liddell Robert Scott A Greek English Lexicon at Perseus project lt ref gt klavisli nefesli musiqi aleti Musiqi aletleri icinde en iri hecmlisidir Oz hecmi diapazon boyukluyu imkanlari ve tembr rengarengliyine gore musiqi aletlerinin sahi sayilir Nefesli orqan da adlandirilir ki bu termin vasitesile elektron orqanlardan ferqlenir Orqanci orqan musiqi aletinde ifa eden insan Instrumentalist musiqicininin seneti kilsede rutbe Basqa klavisli musiqi aletlerden esas fergi 7 ye geder el manuallari klavisleri hemcinin ayaq pedal klavisinin olmasi ile ferqlendirmek olar Orqan latinca organum qedim yunanca organon alet dilli nefesli musiqi aletidir musiqi aletlerinin arasinda en iri hecmlidir ve en qedim aletlerden biridir Onun tarixi bir nece minillik teskil edir Quqo Riman hesab edirdi ki orqanin ecdadi qedim vavilon volinkasidir 19 esr b e e Hemin aletde deri boru vasitesile havayla dolurdu eks terefinde tutekler yerlesirdi Hemin tuteklerde borularda cox ehtimal ki dilcekler ve bir nece desikler vardi Orqanin basqa bir ecdadi Panin fleytasi cin Seni ve basqa oxsaq aletler ola biler Deyilir ki ilk orqani sulu orqan qidravlos Misir Aleksandriyasinda b e e 296 228 illerde yasayan Ktesibiy yaratmisdi Ona oxsar aletin sekli Neron zamaninin demir pulunun uzerinde var idi Boyuk hecmli orqanlar IV esrde bir az tekmillesdirilmis orqanlar VII ve VIII esrlerde yaranmisdir Deyilir ki Roma papasi Vitalian orqanin katolik silseye daxil edilmesini teskil etdi VIII esrde Vizantiya oz orqanlari ile meshur idi Kilsede orqan Orqan qurasdirma inceseneti Italiyada genis yayilmisdi IX esrde ise orqanlar Italiyadan Fransaya aparilirdi Sonralar bu medeniyyet Almaniyada inkisaf etdi Qerb Avropanin her yerinde orqanin yayilmasi XIV esre aid olunur Orta esrlerin orqanlarinda manual klaviatura boyuk dillerden ibaret idi onlarin eni 5 7 sm arasinda idi Orqan ifacilari onlari barmaqlarla yox yumruqlarla ifa edirdi dillerin arasindaki mesafe 1 5 sm catirdi XV esrde dillerin olcusu balacanib borularin sayinin artmasi bas verdi Orta esrin orqanlarinin en qedim ve butovlukde bizim vaxta gelib catan numunesi olaraq Isvecdeki Qotland adasinin Norrland yerindeki orqani hesab etmek olar Amma hemin orqanin borulari bizim dovre gelib cixmayib Hemin aleti 1370 1400 ci illere aid edirler ancaq bir nece mutexessis bu aletin hemin tarixe aid oldugunu subhe altina salir Hal hazirda hemin orqan Stokholmun Milli tarixi muzeyinde yerlesir XIX esrde fransiz orqan ustasi Aristid Sablon Kavaye Kollun sahesinde orqan cox boyuk zirvelere qalxdi Hemin usta oz qabagina meqsed qoymusdu O orqanin seslenmesini ele neheng ve dolgun elemek isteyirdi ki hetta orqan oz seslenmesi ile simfonik orkestrin seslenmesiyle yarisa bilsin Belelikle evveller tarixde gorunmeyen hem hecmi hem seslenmesi ile neheng olar orqanlar heyata geldi Bu cur orqanlari herden simfonik orqanlar adlandirirlar Mundericat 1 Soz acilisi 2 Tarixce 3 Novler 4 Azerbaycan musiqisinde orqan 4 1 Orqan ucun besteler 5 Sekiller 6 Istinadlar 7 Menbe 8 Xarici kecidlerSoz acilisi RedakteBezi muasir musiqiciler orqani ergenunla eynilesdirirler Halbuki orqan sixilmis hava ile isleyir ergenun ise Nizami Gencevinin dovrunde simli alet idi 1 Avropa alimleri orqan alet vasite sozunu yunan dilindeki erqo is sozuyle elaqelendirir 2 Amma maraqlidir ki Turk dillerinde arga koku bir nece anlama gelir komek vasite arxa guc ceviklik meharet orken arkan kemend tel 3 4 Rus dilinde agiz qopuzuna varqan deyirler Tarixce RedakteKarl Vilhelm Yuli Huqo nun fikrince orqanin yaranmasi Babil volin aletidir Ilk orqan ise Hidravlos adlanan hidravlik musiqi aletidir Hemcinin Orta esr dovrunde bir nece nov orqan ortaya cixmisdir Kilse elektroorqani maksimal sekilde kilse musiqisine adaptasiya edilmis ve bir cox kilselerde ve kapellalarda yerlesdirilmisdir Konsert hemcinin rok ve cazz musiqisine adaptasiya edilmis orqanlar Ev seraitinde musiqi verme ucun hazirlanmis orqan instrumentleri Pesekar studiyalarda istifade edilen proqramlasdirilmis orqanlar 5 Novler RedakteOrqan muxtelif novleri ve versiyasini diger cihazlari fealiyyet prinsipleri habele xususi ferqlendirici xususiyyetleri ferqlenir Sesli orqan Simfonik orqan Teatral orqan Elektroorqan Hammond orqani Tifon orqani Sarmanka Orkestrion Orqanola Pirofon Sen Deniz orqani Kamera orqani Kilse orqani Ev orqani Qamisli orqan Mexaniki orqan Hidravlik orqan Reqemsal orqan Virtual orqan Rok orqan Pop orqan MelodiumAzerbaycan musiqisinde orqan Redakte 6 1964 cu ilde Azerbaycanda orqanin yeniden berpa edilmesinden sonra bestekarlarimiz bu alet ucun eserler yazmaga basladilar Ilk eserler sirasinda Nazim Eliverdibeyovun Zakir Bagirovun Neriman Memmedovun eserlerini Qara Qarayevin kino musiqisini misal gostermek olar Sonralar orta ve genc nesil bestekarlari da orqan musiqisine muraciet etmisler Hazirda Azerbaycan bestekarlarinin orqan ucun yazilmis coxlu sayda eserleri var Azerbaycan Dovlet Konservatoriyasinda xususi orqan ifaciligi kafedrasi yaradilmisdir Hazirda bu kafedranin rehberi respublikanin emekdar incesenet xadimi professor Tahire xanim Yaqubovadir 1993 cu ilde professor Tahire Yaqubovanin tesebbusu ile Bulbul adina ixtisaslasdirilmis musigi mektebinde ve Baki Musiqi Akademiyasi bazasinda studiyada hem xususi hem de fakultativ fenn kimi musteqil orqan ve klavesin sinfi acilir 1995 ci ilde organ ve klavesin telim kursu xususi status alir ve musteqil kafedra kimi fealiyyet gostermeye baslayir Azerbaycanmda orqan medeniyyetinin formalasmasi haqqli olaraq ilk Azerbaycan orqan ifacisi professor Respublikanyn emekdar incesenet xadimi Z Q Ceferovanin adi ile elaqelendirilir 7 Orqan ucun besteler Redakte Arif Mirzeyev Nelli Abutidzenin ifasinda Sarabanda Sahzade Diananin xatiresine Yanvar passionlari 20 yanvar sehidlerinin xatiresine Orqan simfoniyasi Siciliana Dambleyn usaqlarina laylay poemasi 8 Aqsin Elizade Mugam sedalari 9 Qoca xanende orqan pyesi Celal Abbasov Qara Qarayevin xatiresine Postludiya Eldar Mansurov Orqan ucun mugam destgahi Elnare Dadasova Susen sunbul xalq mahnisinin 4 variasiyalari orqan ucun variasiyalar 1998 Segah ustunde orqan ucun fantaziya 1998 Xocali laylasi 1999 orqan ucun Etiraz Pyesi 2000 10 Ferheng Huseynov Merasimler Ilyas Mirzeyev Sonata Nazim Eliverdibeyov Bayati Siraz Mugam Bayati Siraz ve Iohann Sebstyan Baxin Tokata re minor u Nazim Eliverdibeyov Iceriseher lovheleri Nazim Mirisli Iki ofortu Rehile Hesenova Qeside simfoniyasi Sehra fantaziyasi Rufet Ramazanov orqan ve xanende ucun And 1999 Avtoportret poemasi 1998 Sevda Ibrahimova Poema ithaf Serdar Ferecov N Gencevinin xatiresine Qeside Vasif Adigozelov Mugam sonata yaxud Mugam fantaziyasi Zakir Bagirov orqan ucun improvizasiya ve fuqa 1973 Sekiller Redakte Sende ifa eden musiqici 1780 ci il Ilk Orqan Hidravlos Ilk orqan tesfirli afisa Kallioplar 1874 ci ilIstinadlar Redakte Bayram Apoyev Nizami Gencevinin irsinden pedaqoji prosesde istifade isinin sistemi Baki Mutercim 2012 Douglas Harper Online Etymology Dictionary Organ Etimologicheskij slovar tyurkskih yazykov Obshetyurkskie i mezhtyurkskie osnovy na glasnye Izdatelstvo Moskva Nauka 760 stranic 1974 g Bax seh 171 172 2013 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 30 Maks Vasmer Rus dilinin etimoloji sozluyu Arkan rus dilinde onlayn Orpha Caroline Ochse The History of the Organ in the United States Indiana University Press 1988 ISBN 978 0 25 320495 0 Sedaqet Eliqizi Orqan musiqisine hesr olunmus plenumun muzakiresi Zekiyye Qasimova Orqan kafedrasi Musiqi dunyasi jurnali Otkrytie na styke kultur intervyu Arifa Mirzoeva dlya Nezavisimoj gazety Ramiz Mirishli Mugam i kompozitorskoe tvorchestvo Harmony mezhdunarodnyj muzykalnyj kulturologicheskij zhurnal Azerbaycan bestekarlari ve musiqisunaslari Elnare DadasovaMenbe RedakteRiman G Katehizis istorii muzyki Ch 1 M 1896 Roland Eberlein Die Geschichte der Orgel Koln Siebenquart 2011 ISBN 978 3 941 22401 8 Bernard Sonnaillon L orgue Instrument et musiciens Paris Office du Livre Editions Vilo 1984 ISBN 2 719 10211 3 William Leslie Sumner The Organ Its Evolution Principles of Construction and Use New York St Martin s Press 1981 Peter Williams The Organ in Western Culture 750 1250 Cambridge Cambridge University Press 1993 ISBN 0 52 161707 3 Wolfgang Adelung Einfuhrung in den Orgelbau 2 uberarb u erw Wiesbaden Auflage Breitkopf amp Hartel 1992 ISBN 978 3 765 10279 0 Hans Klotz Das Buch von der Orgel 13 Auflage Kassel Barenreiter 2000 ISBN 978 3 761 80826 9 Michael Bosch Klaus Dohring Wolf Kalipp Lexikon Orgelbau Kassel Barenreiter 2007 ISBN 978 3 761 81391 1 Alfred Reichling Hrsg Orgel MGG Prisma Kassel u a Barenreiter 2001 ISBN 978 3 761 81622 6 Bernhard Ader Orgelkunde Hans Musch Hrsg Musik im Gottesdienst Band 2 Regensburg ConBrio 1994 S 256ff ISBN 978 3 930 07922 3 Winfred Ellerhorst Handbuch der Orgelkunde Einsiedeln 1936 Buren Frits Knuf 1986 3 Repr ISBN 9060275195Xarici kecidler RedaktePipe Organs 101 The World s Largest Organs Allen Organ Company history Hammond organs history Arxivlesdirilib 2009 04 15 at the Wayback Machine OrganIndex freie Orgeldatenbank Arxivlesdirilib 2012 10 22 at the Wayback Machine Wiki mit Bildern und Dispositionen Fotos und Dispositionen vieler Orgeln aus den Niederlanden Belgien und Deutschland Galerie mit vielen Orgelbildern Arxivlesdirilib 2012 10 18 at the Wayback Machine En ucuz Organ En ucuz Bund Deutscher Orgelbaumeister BDO Dachverband der Orgelbauer in Deutschland Osterreichisches Orgelforum Gesellschaft der Orgelfreunde GdO u a mit Informationen zu Orgelmuseen Internationales Symposium Orgel Orgue Organo Organ 2011 olu kecid zur Bedeutung und Zukunft der Orgel An der Zurcher Hochschule der Kunste Eine Orgel wird gebaut Beitrag aus der Sendung mit der Maus Youtube Video Wissen macht Ah Reportageauftag fur Ralph Orgelbauer Beitrag des KI KA von ARD und ZDF Youtube Video Musiqi ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Orqan musiqi aleti amp oldid 5929049, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
_11.jpg.html){kind=link}
