Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Olyokma (saxa Өлүөхүмэ) — Rusiyanın Zabaykal diyarı və Yakutiya ərazisindən axan, Lena çayıın ilk qolunu təşkil edən çay.
| Olyokma çayı | |
|---|---|
| saxa Өлүөхүмэ | |
 | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Mənbəyi | Yablonovı silsiləsi |
| Mənsəbi | Lena çayı |
| Uzunluğu | 1436 km |
| Su sərfi | 1.950 m³/s |
| Su hövzəsi | 210000 |
| Hövzəsinin sahəsi | 210.000 km² |
| Olyokma çayı Rusiyanın Uzaq Şərq regionunun fiziki xəritəsində:
 | |
| [ru] | 18030400112117200009486 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi məlumat
Çayı ilk dəfə 1633-cü ildə rus tədqiqatçılar tərəfindən ziyarət edildi. Onlar çayın mənsəbinə yaxın ərazidə isti qışlaq qurdular. 2 ildən sonra Pyotr Beketov qışlağı Olekminski məntəqəsinə çevirir. 1649-cu ildə Erofey Xabarov çay boyu səyahət etdi. 1843-cü ildə Olyokma hövzəsində zəngin qızıl yataqları aşkar edilmişdir.
Güman edilən çayın adı evenk dilində işlənən Olooxunay sözündən törəmişdir. Mənası «dələ ilə zəngin» deməkdir.
Coğrafiyası
Çayın uzunluğu 1436 km, hövzəsinin sahəsi 210 000 km²-dir. Lena çayının çay hövzəsinə görə 4-cü ən böyük və uzunluğuna görə isə ən böyük çayıdır.
Muramski silsiləsində başlayır, geniş dağlıq vadidə şimal-şərqə axır; şimala dönərək Çelbaus silsilələri (şərqdən), Cənubi və Şimali Dırındinski və Kalarski arasında axır. Sonra Udokan və Stanovı silsilələri arasındakı axır. Axın sürəti 5-5,5 m/s-ə çatır. Aşağıda dərin Olyokma vadisi Çuqinski və Çoruodski yaylalarını ayırır. Sonra Olyokma şərqdən Olyokmo-Çarskoye yaylasının ətrafına keçir. Burada dərə genişlənir, axın sürəti 0,5-1,2 m /s-yə enir.
Tunqurşan qolunun mənsəbində termal mineral bulaq var
Hidrologiya
Qidalanmasının əsasını yağış və qar suları təşkil edir. Aşağı axarlarda qar suları qidalanmada önəmli yer tutur. Yazda yazda güclü daşqınlar müşahidə edilir. Orta illik suyun sərfiyyatı 1950 m³/s, axınının həcmi 61,544 km³-dir. Oktyabr ayında dondur, yuxarı axarlarda donma fevral-mart aylarında baş verir. May ayında dondan tamamən açılır. Sürətli daşqınlar yayda baş verir. Maksimum illik su sərfiyyatı yağış seli zamanı mümkündür. İl ərzində səviyyə dalğalanmalarının diapazonu orta hesabla 11 m, maksimal - 17 m təşkil edir.
Suyun bulanıqlığı 12 q/m³-dir. Lilli çöküntü axınının sürəti 23,4 kq/s təşkil edir. Suyun minerallaşması ilin fəsilindən asılıdır və 100 ilə 300 mq/l arasında dəyişir. Çay suları karbohidrogen sinfinə aiddir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
TransfSibir Dəmiryolu ilə gətirilən mallar Olyokma çayı ilə lazımı mənqəqələrə daşınır. Ağızdan aşağı 406 km məsafədə, Yenyukaya qayıq naviqasiyası mümkündür. İlin yüksək su dövrlərində daha böyük gəmilərin hərəkəti də mümkün olur. Lenanın sol sahilində, çayın mənsəbində Olyokminsk şəhəri və bir neçə kənd vardır: Srednyaya Olyokma, Ust-Nyukja, Kudu-Kel.
Çayın yuxarı axınında Rusiyanın dördüncü ən böyük qoruğu olan Olyokma qoruğu yerləşir.
İstinadlar
- "Город Олекминск". Национальный архив Республики Саха (Якутия). 2019. 17 Jun 2019 tarixində .
- "Olekma At Kudu-Kel'" (ingilis). R-ArcticNET. 2022-01-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-01-10.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Olyokma saxa Өlүohүme Rusiyanin Zabaykal diyari ve Yakutiya erazisinden axan Lena cayiin ilk qolunu teskil eden cay Olyokma cayisaxa ӨlүohүmeOlke RusiyaMenbeyi Yablonovi silsilesiMensebi Lena cayiUzunlugu 1436 kmSu serfi 1 950 m sSu hovzesi 210000Hovzesinin sahesi 210 000 km menbeyi mensebiOlyokma cayi Rusiyanin Uzaq Serq regionunun fiziki xeritesinde 53 44 42 sm e 117 20 16 s u 60 22 27 sm e 120 40 40 s u ru 18030400112117200009486 Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixi melumatCayi ilk defe 1633 cu ilde rus tedqiqatcilar terefinden ziyaret edildi Onlar cayin mensebine yaxin erazide isti qislaq qurdular 2 ilden sonra Pyotr Beketov qislagi Olekminski menteqesine cevirir 1649 cu ilde Erofey Xabarov cay boyu seyahet etdi 1843 cu ilde Olyokma hovzesinde zengin qizil yataqlari askar edilmisdir Guman edilen cayin adi evenk dilinde islenen Olooxunay sozunden toremisdir Menasi dele ile zengin demekdir CografiyasiCayin uzunlugu 1436 km hovzesinin sahesi 210 000 km dir Lena cayinin cay hovzesine gore 4 cu en boyuk ve uzunluguna gore ise en boyuk cayidir Muramski silsilesinde baslayir genis dagliq vadide simal serqe axir simala donerek Celbaus silsileleri serqden Cenubi ve Simali Dirindinski ve Kalarski arasinda axir Sonra Udokan ve Stanovi silsileleri arasindaki axir Axin sureti 5 5 5 m s e catir Asagida derin Olyokma vadisi Cuqinski ve Coruodski yaylalarini ayirir Sonra Olyokma serqden Olyokmo Carskoye yaylasinin etrafina kecir Burada dere genislenir axin sureti 0 5 1 2 m s ye enir Tunqursan qolunun mensebinde termal mineral bulaq varHidrologiyaQidalanmasinin esasini yagis ve qar sulari teskil edir Asagi axarlarda qar sulari qidalanmada onemli yer tutur Yazda yazda guclu dasqinlar musahide edilir Orta illik suyun serfiyyati 1950 m s axininin hecmi 61 544 km dir Oktyabr ayinda dondur yuxari axarlarda donma fevral mart aylarinda bas verir May ayinda dondan tamamen acilir Suretli dasqinlar yayda bas verir Maksimum illik su serfiyyati yagis seli zamani mumkundur Il erzinde seviyye dalgalanmalarinin diapazonu orta hesabla 11 m maksimal 17 m teskil edir Suyun bulaniqligi 12 q m dir Lilli cokuntu axininin sureti 23 4 kq s teskil edir Suyun minerallasmasi ilin fesilinden asilidir ve 100 ile 300 mq l arasinda deyisir Cay sulari karbohidrogen sinfine aiddir Teserrufat ehemiyyetiTransfSibir Demiryolu ile getirilen mallar Olyokma cayi ile lazimi menqeqelere dasinir Agizdan asagi 406 km mesafede Yenyukaya qayiq naviqasiyasi mumkundur Ilin yuksek su dovrlerinde daha boyuk gemilerin hereketi de mumkun olur Lenanin sol sahilinde cayin mensebinde Olyokminsk seheri ve bir nece kend vardir Srednyaya Olyokma Ust Nyukja Kudu Kel Cayin yuxari axininda Rusiyanin dorduncu en boyuk qorugu olan Olyokma qorugu yerlesir Istinadlar Gorod Olekminsk Nacionalnyj arhiv Respubliki Saha Yakutiya 2019 17 Jun 2019 tarixinde Olekma At Kudu Kel ingilis R ArcticNET 2022 01 24 tarixinde Istifade tarixi 2016 01 10