Nizami Mürsəlov
Nizami İbrahim oğlu Mürsəlov — Azərbaycan alimi, Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun icraçı direktoru, texnika elmləri doktoru, dosent.
Nizami Mürsəlov | |
---|---|
Nizami İbrahim oğlu Mürsəlov | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Əsrik Cırdaxan, Tovuz rayonu, Azərbaycan SSR, SSRİ |
Vətəndaşlığı | SSRİ→ Azərbaycan |
Milliyyəti | azərbaycanlı |
Elm sahəsi | kimya |
Elmi dərəcəsi | texnika elmləri doktoru |
Elmi adı | dosent |
İş yeri | AMEA-nın akad. Y.H.Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu |
Təhsili | S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti |
Mükafatları | “Qabaqcıl təhsil işçisi” döş nişanı |
Həyatı
Nizami İbrahim oğlu Mürsəlov 1961-ci il mart ayının 13-də Azərbaycan RespublikasınınTovuz rayonunun Əsrik Cırdaxan kəndində müəllim ailəsində anadan olmuşdur. N.İ.Mürsəlov 1968-1976-cı illərdə Tovuz rayonunun Əsrik Cırdaxan kənd orta məktəbində, 1976-1978-ci illərdə Tovuz rayonunun Bozalqanlı kənd orta məktəbində təhsil almışdır. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1978-1979-cu illərdə Tovuz rayonu 155 saylı peşə məktəbində peşə təhsili almışdır. 1979-cu ildə S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) kimya fakültəsinə daxil olmuş və 1984-cü ildə institutu bitirdikdən sonra həmin ildən AMEA-nın akademik Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutununda əmək fəaliyyətinə başlamışdır.
1984-2019-cu illər ərzində N.İ.Mürsəlov NKPİ-nun “Korroziya İnhibitorları və konservasiya materialları” laboratoriyasında baş laborant, kiçik elmi işçi, elmi işci, böyük elmi işci, aparıcı elmi işçi, 2019-cu ilin iyulun 1-dən oktyabrin 1-nə kimi “Neft və neft emalı məhsullarının analizi” laboratoriyasında laboratoriya müdirı vəzifəsini icra edən vəzifəsində çalışmışdır.
N.İ.Mürsəlov 2019- 2021-ci illərdə Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun elmi katibi vəzifəsində işləmişdir. 2021-ci il avqustun 6-dan AMEA-nın akademik Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun icraçı direktoru vəzifəsində çalışır.
Nizami Mürsəlov 1992-ci ildə könüllü olaraq birinci Qarabağ müharibəsində iştirak etmiş, əvvəl taqım, sonra isə bölük komandiri kimi torpaqlarımız uğrunda döyüşlərdə iştirak etmişdir. O, Qarabağ müharibəsi veteranıdır.
Əsas elmi nailiyyətləri
Nizami Mursəlov 1985-ci ildə Moskva səhərinə keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyasının Fiziki Kimya İnstitutuna elmi təcrübə mübadiləsinə göndərilmiş,1985-1987-ci illərdə orada metal materialların korroziyadan mühafizəsi istiqamətində elmi tədqiqat işləri aparmışdır. O, Rusiyada Fiziki Kimya İnstitutunda və Azərbaycanda Neft Kimya Prosesləri İnstitutunda yaradılmış korroziya inhibitorlarının keçmiş SSRİ-də yeganə olan “Vakuum Cenereytors” istehsalı olan “Eskalab” qurğusunda rentgen elektron spektroskopiya üsulu ilə səthdə əmələ gətirdikləri örtük təbəqələrinin tərkibini analiz etmiş, onun apardığı tədqiqatların nəticələri azot tərkibli korroziya inhibitorlarının təsir mexanizmləri barədə ümumi fikrin yaranmasında mühüm rol oynamışdır.
1989-cü ildə akademik Y.H.Məmmədəliyev adına NKPİ-nun aspiranturasına qəbul olmuş və 1993-cü ilə kimi oranın aspirantı olmuşdur.
Nizami Mürsəlov 1997-ci ildə «Alkilaminospirtlər, sintetik və təbii naften turşuları əsasında kompozisiya tərkibli hidrogen-sulfid korroziyası inhibitorlarının alınması» mövzusunda dissertasiya işini müvəffəqiyyətlə müdafiə etmiş və kimya elmləri namizədi (kimya üzrə fəlsəfə doktoru) elmi dərəcəsi almışdır.
N.İ.Mürsəlov olefinlər və nitrobirləşmələr, epoksidlər və monotanolamin əsasında alkilaminspirtlər, alkilaminspirtlərin müxtəlif turşularla komplekslərini sintez etmiş, onların turş mühitlərdə korroziyaya və bakteriyalara qarşı inhibitorluq xüsusiyyətlərinin tədqiqi istiqamətində tədqiqat işləri aparmışdır.
Nizami Mürsəlov 2020-ci ildə “Naften turşuları və alkilaminlərin amidləri və imidazolinlərinin korroziya inhibitoru kimi tədqiqi” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş və 2021-ci ildə “Neft kimyası” ixtisası üzrə texnika elmləri doktoru elmi dərəcəsi almışdır.
Bitki yağlarından ayrılmış turşuların, doymuş və doymamış (C15–C17) fərdi üzvi turşuların, sintetik neft turşularının alkilaminlərlə amidoaminlərini və imidazolinlərini, trietilentetraminlə reaksiyaları əsasında bis-amidoaminlər və bis-imidazolinlərini sintez etmiş, bu birləşmələrin korroziyadan inhibitorluq xüsusiyyətləri müəyyənləşdirmişdir. Trietilentetramin, tiokarbamid və üzvi turşular əsasında tioimidazolidinamidlər sintez etmiş, bu birləşmələrin tərkibində karbon qazı və hidrogen-sulfid saxlayan mühitlərdə korroziya inhibitorları və metal konstruksiyaların, kənd təsərrüfatı texnikasının, hərbi texnikanın korroziyadan mühafizəsində konservasiya məhlulları kimi tətbiqinin mümkünlüyünü göstərilmişdir. Eyni zamanda onun imidazolin, bis-imidazolin, tioimidazolidinamid birləşmələrinin təsir mexanizminin tədqiqi istiqamətində apardığı işlər, bu birləşmələırin əsasında neft-kimya sənayesində istifadə olunan qurgu və avadanlıqların mühafizəsində yeni kompleks təsirə malik inhibitorlar yaratmağın mümkünlüyünü göstərmişdir.
Elmi — təşkilati fəaliyyəti
Pedaqoji fəaliyyəti
N.İ.Mürsəlov 2008-2014-cü illərdə Xəzər Universitetinin nəzdində olan “Dünya” məktəbində kimya fənnindən dərs keçmişdir.
Nizami Mürsəlov Suraxanı rayon icra hakimiyyəti, rayonun Heydər Əliyev mərkəzi və Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu arasında bağlanmış müqavilə əsasında 2017-2019-cu illərdə rayonun aztəminatlı ailələrindən olan məktəblilərə təmannasız olaraq kimya məşğələləri keçib və bu şagirdlərin bir qismi kimya yönümlü ixtisaslara qəbul olunub. Suraxanı Rayon İcra Hakimiyyəti Nizami Mürsəlovu Fəxri fərmanla təltif edib.
N.İ.Mürsəlov 2017-ci ildən Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun magistraturasında “Konservasiya mayeləri və korroziyaya qarşı inhibitorlar”, “Neft məhsullarının səmərəli idarə olunması və istifadə edilməsi” və “Kimyəvi ekoloji tədqiqatlarda eksperimental metodlar” fənnlərini tədris edir.
Təltif və mükafatları
Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin "Azərbaycan Respublikası qabaqcıl təhsil işçisi" döş nişanı.
Elmi Tədqitatlar
Çapdan çıxmış elmi əsərlərin ümumi sayı 106 (Onlardan 43-ü məqalə 95-i tezis, 1-i monoqrafiya, 2-si müəlliflik şəhadətnaməsi, 4-ü Azərbaycan patenti, 1-i isə Rusiya patentidir). Xaricdə çıxmış elmi əsərlərin sayı 39-dur.
Əsas elmi əsərləri
- Abbasov V.M., Əliyeva L.İ., Mürsəlov N.İ, Abdullayeva E.H. Hidrogen-sulfid korroziyasından mühafizə və sulfatreduksiyaedici bakteriyaları məhv edən reagentin alınma üsulu // Azərbaycan Patenti, i 2004 0064, 2004.
- Алиева Л.И., Аббасов В.М., Велиева Ф.М., Абдуллаева Е.Г., Мурсалов Н.И. Оптимизация процесса получения нафтеновых кислот из Балаханской нефти //Нефтехимия, 2005, т.45, №3, с.209–213.
- Аббасов В.М., Джабраилзаде Ш.З., Алиева Л.И., Мурсалов Н.И. Расулов С.Р., Эфендиева Л.М. Сульфопроизводные дистиллята дизельного топлива в качестве ингибиторов коррозии и бактерицидов //Естественные и технические науки, 2010, № 3(47), с.60–64.
- Мурсалов Н.И., Аббасов В.М. Джабраилзаде Ш.З., Алиева Л.И., Рзаева Н.Ш., Талыбов А.Г. Синтез S-содержащих имидазолидинов и изучение их антикоррозионного действия в CO2 насыщенной среде // Процессы нефтехимии и нефтепере-работки, т.15, №4(60), 2014, c.293–300.
- Аббасов В.М., Мурсалов Н.И., Джабраилзаде Ш.З., Алиева Л.И., Гулиев А.А., Дюздабан Х.Р., Бадалова Г.Н. Исследование производных имидазолинов в качестве ингибиторов коррозии стали //Практика противокоррозионной защиты, №2(76), 2015, с.38–43.
- Guliyev A.A., Jabrailzadeh Sh.Z., Mursalov N.I., Aliyeva L.I., Guluzadeh A.G. Dyuzdaban Kh.R. Study of imidazoline salts as CO2 corrosion inhibitors // Journal Advance in Chemistry, v.11, №8, 2015, pp.3860–3865.
- Mursalov N.İ., Characteristic and mechanism of hydrogen sulfide corrosion of steel //Processes of Petrochemistry and Oil Refining, 2017,v.18, No.3, pp.215–228.
- Мурсалов Н.И., Махмудова Л.А. Исследование имидазолиновых соединений как компонентов ингибиторов коррозии в среде CO2 // "Коррозия: материалы, защита" 2018, №10, c.18–21.
- Abbasov V.M., Rzayeva N.S., Talıbov A.H., İsmayılov T.A., Əfəndiyeva L.M., Məmmədov S.Ə., Mürsəlov N.İ. Korroziya inhibitoru //Azərbaycan Patenti. i 2020 0014, 12.05.2020.
- Aghazada Y.J., Abbasov V.M., Mursalov N.I., Abdullayev S.E., Yolchuyeva U.J. Investigation of the inhibitory-bactericidal effect of amidoamine-based inorganic complexes against microbiological and atmospheric corrosion // Pol. J. Chem. Tech., 2020, Vol. 22, No. 3, pp.29–37.
İstinadlar
- http://www.nkpi.az/index.php?page=thesis&id=2&lang=en
- http://science.gov.az/az/institutes/10
- . 2021-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-14.
- http://nkpi.az/index.php?page=read&id=1418