Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
“Nikomax etikası” və ya “Nikomaxın etikası” (q.yun. Ἠθικὰ Νικομάχεια) — Aristotelin üç etik əsərindən biri.
Ehtimal olunur ki, bu əsər ilk dəfə (təxminən eramızdan əvvəl 300-cü il) Aristotelin oğlu Nikomax tərəfindən köçürüldüyü üçün “Nikomax etikası” adını almışdır. Ola bilsin ki, kitab Aristotel tərəfindən öz oğlu Nikomaxa və ya onun da Nikomax adını daşıyan atasına həsr olunub.
Tarixi
Bir çox cəhətdən bu əsər Aristotelin cəmi səkkiz kitabdan ibarət olan "Evdem etikası" ilə paraleldir. Məsələn, Nikomax etikasının V, VI və VII kitabları Evdem etikasının IV, V və VI kitabları ilə eynidir. İlk yazılan və ilkin olaraq üç ümumi kitabı ehtiva edən bu iki əsər arasındakı əlaqə ilə bağlı fikirlər bölünür. Çoxları hesab edir ki, bu əsərləri indiki formasına Aristotelin özü deyil, bir müddət sonra redaktor gətirib.
Məzmunu
Birinci kitab
Aristotel rifah məhfumunu müəyyən etməklə əsərə başlayır və buna “hər kəsin can atdığı şey” mənasını verir. Rifaha yanaşmalardakı fərqə (sağlamlıq, sərvət və ya qələbə kimi anlaşılma) baxmayaraq, daha yüksək bir rifah var - dövlətin rifahı. Rifahın xüsusi halı isə xoşbəxtlikdir (εὐδαιμονία) və Aristotel onu “ruhun tam fəzilət halındakı fəaliyyəti” (ψυχῆς ἐνέργειά τις κατᾁ ἀις κατᾁἀεϽν ἀεενν) adlandırır. Dövlətin və fərdin rifahı bir-birinə bağlıdır, çünki xoşbəxtlik "xarici rifah" və bəzi fəzilətli tərbiyə tələb edir.
İkinci kitab
Aristotel bütün fəzilətləri (ἀρεταί) əxlaqi (ἠθικαί, etik) və əqli (διανοητικαί, dianoetik) olaraq iki yerə ayırır. Fəzilətlər anadangəlmə deyil, tərbiyə ilə əldə edilir. Dövlətin vəzifəsi də məhz fəzilətlərin tərbiyəsidir. Fəzilətlərin təbiəti elədir ki, həm artıqlıq, həm də çatışmazlıq onları məhv edir. Müəyyən dərəcədə ehtirasları cilovlamağı ehtiva edirlər. Beləliklə, etik fəzilətlərin hər biri ifratlar arasında bir vasitəni təmsil edir.
| № | Fəzilətin çatışmazlığı | Fəzilət | Fəzilətin həddini aşması, artıqlığı |
|---|---|---|---|
| 1 | qorxu, qorxaqlıq | cəsarət (ἀνδρεία) | mənasız qəhrəmanlıq |
| 2 | hissizlik | ehtiyatlılıq (σωφροσύνη, sophrosyune ) | əxlaqsızlıq (ἀκολασία) |
| 3 | xəsislik | səxavət (ἐλευθεριότης) | israfçılıq |
| 4 | xırdalıq | əzəmətlilik (μεγαλοπρεπεία) | təmtəraqlılıq |
| 5 | ağciyərlik | mərdlik (μεγαλοψυχία) | həyasızlıq |
| 6 | utancaqlıq | vüqarlılıq (φιλότιμον) | təkəbbürlülük |
| 7 | biganəlik | təmkinlilik (πραότης) | qəzəblilik |
| 8 | riyakarlıq | dürüstlük | yalançılıq |
| 9 | sərtlik | ağıllılıq (εὐτραπελία) | yüngüllük |
| 10 | ziyankarlıq | dostcanlıq | yaltaqlıq |
Üçüncü kitab
3-cü kitab fəzilətin özbaşına təbiəti haqqında uzun müzakirə ilə başlayır, çünki yalnız insana aid edilə bilən şey tərifə layiqdir. Deməli, fəzilət yaxşılığın dərk edilməsini, yaxşının seçimini (προαίρεσις) və yaxşılıq etmək iradəsini (βούλησις) ehtiva edir. İlk araşdırılan fəzilət qorxu (φόβους) və mənasız qəhrəmanlıq, fədakarlıq (θάῤῥη) arasında orta (μεσότης) olan cəsarətdir (ἀνδρεία). Aristotel qeyd edir ki, qorxunun tədirəlayiq nümunələri də var, məsələn, insan şərəfsizlik etməkdən qorxduqda (ἀδοξία). Cəsarətin özü ölüm qarşısında qorxmazlıq kimi müəyyən edilir. Ancaq qorxaqlar da yoxsulluqdan daha çox qorxduqları zaman ölümü arzulaya bilərlər. Aristotel, təkəbbür səbəbiylə həddindən artıq cəsarət gördüyü keltlərin həddən artıq cəsarətini də tənqid edir. Sonra ehtiyatlılığın (σωφροσύνη) nəzərə alınması gəlir. Aristotel bu fəziləti cismani ləzzətlərə sahib olmaqda vasitə (ἡδονὰς) kimi təyin edir. Bədən həzzlərinin həddən artıq olması əxlaqsızlığa (ἀκολασία), çatışmazlıq isə həssaslığa (ἀναισθησία) gətirib çıxarır.
Dördüncü kitab
4-cü kitab israfçılıq (ἀσωτία) və xəsislik (ἀνελευθερία) arasında orta yeri təmsil edən səxavətliliyə (ἐλευθέριος) həsr edilmişdir. Əslində, Aristotel üçün səxavət öz əmlakını müdrik şəkildə idarə etməkdir və qənaətcilliyə bənzəyir. Lakin səxavət dostlara və dövlətə xərclənəndə qonaqpərvərlik və düzgünlüklə ayrılmaz şəkildə bağlıdır.
Beşinci kitab
5-ci kitabda ədalətdən (δικαιοσύνη) bəhs edilir, bu da qanunlara hörmətlə ifadə olunur. Ədalətin ən yüksək məqsədi dövlətdə hər kəs üçün və ya ən azı ən yaxşısı üçün yaxşılığın qorunmasının qayğısına qalmaqdır. Ədalət digər fəzilətlərlə sıx bağlıdır, çünki şəhəri müdafiə etməkdə cəsarət və ya zinadan əl çəkməkdə ehtiyatlı olmaq onun prinsiplərini daşıyır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nikomax etikasi ve ya Nikomaxin etikasi q yun Ἠ8ikὰ Nikomaxeia Aristotelin uc etik eserinden biri Aristotel elinde Nikomax etikasi kitabi ile Rafaelin Afina mektebi freskasinda Ehtimal olunur ki bu eser ilk defe texminen eramizdan evvel 300 cu il Aristotelin oglu Nikomax terefinden kocurulduyu ucun Nikomax etikasi adini almisdir Ola bilsin ki kitab Aristotel terefinden oz oglu Nikomaxa ve ya onun da Nikomax adini dasiyan atasina hesr olunub TarixiBir cox cehetden bu eser Aristotelin cemi sekkiz kitabdan ibaret olan Evdem etikasi ile paraleldir Meselen Nikomax etikasinin V VI ve VII kitablari Evdem etikasinin IV V ve VI kitablari ile eynidir Ilk yazilan ve ilkin olaraq uc umumi kitabi ehtiva eden bu iki eser arasindaki elaqe ile bagli fikirler bolunur Coxlari hesab edir ki bu eserleri indiki formasina Aristotelin ozu deyil bir muddet sonra redaktor getirib MezmunuBirinci kitab Aristotel rifah mehfumunu mueyyen etmekle esere baslayir ve buna her kesin can atdigi sey menasini verir Rifaha yanasmalardaki ferqe saglamliq servet ve ya qelebe kimi anlasilma baxmayaraq daha yuksek bir rifah var dovletin rifahi Rifahin xususi hali ise xosbextlikdir eὐdaimonia ve Aristotel onu ruhun tam fezilet halindaki fealiyyeti psyxῆs ἐnergeia tis katᾁ ἀis katᾁἀeϽn ἀeenn adlandirir Dovletin ve ferdin rifahi bir birine baglidir cunki xosbextlik xarici rifah ve bezi feziletli terbiye teleb edir Ikinci kitab Aristotel butun feziletleri ἀretai exlaqi ἠ8ikai etik ve eqli dianohtikai dianoetik olaraq iki yere ayirir Feziletler anadangelme deyil terbiye ile elde edilir Dovletin vezifesi de mehz feziletlerin terbiyesidir Feziletlerin tebieti eledir ki hem artiqliq hem de catismazliq onlari mehv edir Mueyyen derecede ehtiraslari cilovlamagi ehtiva edirler Belelikle etik feziletlerin her biri ifratlar arasinda bir vasiteni temsil edir Feziletin catismazligi Fezilet Feziletin heddini asmasi artiqligi1 qorxu qorxaqliq cesaret ἀndreia menasiz qehremanliq2 hissizlik ehtiyatliliq swfrosynh sophrosyune exlaqsizliq ἀkolasia 3 xesislik sexavet ἐley8erioths israfciliq4 xirdaliq ezemetlilik megaloprepeia temteraqliliq5 agciyerlik merdlik megalopsyxia heyasizliq6 utancaqliq vuqarliliq filotimon tekebburluluk7 biganelik temkinlilik praoths qezeblilik8 riyakarliq durustluk yalanciliq9 sertlik agilliliq eὐtrapelia yungulluk10 ziyankarliq dostcanliq yaltaqliqUcuncu kitab 3 cu kitab feziletin ozbasina tebieti haqqinda uzun muzakire ile baslayir cunki yalniz insana aid edile bilen sey terife layiqdir Demeli fezilet yaxsiligin derk edilmesini yaxsinin secimini proairesis ve yaxsiliq etmek iradesini boylhsis ehtiva edir Ilk arasdirilan fezilet qorxu foboys ve menasiz qehremanliq fedakarliq 8aῤῥh arasinda orta mesoths olan cesaretdir ἀndreia Aristotel qeyd edir ki qorxunun tedirelayiq numuneleri de var meselen insan serefsizlik etmekden qorxduqda ἀdo3ia Cesaretin ozu olum qarsisinda qorxmazliq kimi mueyyen edilir Ancaq qorxaqlar da yoxsulluqdan daha cox qorxduqlari zaman olumu arzulaya bilerler Aristotel tekebbur sebebiyle heddinden artiq cesaret gorduyu keltlerin hedden artiq cesaretini de tenqid edir Sonra ehtiyatliligin swfrosynh nezere alinmasi gelir Aristotel bu fezileti cismani lezzetlere sahib olmaqda vasite ἡdonὰs kimi teyin edir Beden hezzlerinin hedden artiq olmasi exlaqsizliga ἀkolasia catismazliq ise hessasliga ἀnais8hsia getirib cixarir Dorduncu kitab 4 cu kitab israfciliq ἀswtia ve xesislik ἀneley8eria arasinda orta yeri temsil eden sexavetliliye ἐley8erios hesr edilmisdir Eslinde Aristotel ucun sexavet oz emlakini mudrik sekilde idare etmekdir ve qenaetcilliye benzeyir Lakin sexavet dostlara ve dovlete xerclenende qonaqperverlik ve duzgunlukle ayrilmaz sekilde baglidir Besinci kitab 5 ci kitabda edaletden dikaiosynh behs edilir bu da qanunlara hormetle ifade olunur Edaletin en yuksek meqsedi dovletde her kes ucun ve ya en azi en yaxsisi ucun yaxsiligin qorunmasinin qaygisina qalmaqdir Edalet diger feziletlerle six baglidir cunki seheri mudafie etmekde cesaret ve ya zinadan el cekmekde ehtiyatli olmaq onun prinsiplerini dasiyir