fbpx
Wikipedia

Neştərçələr

Avqust 08, 2021

?
Neştərçələr

Avropa neştərçəsi
(Branchiostoma lanceolatum)
Elmi təsnifat
Aləmi: Heyvanlar
Yarımaləm: Eumetazoylar
Bölmə: Bilaterial
Yarımbölmə: Sonağızlılar
Tip: Xordalılar
Yarımtip: Başıxordalılar
Sinif: (ayrılmır)
Dəstə: (ayrılmır)
Fəsilə: Neştərçələr
Cins: Neştərçələr
Elmi adı
Branchiostoma Costa, 1834
Növləri
8 növü var (mətnə bax)


Vikinnövlərdə
təsnifat


Vikianbarda
şəkil

ÜTMS 159681
MBMM 7737


Neştərçələr (lat. Branchiostoma; əvvəllər Amphioxus), Başıxordalılar yarımtipinin (lat. Cephalochordata) neştərçələr fəsiləsindən (lat. Branchiostomidae) sadə dəniz heyvan cinsi.

Həyat tərzi

Neştərçə mötədil və tropik qurşaqda olan dənizlərin bir çoxunun, o cümlədən qara dənizin qumlu dayaz yerlərində yaşayır. O, qum içərisində olur, lakin başını və bədəninin qəlsəmə yarıqları olan ön hissəsini qumdan kənarda saxlayır.

Xarici görünüşü. Neştərçənin bədəni uzunsov olub, 8 sm-ə çatır. Onun yanlardan basıq və yarımşəffaf bədəninin hər iki ucu sivridir. Bədənini xüsusi pərdə əhatə edir.

Bel üzgəci, quyruq üzgəci və quyruqaltı üzgəc bu pərdədən əmələ gəlir. Quyruq üzgəci neştərə oxşadığı üçün bu heyvana neştərçə adı verilmişdir. Onun bədəninin yanları ilə bir cüt dəri qatı uzanır. Bu qatlar bədənin gerisində bir-birilə və quyruqaltı üzgəclə birləşir. Udlaq hissəsinin yanlarında, dəri altında qəlsəməətrafı boşluq əmələ gəlir. Bu boşluğun sonu xüsusi dəlikİə xaricə açılır. Həmin dəlik atrial dəlik və ya at-riopor adlanır. Qəlsəməətrafı boşluğun əmələ gəlməsi qəlsəmələrə yad cisimcikİərin keçməsinin qarşısını alır. Bu, quma girən heyvan üçün vacibdir. Atriopordan geridə anal dəlik yerləşir. Neştərçənin qıfşəkilli ağzını dəri çıxıntıları əhatə edir.

Dəri örtüyü

Sonrakı xordalılarda ol-duğu kimi neştərçənin dərisi üstdə olan epidermis və altda yerləşən kutis (əsil dəri) qatlarından ibarətdir. Dərinin epidermis qatı onurğasızlarda olduğu kimi təkqatlıdır (onurğalılarda epidermis çoxqatlı olur), kutis qatı həlməşikİi toxumadan əmələ gəlmişdir. Daxili quruluşu. Neştərçənin daxili quruluşu sadədir. Onun kəlləsi yoxdur. Xordası, əzələləri, həzm, tənffüs, qan-damar, sinir sistemləri və hiss orqanları var. Xorda. Xorda bütün bədən boyu uzanır, elastikİidir. Xorda entoderma mənşəlidir. Xorda bir-birilə birləşmiş xüsusi hüceyrələrdən əmələ gəlmişdir. O, daxili skelet rolunu oynayır, yəni orqanlar üçün istinad vəzifəsini yerinə yetirir. Onun elastikİiyi neştərçənin hərəkətini, o cümlədən quma girməsini asanlaşdırır. Xordanı birləşdirici toxuma qatı əhatə edir. Əzələləri. Neştərçənin iki lentşəkilli əzələsi var. Bunlar xordanın yanları ilə uzanır. Onun bədəni buğumlu olduğundan əzələlər də buğumlar üzrə yerləşmişdir. Hər buğum bir əzələ miomeri adlanır. Miomerlər bir-birindən birləşdirici toxuma qatı ilə ayrılır. Miometrlərin bədəninin yanlarında yerləşməsi neştərçənin əyilərək hərəkət etməsinə imkan verir.

Həzm sistemi. Bu sistem ağızdan, udlaqdan və bağırsaqdan ibarətdir. Dəyirmi dəlikİə başlayan ağız qıfa oxşayır. Onun ətrafında hissedici çıxıntılar vardır. Ağız dəliyi geniş udlağa keçir. Udlağm dibində uzununa yerləşən çökəklik var. Bu çökəkliyin içərisi vəzili və kirpikİi epiteli qatı ilə örtülüdür. Burada selik ifraz olunur. Selik yapışqanlıdır. O, kirpikİərin hərəkəti nəticəsində əvvəlcə ağız dəliyinə tərəf, sonra isə bağırsağa doğru hərəkət edir. Bu zaman su ilə ağızdan daxil olan yemlər (ibtidailər, birhüceyrəli yosunlar və s.) yapışqanlı selik axını ilə birlikdə bağırsağa aparılır. Bağırsaq anus dəliyi ilə xaricə açılır. Bağırsağın ön hissəsinin alt tərəfində qaraciyər çıxıntısı var.

Tənəffüsü

Neştərçənin tənəffüsü qidalanması ilə əlaqəlidir. Məlumdur ki, onun udlağının hər tərəfində 100-dən çox qəlsəmə yarıqları var. Bu yarıqlar bir-birindən arakəsmələrlə ayrılır. Arakəsmələrin üzəri kirpikİi epiteli hüceyrələri ilə örtülüdür. Ağız dəliyindən daxil olan su udlaqdan qəlsəmə aparatına keçir və onun səthi ilə axaraq xaricə çıxır. Bu zaman suda həll olmuş oksigen qana keçir və neştərçənin tənəffüsü təmin olunur.

Qan-damar sistemi. Bu sistem qapalıdır, yəni qan yalnız damarlarla kərəkət edir. Damarlar, əsasən, ikidir: bel qan damarı və qarın qan damarı. Neştərçənin ürəyi yoxdur. Ona görə də damarlarda qanın hərəkəti qarın qan damarının doyünən hissəsi və bir neçə xırda damarların yığılıb-açılması ilə təmin edilir. Bu cür hərəkətə gətirilən venoz qan (tərkibində karbon qazı çox olan "çirkİi" qan) qəlsəmələrə gəlir. O, qəlsəmələrdə suda həll olmuş oksigenlə zənginləşərək arterial qana (oksigenlə zəngin "təmiz" qana) çevrilir. Arterial qan qəlsəməüstü damarlara yığılır. Buradan başa tərəf bir cüt kiçicik yuxu arteriyası ayrılır. Qanın qalan hissəsi bel qan damarı ilə geriyə, bədənin sonuna qədər axır. Bel qan damarından daxili orqanlara müvafiq kiçik damarlar ayrılır, orqanizm qanla təmin olunur, Venoz qan quyruq venasına yığılır. Bu vena arxa sağ və sol venalara ayrılır. Arxa venalar bədənin ortasında öndən gələn sağ və sol venalarla birləşib sağ və sol Küvye axarlarına, daha sonra vena sinusuna açılır, buradan isə qarın aortası başlayır. Neştərçənin dərisi çox nazikdir. Ona görə də qan dəri vasitəsilə də oksigenlə zənginləşə bilir.

İfrazatı

İfrazat orqanlarının quruluşu həlqəvi qurdların ifrazat orqanları kimidir. Yəni metanefridilərlə yerinə yetir. Bunlar metamer qruuşlu olub hər bir buğumda yerləşir.

sinir sistemi

Sinir sistemi. Bu sistem xordanın üst tərəfi ilə bədən boyu uzanan sinir borusundan ibarətdir. Rüşeymin sinir borusunun boşluğu xüsusi dəlik vasitəsilə xariclə əlaqələnir. Yaşlı fərdlərdə bu əlaqə kəsilir, əlaqə yerində qoxu çökəkİiyi əmələ gəlir. Sinir borusunun yanlarından sinir telləri çıxır. Hər əzələ buğumuna bir cüt sinir gedir. Bunların biri bel, digəri qarın siniridir. Bədənin fəaliyyəti bu sinirlərlə idarə edilir.

Hiss orqanları

Buraya xüsusi gözcükİər, dərinin hissedici hüceyrələri və qoxu çökəkliyiİiyi aiddir. Xüsusi gözcükİər sinir borusu boşluğunun (nevrosölün) yanlarında yerləşir. Bunlar işıq hissedici törəmələrdir. Buradan məlum olur ki, neştərçənin beyni işığı hissetmə qabiliyyətinə malikdir. Dərinin hissedici hüceyrələri epidermis qatında yerləşir. Bunlar bədənin hər yerində olur. Qoxu çökəkİiyi sinir borusunun üst divarının ön hissəsində yerləşir. Güman edilir ki, suyun kimyəvi xüsusiyyəti bu çökəkİiyin vasitəsilə duyulur.

Təsnifatı

8 növü var:

  • B. belcheri (Gray, 1847) — Asiya neştərçəsi
  • B. californiense Andrews, 1893 — Kaliforniya neştərçəsi
  • B. capense Gilchrist, 1902
  • B. caribaeum Sundevall, 1853 — Karib neştərçəsi
  • B. floridae Hubbs, 1922 — Florida neştərçəsi. Meksika körfəzində yayılıb
  • B. lanceolatum (Pallas, 1774) (və ya lat. Amphioxus lanceolatus) — Avropa neştərçəsi
  • B. valdiviae (Goldschmidt, 1905)
  • B. virginiae Hubbs, 1922

Xarici keçid

[1] 2017-05-16 at the Wayback Machine

Avqust 08, 2021
neştərçələr, avropa, neştərçəsi, branchiostoma, lanceolatum, elmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, bilaterialyarımbölmə, sonağızlılartip, xordalılaryarımtip, başıxordalılarsinif, ayrılmır, dəstə, ayrılmır, fəsilə, cins, elmi, adıbranchios. NestercelerAvropa nestercesi Branchiostoma lanceolatum Elmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme BilaterialYarimbolme SonagizlilarTip XordalilarYarimtip BasixordalilarSinif ayrilmir Deste ayrilmir Fesile NestercelerCins NestercelerElmi adiBranchiostoma Costa 1834Novleri8 novu var metne bax VikinnovlerdetesnifatVikianbardasekilUTMS 159681MBMM 7737 Nesterceler lat Branchiostoma evveller Amphioxus Basixordalilar yarimtipinin lat Cephalochordata nesterceler fesilesinden lat Branchiostomidae sade deniz heyvan cinsi Mundericat 1 Heyat terzi 2 Deri ortuyu 3 Teneffusu 4 Ifrazati 5 sinir sistemi 6 Hiss orqanlari 7 Tesnifati 8 Xarici kecidHeyat terzi RedakteNesterce motedil ve tropik qursaqda olan denizlerin bir coxunun o cumleden qara denizin qumlu dayaz yerlerinde yasayir O qum icerisinde olur lakin basini ve bedeninin qelseme yariqlari olan on hissesini qumdan kenarda saxlayir Xarici gorunusu Nestercenin bedeni uzunsov olub 8 sm e catir Onun yanlardan basiq ve yarimseffaf bedeninin her iki ucu sivridir Bedenini xususi perde ehate edir Bel uzgeci quyruq uzgeci ve quyruqalti uzgec bu perdeden emele gelir Quyruq uzgeci nestere oxsadigi ucun bu heyvana nesterce adi verilmisdir Onun bedeninin yanlari ile bir cut deri qati uzanir Bu qatlar bedenin gerisinde bir birile ve quyruqalti uzgecle birlesir Udlaq hissesinin yanlarinda deri altinda qelsemeetrafi bosluq emele gelir Bu boslugun sonu xususi delikIe xarice acilir Hemin delik atrial delik ve ya at riopor adlanir Qelsemeetrafi boslugun emele gelmesi qelsemelere yad cisimcikIerin kecmesinin qarsisini alir Bu quma giren heyvan ucun vacibdir Atriopordan geride anal delik yerlesir Nestercenin qifsekilli agzini deri cixintilari ehate edir Deri ortuyu RedakteSonraki xordalilarda ol dugu kimi nestercenin derisi ustde olan epidermis ve altda yerlesen kutis esil deri qatlarindan ibaretdir Derinin epidermis qati onurgasizlarda oldugu kimi tekqatlidir onurgalilarda epidermis coxqatli olur kutis qati helmesikIi toxumadan emele gelmisdir Daxili qurulusu Nestercenin daxili qurulusu sadedir Onun kellesi yoxdur Xordasi ezeleleri hezm tenffus qan damar sinir sistemleri ve hiss orqanlari var Xorda Xorda butun beden boyu uzanir elastikIidir Xorda entoderma menselidir Xorda bir birile birlesmis xususi huceyrelerden emele gelmisdir O daxili skelet rolunu oynayir yeni orqanlar ucun istinad vezifesini yerine yetirir Onun elastikIiyi nestercenin hereketini o cumleden quma girmesini asanlasdirir Xordani birlesdirici toxuma qati ehate edir Ezeleleri Nestercenin iki lentsekilli ezelesi var Bunlar xordanin yanlari ile uzanir Onun bedeni bugumlu oldugundan ezeleler de bugumlar uzre yerlesmisdir Her bugum bir ezele miomeri adlanir Miomerler bir birinden birlesdirici toxuma qati ile ayrilir Miometrlerin bedeninin yanlarinda yerlesmesi nestercenin eyilerek hereket etmesine imkan verir Hezm sistemi Bu sistem agizdan udlaqdan ve bagirsaqdan ibaretdir Deyirmi delikIe baslayan agiz qifa oxsayir Onun etrafinda hissedici cixintilar vardir Agiz deliyi genis udlaga kecir Udlagm dibinde uzununa yerlesen cokeklik var Bu cokekliyin icerisi vezili ve kirpikIi epiteli qati ile ortuludur Burada selik ifraz olunur Selik yapisqanlidir O kirpikIerin hereketi neticesinde evvelce agiz deliyine teref sonra ise bagirsaga dogru hereket edir Bu zaman su ile agizdan daxil olan yemler ibtidailer birhuceyreli yosunlar ve s yapisqanli selik axini ile birlikde bagirsaga aparilir Bagirsaq anus deliyi ile xarice acilir Bagirsagin on hissesinin alt terefinde qaraciyer cixintisi var Teneffusu RedakteNestercenin teneffusu qidalanmasi ile elaqelidir Melumdur ki onun udlaginin her terefinde 100 den cox qelseme yariqlari var Bu yariqlar bir birinden arakesmelerle ayrilir Arakesmelerin uzeri kirpikIi epiteli huceyreleri ile ortuludur Agiz deliyinden daxil olan su udlaqdan qelseme aparatina kecir ve onun sethi ile axaraq xarice cixir Bu zaman suda hell olmus oksigen qana kecir ve nestercenin teneffusu temin olunur Qan damar sistemi Bu sistem qapalidir yeni qan yalniz damarlarla kereket edir Damarlar esasen ikidir bel qan damari ve qarin qan damari Nestercenin ureyi yoxdur Ona gore de damarlarda qanin hereketi qarin qan damarinin doyunen hissesi ve bir nece xirda damarlarin yigilib acilmasi ile temin edilir Bu cur herekete getirilen venoz qan terkibinde karbon qazi cox olan cirkIi qan qelsemelere gelir O qelsemelerde suda hell olmus oksigenle zenginleserek arterial qana oksigenle zengin temiz qana cevrilir Arterial qan qelsemeustu damarlara yigilir Buradan basa teref bir cut kicicik yuxu arteriyasi ayrilir Qanin qalan hissesi bel qan damari ile geriye bedenin sonuna qeder axir Bel qan damarindan daxili orqanlara muvafiq kicik damarlar ayrilir orqanizm qanla temin olunur Venoz qan quyruq venasina yigilir Bu vena arxa sag ve sol venalara ayrilir Arxa venalar bedenin ortasinda onden gelen sag ve sol venalarla birlesib sag ve sol Kuvye axarlarina daha sonra vena sinusuna acilir buradan ise qarin aortasi baslayir Nestercenin derisi cox nazikdir Ona gore de qan deri vasitesile de oksigenle zenginlese bilir Ifrazati RedakteIfrazat orqanlarinin qurulusu helqevi qurdlarin ifrazat orqanlari kimidir Yeni metanefridilerle yerine yetir Bunlar metamer qruuslu olub her bir bugumda yerlesir sinir sistemi RedakteSinir sistemi Bu sistem xordanin ust terefi ile beden boyu uzanan sinir borusundan ibaretdir Ruseymin sinir borusunun boslugu xususi delik vasitesile xaricle elaqelenir Yasli ferdlerde bu elaqe kesilir elaqe yerinde qoxu cokekIiyi emele gelir Sinir borusunun yanlarindan sinir telleri cixir Her ezele bugumuna bir cut sinir gedir Bunlarin biri bel digeri qarin siniridir Bedenin fealiyyeti bu sinirlerle idare edilir Hiss orqanlari RedakteBuraya xususi gozcukIer derinin hissedici huceyreleri ve qoxu cokekliyiIiyi aiddir Xususi gozcukIer sinir borusu boslugunun nevrosolun yanlarinda yerlesir Bunlar isiq hissedici toremelerdir Buradan melum olur ki nestercenin beyni isigi hissetme qabiliyyetine malikdir Derinin hissedici huceyreleri epidermis qatinda yerlesir Bunlar bedenin her yerinde olur Qoxu cokekIiyi sinir borusunun ust divarinin on hissesinde yerlesir Guman edilir ki suyun kimyevi xususiyyeti bu cokekIiyin vasitesile duyulur Tesnifati Redakte8 novu var B belcheri Gray 1847 Asiya nestercesi B californiense Andrews 1893 Kaliforniya nestercesi B capense Gilchrist 1902 B caribaeum Sundevall 1853 Karib nestercesi B floridae Hubbs 1922 Florida nestercesi Meksika korfezinde yayilib B lanceolatum Pallas 1774 ve ya lat Amphioxus lanceolatus Avropa nestercesi B valdiviae Goldschmidt 1905 B virginiae Hubbs 1922Xarici kecid Redakte 1 Arxivlesdirilib 2017 05 16 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Nesterceler amp oldid 5736652, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.