Naxçıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasına dəyişikliklər (2025)

2025-ci ildə Naxçıvan MR Konstitusiyasına dəyişikliklər — 2025-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına edilməsi planlaşdırılan dəyişikliklər. Bu dəyişikliklər 2025-ci ilin fevralında Naxçıvan Ali Məclisindən, iyulunda isə Azərbaycan Milli Məclisindən keçmişdir.

Naxçıvan MR (qırmızı rəngli) Azərbaycanın (ağ rəngli) tərkibində

Zəmin

21 dekabr 2022-ci ildə Naxçıvanın rəhbəri Vasif Talıbov vəzifəsindən istefa vermiş və Naxçıvan Ali Məclisi bu qərarı tanımışdır.Fuad Nəcəfli Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Naxçıvan Muxtar Respublikasında səlahiyyətli nümayəndəsi təyin edilmişdir. Bundan sonra Naxçıvanda islahatlar və struktur dəyişiklikləri həyata keçirilmişdir.

"Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının qəbulunun 30-cu, II Qarabağ (Zəfər) müharibəsinin 5-ci ildönümünü dövlət səviyyəsində qeyd etmək, adıçəkilən əlamətdar hadisələrin əhəmiyyətini yaşatmaq" məqsədilə 2025-ci il Azərbaycanda "Konstitusiya və Suverenlik İli" elan edilmişdir.

Dəyişikliklər

Qars müqaviləsinə həsr edilmiş, 2011-ci il Azərbaycan poçt markası. 2025-ci ildə Naxçıvan MR Konstitusiyasına dəyişikliklər nəticəsində, Qars müqaviləsinə istinad ali sənəddən çıxarılacaq.

Konstitusiyaya dəyişikliklərə görə, 1921-ci ildə imzalanmış və Naxçıvan muxtariyyətinin qurulmasında rol oynamış Moskva və Qars müqavilələrinə istinad ali sənəddən çıxarılır. Konstitusiyaya Naxçıvanın Azərbaycanın ayrılmaz bir hissəsi olması faktı əlavə edilir. Naxçıvan Konstitusiyasının əsası olaraq "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyini bərpa etmək haqqında" 1991-ci il Bəyannaməsi, "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında" 1991-ci il Konstitusiya Aktında təsbit edilmiş prinsiplər və Azərbaycanın 1995-ci il Konstitusiyası göstəriləcək.

Dəyişiklik nəticəsində Naxçıvan Ali Məclisinin sədri Naxçıvanın ali vəzifəli şəxsi hesab edilməyəcək və bunun əvvəl qeyd edildiyi 5-ci maddə ümumiyyətlə ləğv ediləcək. Dəyişiklik nəticəsində, Naxçıvan Ali Məclisinə seçkilər Azərbaycan Prezidenti tərəfindən, Naxçıvan Ali Məclisi sədrinin təklifi əsasında təyin ediləcək. Konstitusiyada növbədənkənar sessiyasının çağırılması və seçkilərdən sonra ilk iclasın keçirilməsi qaydaları dəyişdiriləcək, müharibə şəraitində Naxçıvan Ali Məclisinin əməliyyatlar bitənə qədər fəaliyyətini davam etdirməsi qeyd ediləcək. Azərbaycan Prezidentinin Naxçıvan Ali Məclisini buraxmaq hüququ olacaq.

Dəyişiklik nəticəsində, Naxçıvanın Nazirlər Kabineti Naxçıvan Ali Məclisinə yox, Azərbaycan Prezidentinə tabe olacaq və iş qaydasını onunla dəqiqləşdirəcək. Azərbaycan Prezidentinin razılığı olmadan Naxçıvanda qurum yaratmaq mümkün olmayacaq. Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının yaradılması və ləğv edilməsi Azərbaycan Prezidenti tərəfindən həyata keçiriləcək.

Naxçıvan Ali Məclisinin ali təhsilli hər bir deputatı Ali Məclisin sədri ola biləcək. Naxçıvan Ali Məclisi sədrinə muxtar ərazini xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla, fiziki və hüquqi şəxslərlə münasibətdə təmsil etmə, Azərbaycan Prezidentinə Naxçıvanda dövlət orqanlarında xidmət keçən şəxslərə ali xüsusi rütbələrin və ixtisas dərəcələrinin verilməsi üçün təkliflər vermə və s. yeni səlahiyyətlər veriləcək. "Naxçıvan Muxtar Respublikasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətli nümayəndəliyi" adlı maddəyə əsasən, Naxçıvanda Prezidentin səlahiyyətli nümayəndəliyi konstitusiyada qeyd ediləcək və onun birbaşa Azərbaycan Prezidentinə tabe olması faktı əlavə ediləcək.

Qəbul edilməsi

2025-ci ilin 20 fevralında Naxçıvan Ali Məclisinin iclası keçirilmiş, iclasda muxtar bölgədə islahatların aparılması, yeni idarəçilik qaydalarının tətbiqi və s. üçün yerli konstitusiyaya dəyişikliklərin edilməsi zəruri hesab edilmişdir. Ali Məclisdə konstitusiya dəyişiklikləri səsə qoyularaq qəbul edilmiş və Azərbaycan Milli Məclisinə təsdiq olunması üçün göndərilmişdir. 2025-ci ilin 21 iyununda Azərbaycan Milli Məclisində "Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklərin təsdiq edilməsi haqqında" Konstitusiya Qanununun layihəsi birinci oxunuşdan keçmişdir. 8 iyul 2025-ci ildə Azərbaycan Milli Məclisi Naxçıvan MR Konstitusiyasına dəyişiklikləri təsdiqləmişdir.

Analizi

Azərbaycanın Milli Məclisinin vitse-spikeri Ziyafət Əsgərov Naxçıvan MR Konstitusiyasına dəyişiklikləri muxtar bölgədə hakimiyyət bölgüsünün tətbiq edilməsi üçün, Naxçıvanda Azərbaycan Prezidentinin səlahiyyətli nümayəndəliyinin rəsmiləşdirilməsi üçün zəruri hesab etmişdir. Deputat Qüdrət Həsənquliyev isə Naxçıvanın muxtariyyətini tamamilə ləğv etməyi təklif etmişdir. Naxçıvan MR Konstitusiyasına dəyişikliklər siyasətçi Natiq Cəfərli tərəfindən Naxçıvan muxtariyyətinin mərhələli şəkildə ləğv edilməsinin bir hissəsi olaraq şərh edilmişdir. Siyasi şərhçi Kamran Məmmədli Qars müqaviləsinə istinadın Naxçıvan MR Konstitusiyasından çıxardılmasını şərh etmiş, 2021-ci ildə Azərbaycan və Türkiyə arasında imzalanmış Şuşa bəyannaməsinin Qars müqaviləsinin funksional əvəzləyicisinə çevrildiyini qeyd etmişdir.

İstinadlar

1. "Vasif Talıbov Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri vəzifəsindən azad edilib - QƏRAR". 2022-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-22.
2. "Arxivlənmiş surət". 2022-12-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-21.
3. "Fuad Nəcəfli Naxçıvanda Prezidentin səlahiyyətli nümayəndəsi oldu". Oxu.az. 22 dekabr 2022. 2022-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 dekabr 2022.
4. "Naxçıvan Muxtar Respublikasında həyata keçirilən islahatlar və struktur dəyişiklikləri müsbət nəticələrini göstərir". İstifadə tarixi: 2025-06-12.
5. "Azərbaycan Respublikasında 2025-ci ilin "Konstitusiya və Suverenlik İli" elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı". 2024-12-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-12.
6. "Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası dəyişir". İstifadə tarixi: 2025-06-12.
7. "Naxçıvan Konstitusiyasına Ali Məclis və Nazirlər Kabinetinin səlahiyyətləri ilə bağlı yeni maddələr əlavə ediləcək". İstifadə tarixi: 2025-06-12.
8. "Naxçıvanda köklü islahat: İdarəetmə dəyişir - Rəsmi". İstifadə tarixi: 2025-06-12.
9. "Milli Məclis Naxçıvan Konstitusiyasına dəyişiklikləri TƏSDİQLƏDİ – DETALLAR". İstifadə tarixi: 2025-07-05.
10. "Milli Məclisdə Naxçıvan mübahisəsi". İstifadə tarixi: 2025-06-12.
11. ""Faktiki olaraq Naxçıvanın muxtariyyəti ləğv edilir" – Natiq Cəfərli". İstifadə tarixi: 2025-06-12.
12. "Şuşa Bəyannaməsi Qars müqaviləsini tarixə qovuşdurdu". İstifadə tarixi: 2025-07-05.