Naturalizm — Naturalizm və ya təbiətşünaslıq fəlsəfədə, sənətdə və ədəbiyyatda təbiətə əsaslanan müxtəlif cərəyanlara verilən ortaq bir ad. . Bu cərəyanların ardıcıllarına naturalist deyilir. Bundan əlavə, təbiət tarixi ilə məşğul olan elm adamlarına da naturalist və ya təbiətşünas deyilir.
Ədəbiyyatda və sənətdə naturalizm təbiəti təfərrüatları ilə əks etdirən cərəyanların ümumi adıdır.
Fəlsəfədəki naturalizm, hər şeyin təbii varlıqlardan, təbii səbəblərdən meydana gəldiyi və fövqəltəbii varlıqlara və onların izahların inanılmaması fikri.
Əxlaq fəlsəfəsindəki naturalizm, mənəvi nəticələrin mənəvi olmayan ifadələrdən edilə biləcəyi nəzəriyyəsidir.
Fəlsəfə
Təbiətşünasa görə təbiətdə obyektiv qanunlara uyğun fəaliyyət göstərən bir sistem var. Bu qanunlar vasitəsilə müşahidə və təcrübəyə əsaslanan elm təbiətin bütün sahələrində möhkəm, dəqiq məlumatlar əldə edə bilər. Təbiətşünaslıq təbiət elmlərinin sənət və ədəbiyyata tətbiqindən yaranmışdır. Təbiətşünas anlayışa görə, gerçək olduğu kimi əks olunmalı və həyasız və vulqar hesab edilməyən cəhətlər işlənməlidir. Naturalist anlayışına görə fərd böyüdüyü sosial və təbii mühitdə formalaşır. İqtisadi və sosial təzyiqlər altında məzlum olanlar onlardan güclü təkanlarla hərəkət edirlər. Onlar taleyini təyin edə bilmədikləri üçün davranışlarına görə məsuliyyət daşımırlar.
Növləri
Naturalizm iki fərqli fəlsəfi görüşdə araşdırılır:
Epistemologiyaya diqqət yetirən metodoloji naturalizm (və ya elmi naturalizm): “Dünyada etibarlı məlumat əldə etməyin hansı üsulları var?” Bu epistemoloji baxımdan metafizikadan və dini inancdan, xüsusən "bilik" əldə etməyin praktik metodlarından asılı deyil. Buna görə fərziyyələr təbii səbəblərə və hadisələrə görə izah olunmalı və sınaqdan keçirilməlidir. Müşahidə olunan hərəkətlərin izahatları təbii səbəblərlə əlaqəli olduqda praktik və faydalıdır (məsələn, "dəqiq əməliyyatlar" buna nümunədir, amma "şübhəli möcüzələr" deyil). Metodik naturalizm müasir elmin əsas prinsipidir. Bəzi filosoflar bu fikri genişləndirdilər və metodoloji naturalizmin fəlsəfənin əsas prinsipi olduğunu demişlər. Bu baxımdan elm və fəlsəfə bütövdür. W.V. Quine, George Santayana və bir sıra digər filosoflar da bu fikri dəstəkləmişdilər.
Metafizik naturalizm (və ya ontoloji naturalizm və ya fəlsəfi naturalizm) ontologiyaya yönəlmişdir: Bu perspektiv daha çox mövcudluqla əlaqədardır: mövcud olan nədir və nəyi yoxdur? Naturalizm "təbiətdir və bütün fundamental həqiqətlər təbiət həqiqətləridir" metafizik naturalizmin mövqeyidir.
Tarixi
Fəlsəfi naturalizmin ilk fikir və fərziyyələrinə Sokratdan əvvəl İon filosoflarının əsərlərində rast gəlinir. Elmin atası olaraq qəbul edilən Miletli Talz, təbiət hadisələrini heç bir fövqəladə səbəb olmadan izah edən ilk filosoflardan biri idi. Bu erkən filosoflar naturalizmin əsasını qoyan eksperimental tədqiqat prinsiplərinə öz töhfələrini verdilər.
Metodik naturalizmdə çağdaş vurğu XII əsr İntibah dövründəki orta əsr sxolastik mütəfəkkirlərinin fikirlərindən irəli gəlir.
Orta əsrlərin sonlarına yaxın hadisələri təbii səbəblərlə əlaqələndirmək xristian filosoflarına xas olmuşdur. Sxolastik mütəfəkkirləri bir tərəfdən, yaradıcının birbaşa müdaxiləsi ehtimalı üçün qapını açıq buraxdılar, digər tərəfdən təbiət hadisələrinin arxasında elmi izahat verməkdənsə, möcüzə axtaran müasirlərinə qarşı hörmətsizlik görməyə başladılar.
İncəsənətdə
Vizual sənətdə təbiətçilik təbiətin olduğu kimi bir təsvir olaraq ortaya çıxdı. Əslində ilk təbiətşünas əsərlərin Qədim Yunanıstanda klassik sənətkarlar tərəfindən verildiyini söyləmək olar. İntibah dövrü sənətçiləri müəyyən mənada bu anlayışı canlandırdılar. 17-ci əsrdə yaşayan təbiətşünas rəssamlar təbiəti gözəlliyi və çirkinliyi ilə olduğu kimi əks etdirməkdə birləşmişdilər. Təbiətşünas termini də bu əsrdə ilk dəfə istifadə edilmişdir. 1830-cu illərdə İngilis mənzərə rəssamı John Constable, təbiətin bütün tərəflərini olduğu kimi təsvir etmək lazım olduğu fikirini müdafiə etdi. Konstablein təsiri ilə Fransız Barbizon rəssamları yeni Avropa Təbiətşünaslığının mənzərə rəsminin nümayəndələri idi. Bu illərdə Jean-Baptiste Camille Corot, Alfred Sisley, Camille Pissarro və Claude Monet də naturalist əsərlər hazırladılar. 9-cu əsrin sonlarına doğru, Naturalizm Alman rəssamlarına təsir etdi. ABŞ-da Naturalizm 19-cu əsrdə Realizm ilə bir-birinə qarışaraq inkişaf etdi.
Ədəbiyyatda
Ədəbiyyatda naturalizm XIX əsrin ikinci yarısında Fransada yaranmışdır. Bu cərəyanın nəzəri əsasını fransız Hippolyte Taine yaratmışdır. Tainin düşüncələrindən təsirlənən Goncourt qardaşları ilk naturalist romanı Germinie Lacerteux (1864) yazdı. Lakin ədəbiyyatdakı naturalizm orijinal ifadəsini Emil Zolyanın Le Roman experimental (1880; "Eksperimental roman") adlı esselərində tapdı. Goncourt Qardaşlarından təsirlənən Zolya iddia edir ki, yazıçı təkcə faktları müəyyənləşdirmək və yazmaq üçün kifayət edən bir müşahidəçi deyil, həm də roman personajlarının daxili aləmlərini, emosional və ictimai hadisələrini aparan bir eksperimentordur. Naturalizm metodlarını Zolya kimi yaxından izləyən müəlliflər çox azdır. Lakin bir müddət sonra məşhur hekayəçi Guy de Maupassant, romançı Joris-Karl Huysmans, alman dramaturqu Gerhart Hauptmann, portuqal yazıçısı Xose Maria Eça de Queiros bu cərəyandan təsirlənərək naturalist əsərlər yazdılar.
Naturalist yazıçılar obyektiv həqiqətlər yazdılar və idealizasiyaya qarşı çıxdılar. Həyatın qəddar və kobud tərəflərini də əks etdirdilər. Naturalist yazarlar mühitin insana həddən artıq təsir etdiyinə inanırdılar. Buna görə də, əsərlərində məzlum boşluqlar, gecəqondu ərazilərini və yeraltı dünyanı sənədli bir dil ilə insanlara çatdırdılar. Stiven Kran, Frank Norris və Cek London ABŞ-da naturalizmin Avropa ədəbiyyatındakı təsiri zəifləməyə başladığı bir dövrdə bu anlayışla yazdılar. Teodor Dreiser, ABŞ-da naturalizmi zirvəyə qaldırdı. James T. Farrellin Studs Lonigan (1932-35) trilogiyası, ən son naturalist əsəri idi.
Naturalizm Türkiyə ədəbiyyatına eksperimental elmlərin cəlbedici tərəfdarı Beşir Fuadın təsiri ilə daxil oldu. Türkiyə ədəbiyyatının ilk naturalist romanı 1891-ci ildə Əhməd Midhat Əfəndi tərəfindən yazılmış Müşahedat ("Müşahidələr") idi.
Naturalizm qısa müddətli bir cərəyan olsa da, realizmin inkişafına, yeni mövzuların kəşf edilməsinə və formaya üstünlük verməyən və həyata yaxın olan bir hərəkatın inkişafına təkan verdi.
İstinadlar
Barbara Forrest. (ing. ). infidels.org https://infidels.org/library/modern/barbara_forrest/naturalism.html (#bare_url_missing_title). 25 noyabr 2019 tarixində .
Barbara Forrest. (ing. ). infidels.org https://infidels.org/library/modern/barbara_forrest/naturalism.html (#bare_url_missing_title). 25 noyabr 2019 tarixində .
"Naturalism", in The Encyclopedia of Philosophy, Macmillan, 1996 Supplement, 372-373.
Jonathan Barnes's introduction to Early Greek Philosophy (Penguin)
Jonathan Barnes's introduction to Early Greek Philosophy (Penguin)
September 29, 2021
naturalizm, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, təbiətşünaslıq, fəlsəfədə, sənətdə, ədəbiyyatda, təbiətə, əsaslanan, müxtəlif, cərəyanlara, verilən, ortaq, cərəyanların, ardıc. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Naturalizm Naturalizm ve ya tebietsunasliq felsefede senetde ve edebiyyatda tebiete esaslanan muxtelif cereyanlara verilen ortaq bir ad Bu cereyanlarin ardicillarina naturalist deyilir Bundan elave tebiet tarixi ile mesgul olan elm adamlarina da naturalist ve ya tebietsunas deyilir Edebiyyatda ve senetde naturalizm tebieti teferruatlari ile eks etdiren cereyanlarin umumi adidir Felsefedeki naturalizm her seyin tebii varliqlardan tebii sebeblerden meydana geldiyi ve fovqeltebii varliqlara ve onlarin izahlarin inanilmamasi fikri Exlaq felsefesindeki naturalizm menevi neticelerin menevi olmayan ifadelerden edile bileceyi nezeriyyesidir Mundericat 1 Felsefe 1 1 Novleri 1 2 Tarixi 2 Incesenetde 3 Edebiyyatda 4 IstinadlarFelsefe RedakteTebietsunasa gore tebietde obyektiv qanunlara uygun fealiyyet gosteren bir sistem var Bu qanunlar vasitesile musahide ve tecrubeye esaslanan elm tebietin butun sahelerinde mohkem deqiq melumatlar elde ede biler Tebietsunasliq tebiet elmlerinin senet ve edebiyyata tetbiqinden yaranmisdir Tebietsunas anlayisa gore gercek oldugu kimi eks olunmali ve heyasiz ve vulqar hesab edilmeyen cehetler islenmelidir Naturalist anlayisina gore ferd boyuduyu sosial ve tebii muhitde formalasir Iqtisadi ve sosial tezyiqler altinda mezlum olanlar onlardan guclu tekanlarla hereket edirler Onlar taleyini teyin ede bilmedikleri ucun davranislarina gore mesuliyyet dasimirlar Novleri Redakte Naturalizm iki ferqli felsefi gorusde arasdirilir Epistemologiyaya diqqet yetiren metodoloji naturalizm ve ya elmi naturalizm Dunyada etibarli melumat elde etmeyin hansi usullari var Bu epistemoloji baximdan metafizikadan ve dini inancdan xususen bilik elde etmeyin praktik metodlarindan asili deyil Buna gore ferziyyeler tebii sebeblere ve hadiselere gore izah olunmali ve sinaqdan kecirilmelidir Musahide olunan hereketlerin izahatlari tebii sebeblerle elaqeli olduqda praktik ve faydalidir 1 meselen deqiq emeliyyatlar buna numunedir amma subheli mocuzeler deyil Metodik naturalizm muasir elmin esas prinsipidir Bezi filosoflar bu fikri genislendirdiler ve metodoloji naturalizmin felsefenin esas prinsipi oldugunu demisler Bu baximdan elm ve felsefe butovdur W V Quine George Santayana ve bir sira diger filosoflar da bu fikri desteklemisdiler 2 Metafizik naturalizm ve ya ontoloji naturalizm ve ya felsefi naturalizm ontologiyaya yonelmisdir Bu perspektiv daha cox movcudluqla elaqedardir movcud olan nedir ve neyi yoxdur Naturalizm tebietdir ve butun fundamental heqiqetler tebiet heqiqetleridir metafizik naturalizmin movqeyidir 3 Tarixi Redakte Felsefi naturalizmin ilk fikir ve ferziyyelerine Sokratdan evvel Ion filosoflarinin eserlerinde rast gelinir Elmin atasi olaraq qebul edilen Miletli Talz tebiet hadiselerini hec bir fovqelade sebeb olmadan izah eden ilk filosoflardan biri idi Bu erken filosoflar naturalizmin esasini qoyan eksperimental tedqiqat prinsiplerine oz tohfelerini verdiler 4 Metodik naturalizmde cagdas vurgu XII esr Intibah dovrundeki orta esr sxolastik mutefekkirlerinin fikirlerinden ireli gelir Orta esrlerin sonlarina yaxin hadiseleri tebii sebeblerle elaqelendirmek xristian filosoflarina xas olmusdur Sxolastik mutefekkirleri bir terefden yaradicinin birbasa mudaxilesi ehtimali ucun qapini aciq buraxdilar diger terefden tebiet hadiselerinin arxasinda elmi izahat vermekdense mocuze axtaran muasirlerine qarsi hormetsizlik gormeye basladilar 5 Incesenetde RedakteVizual senetde tebietcilik tebietin oldugu kimi bir tesvir olaraq ortaya cixdi Eslinde ilk tebietsunas eserlerin Qedim Yunanistanda klassik senetkarlar terefinden verildiyini soylemek olar Intibah dovru senetcileri mueyyen menada bu anlayisi canlandirdilar 17 ci esrde yasayan tebietsunas ressamlar tebieti gozelliyi ve cirkinliyi ile oldugu kimi eks etdirmekde birlesmisdiler Tebietsunas termini de bu esrde ilk defe istifade edilmisdir 1830 cu illerde Ingilis menzere ressami John Constable tebietin butun tereflerini oldugu kimi tesvir etmek lazim oldugu fikirini mudafie etdi Konstablein tesiri ile Fransiz Barbizon ressamlari yeni Avropa Tebietsunasliginin menzere resminin numayendeleri idi Bu illerde Jean Baptiste Camille Corot Alfred Sisley Camille Pissarro ve Claude Monet de naturalist eserler hazirladilar 9 cu esrin sonlarina dogru Naturalizm Alman ressamlarina tesir etdi ABS da Naturalizm 19 cu esrde Realizm ile bir birine qarisaraq inkisaf etdi Edebiyyatda RedakteEdebiyyatda naturalizm XIX esrin ikinci yarisinda Fransada yaranmisdir Bu cereyanin nezeri esasini fransiz Hippolyte Taine yaratmisdir Tainin dusuncelerinden tesirlenen Goncourt qardaslari ilk naturalist romani Germinie Lacerteux 1864 yazdi Lakin edebiyyatdaki naturalizm orijinal ifadesini Emil Zolyanin Le Roman experimental 1880 Eksperimental roman adli esselerinde tapdi Goncourt Qardaslarindan tesirlenen Zolya iddia edir ki yazici tekce faktlari mueyyenlesdirmek ve yazmaq ucun kifayet eden bir musahideci deyil hem de roman personajlarinin daxili alemlerini emosional ve ictimai hadiselerini aparan bir eksperimentordur Naturalizm metodlarini Zolya kimi yaxindan izleyen muellifler cox azdir Lakin bir muddet sonra meshur hekayeci Guy de Maupassant romanci Joris Karl Huysmans alman dramaturqu Gerhart Hauptmann portuqal yazicisi Xose Maria Eca de Queiros bu cereyandan tesirlenerek naturalist eserler yazdilar Naturalist yazicilar obyektiv heqiqetler yazdilar ve idealizasiyaya qarsi cixdilar Heyatin qeddar ve kobud tereflerini de eks etdirdiler Naturalist yazarlar muhitin insana hedden artiq tesir etdiyine inanirdilar Buna gore de eserlerinde mezlum bosluqlar geceqondu erazilerini ve yeralti dunyani senedli bir dil ile insanlara catdirdilar Stiven Kran Frank Norris ve Cek London ABS da naturalizmin Avropa edebiyyatindaki tesiri zeiflemeye basladigi bir dovrde bu anlayisla yazdilar Teodor Dreiser ABS da naturalizmi zirveye qaldirdi James T Farrellin Studs Lonigan 1932 35 trilogiyasi en son naturalist eseri idi Naturalizm Turkiye edebiyyatina eksperimental elmlerin celbedici terefdari Besir Fuadin tesiri ile daxil oldu Turkiye edebiyyatinin ilk naturalist romani 1891 ci ilde Ehmed Midhat Efendi terefinden yazilmis Musahedat Musahideler idi Naturalizm qisa muddetli bir cereyan olsa da realizmin inkisafina yeni movzularin kesf edilmesine ve formaya ustunluk vermeyen ve heyata yaxin olan bir herekatin inkisafina tekan verdi Istinadlar Redakte Barbara Forrest ing infidels org https infidels org library modern barbara forrest naturalism html bare url missing title 25 noyabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Barbara Forrest ing infidels org https infidels org library modern barbara forrest naturalism html bare url missing title 25 noyabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Naturalism in The Encyclopedia of Philosophy Macmillan 1996 Supplement 372 373 Jonathan Barnes s introduction to Early Greek Philosophy Penguin Jonathan Barnes s introduction to Early Greek Philosophy Penguin Menbe https az wikipedia org w index php title Naturalizm amp oldid 5049358, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
