fbpx
Wikipedia

Narın-Qala

Avqust 07, 2021

Narınqala və ya İçqala — Dərbənd qalasının mərkəzini təşkil edən islamdan əvvəlki dövrə aid qədim qəsrdir. Sasanilər imperiyasının Kaspi qapısını bağlayan qoşa qala divarları vasitəsi ilə Xəzər dənizi ilə əlaqələndirilmişdir. Abidə UNESCO Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.

Narın-Qala
42°03′09″ şm. e. 48°16′30″ ş. u.
Ölkə Rusiya Rusiya
Şəhər Dərbənd
Yerləşir Dərbənd
Aidiyyatı Qafqaz Albaniyası
Sasanilər imperiyası
Tikilmə tarixi VIII başanılıb ya XI əsrdə tamamlanıb
Üslubu Alban memarlığı
Sasani memarlığı
Rəsmi adı: Citadel, Ancient City and Fortress Buildings of Derbent
TipiMədəni
Kriteriyaiii, iv
Təyin edilib2003
İstinad nöm.1070
DövlətRusiya
RegionAvropa
Rusiya Federasiyasının milli irsi
İstinad nöm.0510052000
Mühafizə dərəcəsiFederal
Dərbənd qalası

Etimologiya

Qalanın adının mümkün tərcümələrindən biri “Günəşli qala” kimi qeyd edilir. Digər məlumata görə, qala Sasani şahının qızının şərəfinə “Narın” – “incə”, “gözəl” adlandırılmışdır.

Tarixi

Dərbənd, Böyük Qafqaz dağlarının Xəzər dənizinə yaxınlaşaraq 3 km-lik ensiz düzən formalaşdırdığı Böyük Qafqaz keçidinin ən zəif müdafiə olunan ərazisində yerləşir. Dərbənd qalası Cənubi Qafqaz (xüsusilə Qafqaz Albaniyası) və Ön Asiya xalqlarınıköçəri türk xalqlarının hücumlarından qoruyan nəhəng müdafiə sisteminin bir hissəsidir. Müdafiə sisteminə Narınqala ilə yanaşı Dərbənd qala divarları, Dağ barısı, Gilgilçay səddi, Beşbarmaq səddi və Çıraqqala da daxildir.

Qərb tərəfdən Dərbənd divarları Narınqala qəsrinə birləşir, qəsrin inşa edilməsinə kimi, həmin hündür təpə ərazisində düşmənin yaxınlaşmasını bildirən tonqallar qalanırdı.

Dərbənd qalasının inşasına VI əsrdə Sasani şahı I Xosrov Ənuşirəvanın göstərişi ilə Calqan vadisində başlanılmışdır. 735-ci ildə Dərbənd və Narınqala Ərəb Xilafətinin Dağıstanda hərbi-inzibati mərkəzinə çevrilməklə, həm də İslamın bu ərazilərdə yayılma mənbəyi olmuşdur.

Orta əsrlərdə Dərbənd ərazisi Dərbənd əmirliyinin, Şirvanşahlar dövlətinin və Səfəvilər imperiyasının tərkibinə daxil olmuşdur. Rusiyanın Xəzəryanı bölgələrə hərbi yürüşü (1722-1723) zamanı Dərbənd qalası ələ keçirilərək müvəqqəti olaraq Rusiya imperiyasının tərkibinə qatılmışdır. Hazırda yerli əhəmiyyətli abidə hesab edilən domikdən xan sarayına gələn I Pyotr şəhər bəyləri tərəfindən qarşılanaraq ona üzərinə İran parçası (hazırda Sankt-Peterburqdakı Kunstkamerada saxlanılır) atılmış gümüş tabaq içində şəhər qalasının açarı təqdim edilmiş və deyilmişdir:

  Dərbənd şəhərinin əsası Makedoniyalı İskəndər tərəfindən qoyulmuşdur, ona görə də, böyül monarxın saldırdığı şəhərin böyüklükdə ondan geri qalmayan başqa bir monarxa təslim edilməsindən daha ədalətli və doğru iş yoxdur.  

Lakin qısa müddət sonra Dərbənd yenidən Səfəvilər dövlətinin tərkibinə qatılmışdır. 1747-ci ildə Dərbəndə Məhəmmədhəsən xan tərəfindən Dərbənd xanlığının əsası qoyulmuşdur. Xanlıq 1806-cı ildə general-anşef Valerian Zubovun rəhbərlik etdiyi Rusiya ordusu tərəfindən işğal edilərək imperiyanın tərkibinə qatılmışdır. Bundan sonra Narınqalada Zubovun hərbi qərargahı yerləşdirilmişdir.

Narınqala ərazisində hələ də arxeoloji qazıntı işləri aparılmaqdadır. Dərbənd qalası və Narınqala UNESCO Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.

Təsviri

Narınqala qəsri dənizə yaxın təpə üzərində yerləşir. Sahilboyu yolu qərbdən qəsrə birləşən, şərqdən isə dənizin dərinliklərinə gedən qoşa qala divarları ilə müdafiə olunur. Qala divarları sahilə su keçməsinə imkan verərək, qapalı liman formalaşdırır. 350-450 metr boyunca uzanmış ikiqat şəhər divarları içində orta əsrlər Dərbənd şəhəri yerləşirdi. Qəsrdən qərbə doğru 40 km boyunca uzanan Dağ barısı adlı qala divarları isə dağ keçidləri və dolamalarını qoruyurdu. Yaşına baxmayaraq, Dərbənd qalası yüz illər ərzində mühüm müdafiə rolunu oynamışdır. Yeni sahibləri daima qalanı yenidən inşa etmiş və möhkəmləndirmişlər ki, bunun da sayəsində Dərbəndin tarixini ilbəil izləmək mümkündür.

Qeyri-düzgün formaya malik qəsr 4.5 hektar sahəyə malikdir. Qəsr 180 metr enə və 280 metr uzunluğa malikdir; qəsr divarları bir-birindən 20-30 metr aralıda yerləşən kiçik qüllələrlə möhkəmlənmişdir; qəsrin cənub-qərbində silah qülləsi yerləşir. Bundan əlavə qəsri üç tərəfdən əhatə edən dik dağ yamacları da əlavə müdafiə rolunu yerinə yetirir.

Qəsrin daxilində vaxtilə burdakı bütün binaları su ilə təmin etmiş saxsı borularla çəkilmiş sus sistemi, hamam və xan sarayının xarabalıqları (təntənəli giriş portalı və divar qalıqları) dövrümüzə çatmışdır. Qəsr ərazisində vaxtilə IV-V əsrlərə aid erkən xristian məbədinin (Rusiya Federasiyası ərazisində bilinən ən qədim xristian məbədi) olması haqqında müxtəlif fikirlər vardır. Bəzi tədqiqatçılar qəsrdəki xaç-günbəz formalı tikilini su anbarı hesab edirlər; digərləri isə aşağıda su ötürücüsünün olmaması, tikilinin tamamilə yerüstündə olması (su anbarları adətən tamamilə yer altında və ya yarım yer altında inşa edilirdi), formasının su anbarı üçün rahat olmaması (Dərbənddə su anbarları adətən düzbucaq və ya kvadrat formaya malikdir) və tikilinin işığa doğru istiqamətlənmiş olmasını əsas gətirərək onu xristian məbədi hesab edirlər. Qəsrin hər divarında üç qapı yerləşir ki, onlardan da ən qədimi Orta qapıdır.

3 metr qalınlığa malik xarici divarlar isə perimetr boyunca qəsrin divarlarını əhatə edirlər.

  • Narın qapı

  • Bayat qapısı

  • Dağ qapısı

  • Daş qapı

  • Qırxlar qapısı

  • Dübari qapı

  • Orta qapı

  • Carçı qapısı

İstinadlar

  1. . tarix.gov.az. 2018-05-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 avqust 2018.
  2. Хан-Магомедов, Селим (1958). Дербент. Государственное издательство литературы по строительству, архитектуре и строительным материалам. 134.
  3. ↑ Микаилов, Шихабудин (2012). Дагестан в фотографиях. Мгновения истории. Эпоха. 464. ISBN 9785457879478.
  4. ↑ Лебедева, И. (2013). 100 самых красивых мест России. Москва: Эксмо. ISBN 5457545768. İstifadə tarixi: 14 avqust 2018.
  5. "Крепость Нарын-Кала". OZON.travel (rus). www.ozon.travel. İstifadə tarixi: 13 avqust 2018.
  6. ↑ Тревер, Камилла Васильевна (1959). Очерки по истории и культуре Кавказской Албании: IV в. до н.э.- VII в. н.э. Москва-Ленинград: АН СССР. 419.
  7. Потто, Василий (2006). Кавказская война. В 5 томах. От древнейших времен до Ермолова (Т. 1.). Центрполиграф. 528. ISBN 5-9524-2105-9.
  8. Шишов, Алексей (2013). Орден Святого Георгия. Всё о самой почетной награде Российской Империи. Москва: Яуза, Эксмо. 227. ISBN 9785457595934.
  9. ↑ "Новая эра старого Дербента" (21 июля (№ 154)). Московский комсомолец. 2014.
  10. Проценко, Николай (2014). Очень почтенный юбиляр (№ 1—2). Эксперт Юг. 50–52.
  11. Алексеев Ю. В., Сомов Г.Ю. (2015). Объекты культурного наследия. Том 1 и 2. Учебник. Проспект. 662. ISBN 9785392197484.
  12. "Крепость Нарын-Кала". OZON.travel (rus). www.ozon.travel. İstifadə tarixi: 2017-11-05.

Ədəbiyyat

  • Кудрявцев А. А. Древний Дербент. Монография. М.: Наука, 1982.
  • Кудрявцев А. А. Великий город на Каспии. Дербент в эпоху феодализма. Монография. Махачкала: Дагкнигоиздат, 1982.
  • Кудрявцев А. А. Дербенту — 5000 лет. Монография. М., 1989.
  • Кудрявцев А. А. Феодальный Дербент. Монография. М., 1993.

Avqust 07, 2021
narın, qala, narınqala, içqala, dərbənd, qalasının, mərkəzini, təşkil, edən, islamdan, əvvəlki, dövrə, qədim, qəsrdir, sasanilər, imperiyasının, kaspi, qapısını, bağlayan, qoşa, qala, divarları, vasitəsi, ilə, xəzər, dənizi, ilə, əlaqələndirilmişdir, abidə, un. Narinqala ve ya Icqala 1 Derbend qalasinin merkezini teskil eden islamdan evvelki dovre aid qedim qesrdir Sasaniler imperiyasinin Kaspi qapisini baglayan qosa qala divarlari vasitesi ile Xezer denizi ile elaqelendirilmisdir 2 Abide UNESCO Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir 3 4 Narin Qala42 03 09 sm e 48 16 30 s u Olke Rusiya RusiyaSeher DerbendYerlesir DerbendAidiyyati Qafqaz AlbaniyasiSasaniler imperiyasiTikilme tarixi VIII basanilib ya XI esrde tamamlanibUslubu Alban memarligiSasani memarligiUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Citadel Ancient City and Fortress Buildings of DerbentTipiMedeniKriteriyaiii ivTeyin edilib2003Istinad nom 1070DovletRusiyaRegionAvropaRusiya Federasiyasinin milli irsiIstinad nom 0510052000Muhafize derecesiFederalDerbend qalasi Mundericat 1 Etimologiya 2 Tarixi 3 Tesviri 4 Istinadlar 5 EdebiyyatEtimologiya RedakteQalanin adinin mumkun tercumelerinden biri Gunesli qala kimi qeyd edilir 4 Diger melumata gore qala Sasani sahinin qizinin serefine Narin ince gozel adlandirilmisdir 5 Tarixi RedakteDerbend Boyuk Qafqaz daglarinin Xezer denizine yaxinlasaraq 3 km lik ensiz duzen formalasdirdigi Boyuk Qafqaz kecidinin en zeif mudafie olunan erazisinde yerlesir Derbend qalasi Cenubi Qafqaz xususile Qafqaz Albaniyasi ve On Asiya xalqlarinikoceri turk xalqlarinin hucumlarindan qoruyan neheng mudafie sisteminin bir hissesidir Mudafie sistemine Narinqala ile yanasi Derbend qala divarlari Dag barisi Gilgilcay seddi Besbarmaq seddi ve Ciraqqala da daxildir 3 Qerb terefden Derbend divarlari Narinqala qesrine birlesir qesrin insa edilmesine kimi hemin hundur tepe erazisinde dusmenin yaxinlasmasini bildiren tonqallar qalanirdi 6 Derbend qalasinin insasina VI esrde Sasani sahi I Xosrov Enusirevanin 3 gosterisi ile Calqan vadisinde 4 baslanilmisdir 735 ci ilde Derbend ve Narinqala Ereb Xilafetinin Dagistanda herbi inzibati merkezine cevrilmekle hem de Islamin bu erazilerde yayilma menbeyi olmusdur 4 Orta esrlerde Derbend erazisi Derbend emirliyinin Sirvansahlar dovletinin ve Sefeviler imperiyasinin terkibine daxil olmusdur Rusiyanin Xezeryani bolgelere herbi yurusu 1722 1723 zamani Derbend qalasi ele kecirilerek muveqqeti olaraq Rusiya imperiyasinin terkibine qatilmisdir Hazirda yerli ehemiyyetli abide hesab edilen domikden xan sarayina gelen I Pyotr seher beyleri terefinden qarsilanaraq ona uzerine Iran parcasi hazirda Sankt Peterburqdaki Kunstkamerada saxlanilir atilmis gumus tabaq icinde seher qalasinin acari teqdim edilmis ve deyilmisdir Derbend seherinin esasi Makedoniyali Iskender terefinden qoyulmusdur ona gore de boyul monarxin saldirdigi seherin boyuklukde ondan geri qalmayan basqa bir monarxa teslim edilmesinden daha edaletli ve dogru is yoxdur 7 Lakin qisa muddet sonra Derbend yeniden Sefeviler dovletinin terkibine qatilmisdir 1747 ci ilde Derbende Mehemmedhesen xan terefinden Derbend xanliginin esasi qoyulmusdur Xanliq 1806 ci ilde general ansef Valerian Zubovun rehberlik etdiyi Rusiya ordusu terefinden isgal edilerek imperiyanin terkibine qatilmisdir Bundan sonra Narinqalada Zubovun herbi qerargahi yerlesdirilmisdir 8 Narinqala erazisinde hele de arxeoloji qazinti isleri aparilmaqdadir Derbend qalasi ve Narinqala UNESCO Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir 9 10 Tesviri RedakteNarinqala qesri denize yaxin tepe uzerinde yerlesir Sahilboyu yolu qerbden qesre birlesen serqden ise denizin derinliklerine geden qosa qala divarlari ile mudafie olunur Qala divarlari sahile su kecmesine imkan vererek qapali liman formalasdirir 11 350 450 metr boyunca uzanmis ikiqat seher divarlari icinde orta esrler Derbend seheri yerlesirdi Qesrden qerbe dogru 40 km boyunca uzanan Dag barisi adli qala divarlari ise dag kecidleri ve dolamalarini qoruyurdu Yasina baxmayaraq Derbend qalasi yuz iller erzinde muhum mudafie rolunu oynamisdir Yeni sahibleri daima qalani yeniden insa etmis ve mohkemlendirmisler ki bunun da sayesinde Derbendin tarixini ilbeil izlemek mumkundur 12 Qeyri duzgun formaya malik qesr 4 5 hektar saheye malikdir 4 Qesr 180 metr ene ve 280 metr uzunluga malikdir qesr divarlari bir birinden 20 30 metr aralida yerlesen kicik qullelerle mohkemlenmisdir qesrin cenub qerbinde silah qullesi yerlesir Bundan elave qesri uc terefden ehate eden dik dag yamaclari da elave mudafie rolunu yerine yetirir Qesrin daxilinde vaxtile burdaki butun binalari su ile temin etmis saxsi borularla cekilmis sus sistemi hamam ve xan sarayinin xarabaliqlari tenteneli giris portali ve divar qaliqlari dovrumuze catmisdir Qesr erazisinde vaxtile IV V esrlere aid erken xristian mebedinin Rusiya Federasiyasi erazisinde bilinen en qedim xristian mebedi olmasi haqqinda muxtelif fikirler vardir Bezi tedqiqatcilar qesrdeki xac gunbez formali tikilini su anbari hesab edirler digerleri ise asagida su oturucusunun olmamasi tikilinin tamamile yerustunde olmasi su anbarlari adeten tamamile yer altinda ve ya yarim yer altinda insa edilirdi formasinin su anbari ucun rahat olmamasi Derbendde su anbarlari adeten duzbucaq ve ya kvadrat formaya malikdir ve tikilinin isiga dogru istiqametlenmis olmasini esas getirerek onu xristian mebedi hesab edirler 9 Qesrin her divarinda uc qapi yerlesir ki onlardan da en qedimi Orta qapidir 6 3 metr qalinliga malik xarici divarlar ise perimetr boyunca qesrin divarlarini ehate edirler Narin qapi Bayat qapisi Dag qapisi Das qapi Qirxlar qapisi Dubari qapi Orta qapi Carci qapisiIstinadlar Redakte Derbend seheri tarix gov az 2018 05 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 avqust 2018 Han Magomedov Selim 1958 Derbent Gosudarstvennoe izdatelstvo literatury po stroitelstvu arhitekture i stroitelnym materialam 134 1 2 3 Mikailov Shihabudin 2012 Dagestan v fotografiyah Mgnoveniya istorii Epoha 464 ISBN 9785457879478 1 2 3 4 5 Lebedeva I 2013 100 samyh krasivyh mest Rossii Moskva Eksmo ISBN 5457545768 Istifade tarixi 14 avqust 2018 Krepost Naryn Kala OZON travel rus www ozon travel Istifade tarixi 13 avqust 2018 1 2 Trever Kamilla Vasilevna 1959 Ocherki po istorii i kulture Kavkazskoj Albanii IV v do n e VII v n e Moskva Leningrad AN SSSR 419 Potto Vasilij 2006 Kavkazskaya vojna V 5 tomah Ot drevnejshih vremen do Ermolova T 1 Centrpoligraf 528 ISBN 5 9524 2105 9 Shishov Aleksej 2013 Orden Svyatogo Georgiya Vsyo o samoj pochetnoj nagrade Rossijskoj Imperii Moskva Yauza Eksmo 227 ISBN 9785457595934 1 2 Novaya era starogo Derbenta 21 iyulya 154 Moskovskij komsomolec 2014 Procenko Nikolaj 2014 Ochen pochtennyj yubilyar 1 2 Ekspert Yug 50 52 Alekseev Yu V Somov G Yu 2015 Obekty kulturnogo naslediya Tom 1 i 2 Uchebnik Prospekt 662 ISBN 9785392197484 Krepost Naryn Kala OZON travel rus www ozon travel Istifade tarixi 2017 11 05 Edebiyyat RedakteKudryavcev A A Drevnij Derbent Monografiya M Nauka 1982 Kudryavcev A A Velikij gorod na Kaspii Derbent v epohu feodalizma Monografiya Mahachkala Dagknigoizdat 1982 Kudryavcev A A Derbentu 5000 let Monografiya M 1989 Kudryavcev A A Feodalnyj Derbent Monografiya M 1993 Menbe https az wikipedia org w index php title Narin Qala amp oldid 6043036, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.