fbpx
Wikipedia

Dərbənd əmirliyi

Avqust 12, 2021

Dərbənd əmirliyi — Dərbənd ərazisində olan qədim dövlət.

Dərbənd əmirliyi
869–1075
Dərbənd əmirliyi ərazisi (sağ üstdə)
StatusuƏmirlik
PaytaxtıDərbənd
Ən böyük şəhəriMəsqət, Şabran
Rəsmi dilləriərəb dili
Etnik qrupları
türklər, ləzgilər,ərəblər
Dini
Sünni islam
İdarəetmə formasıMonarxiya
Əmir 
• 869-884
I Haşim ibn Suraka
Tarixi 
• Yaranması
869
• Süqutu
1075
Ərazisi
Valyutasıdirhəm, diniar

Dərbəndin ərəblər tərəfindən işğalı

Azərbaycanı tutmuş ərəblər "Bab əl-Əbvab" (və ya "əl-Bab" -"qapılar qapısı") adlandırdıqları sərhəd şəhəri Dərbəndi Xilafətin Qafqazdakı iri istinad məntəqəsinə çevirdilər. Uzun müddət bu şəhəri xəlifənin təyin etdiyi ərəb sərkərdələri idarə edirdilər. Onların başlıca vəzifəsi şimaldan olan hər bir hücumun, xüsusilə xəzərlərin müdaxiləsinin qarşısını almaq idi. IX əsrin ortalarınadək bu vəzifə xüsusi təyinatla yerinə yetirilirdi, lakin 851-ci ildə xəlifə əl-Mütəvəkkil Dərbəndi və onun ətraf vilayətlərini o zaman Azərbaycan, Arran və Ərminiyə hakimi olan Məhəmməd ibn Xalid ibn Yəzid əş-Şeybaniyə iqta payı kimi bağışladı. 861-ci ildə xəlifənin ölümündən sonra türklərin Bağdaddakı fəaliyyəti ilə əlaqədar Xilafət ərazisində çaxnaşmalar baş verdi. Müstəqilliyə can atan bir çox feodallar, o cümlədən Məhəmmədin mərkəzi hakimiyyətlə əlaqəsini tamam kəsərək, Şirvanı müstəqil elan etmiş qardaşı Heysəm ibn Xalid bundan istifadə etdilər.

869-cu ildə, qiyam etmiş türk əmirlərinə qarşı Xilafət mərkəzində mübarizə aparıldığı bir zamanda, Haşim ibn Suraka əs-Suləmi Dərbəndin müstəqil idarə edilməsinə nail oldu. O dövrün hadisələrini bizə çatdıran qaynaqda deyilir: "Əl-Mütəvəkkil öldürüldükdən sonra Xilafət parçalandığına, türk məvaliləri dövlətin idarəsini ələ keçirtdiklərinə görə, əl-Bab əhalisi və sərhədyanı vilayətlərin qazıları (yəni din uğrunda döyüşən əsgərləri) bir yerə yığılaraq, Haşimi öz əmirləri etdilər, ona böyük itaət göstərdilər"

Ərəb və yerli qaynaqların başqa məlumatlarından aydın olur ki, Haşimin sulaym nəslinə mənsub, mənşəcə ərəb olan sələfləri hələ VIII əsrin I yarısında Dərbənd şəhərinin siyasi həyatında fəal rol oynamış, onlardan biri Əsəd ibn Zafir əs-Suləmi 736-cı ildə xəlifənin fərmanı ilə Dərbənd hakimi təyin edilmişdi. Onun digər xələflərinin, Harun ər-Rəşidin hakimiyyəti dövründə Dərbənd hakimi olmuş Nəcm ibn Haşimin və onun Azərbaycan və Ərminiyənin ərəb hakiminə qarşı üsyan etmiş oğlu Həyyunun adları bu dövrdə Azərbaycanda baş vermiş böyük hadisələrlə bağlıdır.

Dərbənd əmirliyinin idarəedilməsinin quruluşu və xüsusiyyətləri

V.F.Minorskinin fikrincə, "Haşimilərə şimal sərhədyanı vilayətinin mühafizəçiləri kimi baxılsa da, ailə ənənələrinə görə onlar artıq yerli qəbilələrarası siyasətə qatılmışdılar. Haşimin özü əldə etdiyi hakimiyyətinə görə onu dəstəkləyən və ya seçilməsinə razılıq verən həmvətənlərinə borclu idi; bu vəziyyəti onu ictimai işlərin həllində məsləhət aldığı ağsaqqal və rəislərdən asılı vəziyyətə salırdı".

Şəhərin yüksək feodal dairələrinin yardımı və razılığı sayəsində hakimiyyətə gəlmiş müstəqil Dərbənd hakimi bu hakimiyyətin irsən onun övladlarına keçməsi hüququnu da təmin edə bilmişdi. Əmirdən başqa dövlətin idarəsində güclü rol oynayan rəislər vardı. Əmirlər hakimiyyətə seçki ilə gəlirdilər və rəislərin bəyənmədiyi bir əmir asanca devrilə bilərdi. Rəislik də atadan oğula keçən bir titul idi. Bəzən əmirin üstündə təsir qazanmaq üçün rəislər bir-biri ilə mübarizə aparırdı. Paytaxtı Dərbənd olan əmirlik 883-cü ildə xəlifə Əl-Mütəmid tərəfindən tanınaraq Bakının neft mədənlərini və duz göllərini idarə etmək haqqını əldə edərək sərhədlərini cənuba doğru genişləndirmişdi. Məhəmməd özü ölkənin idarəsi işindən əl çəkdi və Gəncəyə köçdü. Sonralar o, xə lifə əl-Müstəin (862-866) tərəfindən Bizansla sərhəddə Xilafət ordusunda xidmət etməyə çağırıldı.

İtaətə gəlməyən xristian və bütpərəst tayfaların əhatəsində yaşayan bu şəhər-dövlətin ərazisi şəhərin divarlarından çox da uzaqlaşmırdı. Bu ərazini yalnız divarlardan cənubda yerləşən torpaqlar hesabına, Xəzər sahili boyunca genişləndirmək olardı.

Əmirlər

Əmirlik Dərbənd Haşimiləri sülaləsi tərəfindən idarə olunurdu, dəfələrlə Şirvanşahlar və xarici əmirlər tərəfindən də idarə edilmişdir:

  1. I Haşim ibn Suraka
  2. Ömər ibn Haşim
  3. Məhəmməd ibn Haşim
  4. Əbdülmalik ibn Haşim
  5. Əhməd ibn Əbdülmalik (birinci)
  6. Şahzadə Heysəm (birinci)
  7. Əhməd ibn Əbdülmalik (ikinci)
  8. Şahzadə Heysəm (ikinci)
  9. Şahzadə Əhməd
  10. Xəşrəm Əhməd - həm də Ləkz əmiri
  11. Əhməd ibn Əbdülmalik (üçüncü)
  12. Maymun ibn Əhməd
  13. II Məhəmməd
  14. Ləşkəri ibn Maymun
  15. Mənsur ibn Maymun
  16. II Əbdülmalik
  17. II Mənsur (birinci)
  18. II Ləşkəri
  19. II Mənsur (ikinci)
  20. II Maymun (birinci)
  21. III Əbdülmalik
  22. II Maymun (ikinci)

II Maymunun devrilməsindən və III Əbdülmalikin həbsindən sonra I Fəribürz əmirliyi Şirvanşahlar dövlətinə birləşdirdi.

Ədəbiyyat

  • Магомедов Р.М. История Дагестана: Учебное пособие; 8 кл. - Махачкала: Изд-во НИИ педагогики, 2002 г.
  • К. Рыжов. Справочник. Все монархи мира: Мусульманский Восток. VII-XV вв.
  • Barthold W., DERBEND / The encyclopedia of Islam. A Dictionary of the Geography, Ethnography and Biography of the Muhammadan Peoples by E.J. Brill and Luzac & Co. Leiden, 1913-1938, p. 940-945.
  • Hennequin G. Catalogue des monnaies musulmanes de la bibliotèque nationale. Paris, 1985.
  • J. de Bartolomae: Lettre du Général Bartolomae [Var. Adressée par M. le Général J. (de) Bartolomae(i)] à M.F. Soret, sur des monnaies koufiqes trouvées a Téhéran [Var/ sur des monnaies koufiqe inédites, raportées de Perse]. Cinquième lettre sur les médailles orientales inédites de la collection de M.F. Soret. 2 Tle. Bruxelles 1859 (=RNB 3. Ser., Bd 3 (1859), S. 321-361 u. 417-468).
  • Kouymjan D. K. A numismatic history of southeastern Caucasia and Adharbayjan based on the Islamic coinage of the 5th/11th to the 7th/13th centuries. Columbia University Ph. D. 1969.
  • Lebedev V. A dirham of the ruler of Darband, Maymūn bin Ahmad (bin ‘Abd al-Malik bin Hāshim)// ONS №202, 2010, p. 11-12.
  • Minorsky V. Khagani and Andronicus Comnenus // BSOAS. 1945. Vol. XI, pt. 3. p. 550-578.
  • Soret М.F. Lettre a S. E.M. le Conseiller d´État actuel de Gilles sur quelques monnaies inédites de l'Adherbaïjan. Paris 1859 / Revue numismatique N.S. 5 (1860).
  • Troisieme lettre de M. le General J. Bartholomaei a M.F. Soret, sur des monnaies koufiques inedites, trouversen Georgie. / Numismatique Belge, 3-e serie, t. VI, Bruxelles, 1862.
  • Ад-Дарбанди. Китаб райхан ал-Хака'ик ва-бустан ад-дака'ик ли-Аби Бакр Мухаммад б. Муса б. ал-Фарадж ад-Дарбанди. Рук. №2191 из РФ ИИАЭ ДНЦ РАН.- Цит. по А.К. Аликберову.
  • Ал-Гарнати. Тухфат ал-ал-баб ва нухбат ал-а'джаб. – Путешествие Абу Хамида ал-Гарнати в Восточную и Центральную Европу (1131-1153 гг.). Публ. О.Г. Большакова и А.Л. Монгайта. М., 1971.
  • Аликберов А. К. Эпоха классического ислама на Кавказе. М., 2003.
  • Бакиханов Аббас Кули Ага. Гюлистан-Ирам. Баку, 1926 (2-е. изд. под ред. З.М. Буниятова, Баку, 1991).
  • Баладзори. Книга завоеваний стран. Пер. проф. П.К. Жузе. // Известия общества обследования и изучения Азербайджана. Материалы по истории Азербайджана, Вып. III, Баку, 1927.
  • Бартольд В. В. Дербенд // Соч. т. III. М., 1965.
  • Дарбанд-нама [1851]. – The Derbend-Nameh, or the history of Derbent, translated from a select Turkish version and published with the text and with notes, illustrative of the history, geography, antiquities etc. occurring throughout the work by Mirza Kazem-Beg. SPb., 1851.
  • Дарбанд-нама [1898]. – Тарихи Дербент-наме. Под ред. М. Алиханова-Аварского, Тифлис, 1898. (перевод)
  • Дербенд-наме [1992]. – Акташи Мухаммед Абави. Перевод с тюркского и арабского списка Г.М.-Р. Оразаева и А. Р. Шихсаидова, Махачкала, 1992.
  • Ибн ал-Азрак. Та'рих Майафарикин / Минорский В. Ф. История Ширвана и Дербенда Х-ХI веков. М., 1963. Приложение V, с. 222-225.
  • Ибн-ал-Асир.Тарих ал-Камил. / Пер. А. Жузе, Баку, 1940.
  • Кудрявцев А.А. Феодальный Дербент: Пути и закономерности развития города в VI-середине XIII в. М., 1993.
  • Масуд б. Намдар. Сборник рассказов, писем и стихов. Факсимиле текста. Предисл. и указ. В.М. Бейлиса, М., 1970.
  • Минорский В.Ф. История Ширвана и Дербенда Х-ХI веков. М., 1963.
  • Минорский В.Ф. The Caucasian Vassals of Marzuban / Bulletin of the School of Oriental and African Studies of University of London (BSOAS), 1953, XV/3, p. 514-529.
  • Пахомов Е.А. Монеты из раскопок 1959-1960 годов в развалинах крепости Кабалы / Материальная культура Азербайджана, т. V, Баку, 1964, с. 178-186.
  • Пахомов Е. А. Монетные клады Азербайджана // Труды общества обследования и изучения Азербайджана, Баку, 1926 г., вып.3.
  • Пахомов Е. А. Монетные клады Азербайджана и других республик, краев и областей Кавказа, Баку, 1957 г., вып VII.
  • Пахомов Е. А. Монетные клады Азербайджана и других республик, краев и областей Кавказа, Баку, 1959 г., вып VIII.
  • Пахомов Е. А. О Дербендском княжестве XII-XIII в. // Известия АзГНИИ, Т.1, вып. 2, Баку, 1930 г.
  • Пахомов Е.А. О технике чеканки медных монет в Закавказье в конце XII – начале XIII вв. / Отдельный оттиск, Советская Археология, №3, 1969.
  • Топурия П. А. Государственные образования Восточного Закавказья XI-XII вв. Тбилиси, 1975.
  • Фасмер Р.Р. Хронология наместников Армении при первых аббасидах. Записки коллегии востоковедов. I, Ленинград, 1925.
  • Исаков М.И. Археологические памятники Дагестана // МАД, Махачкала, 1959, Т. 1, с. 195-232.
  • Якуби. История. Пер. проф. П.К. Жузе. // Известия общества обследования и изучения Азербайджана. Материалы по истории Азербайджана, Вып. IV, Баку, 1927.

İstinadlar

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • ХАШИМИДЫ // Династия эмиров Дербента (Россия), правившая в 869-1075 гг.[ölü keçid]  (rus.)

Avqust 12, 2021
dərbənd, əmirliyi, dərbənd, ərazisində, olan, qədim, dövlət, 1075, ərazisi, sağ, üstdə, statusuəmirlikpaytaxtıdərbəndən, böyük, şəhəriməsqət, şabranrəsmi, dilləriərəb, dilietnik, qruplarıtürklər, ləzgilər, ərəblərdinisünni, islamidarəetmə, formasımonarxiyaəmir. Derbend emirliyi Derbend erazisinde olan qedim dovlet Derbend emirliyi869 1075Derbend emirliyi erazisi sag ustde StatusuEmirlikPaytaxtiDerbendEn boyuk seheriMesqet SabranResmi dilleriereb diliEtnik qruplariturkler lezgiler ereblerDiniSunni islamIdareetme formasiMonarxiyaEmir 869 884I Hasim ibn SurakaTarixi Yaranmasi869 Suqutu1075ErazisiValyutasidirhem diniarSelefi XelefiEreb Xilafeti Sirvansahlar dovleti Mundericat 1 Derbendin erebler terefinden isgali 2 Derbend emirliyinin idareedilmesinin qurulusu ve xususiyyetleri 3 Emirler 4 Edebiyyat 5 Istinadlar 6 Hemcinin bax 7 Xarici kecidlerDerbendin erebler terefinden isgali RedakteAzerbaycani tutmus erebler Bab el Ebvab ve ya el Bab qapilar qapisi adlandirdiqlari serhed seheri Derbendi Xilafetin Qafqazdaki iri istinad menteqesine cevirdiler Uzun muddet bu seheri xelifenin teyin etdiyi ereb serkerdeleri idare edirdiler Onlarin baslica vezifesi simaldan olan her bir hucumun xususile xezerlerin mudaxilesinin qarsisini almaq idi IX esrin ortalarinadek bu vezife xususi teyinatla yerine yetirilirdi lakin 851 ci ilde xelife el Mutevekkil Derbendi ve onun etraf vilayetlerini o zaman Azerbaycan Arran ve Erminiye hakimi olan Mehemmed ibn Xalid ibn Yezid es Seybaniye iqta payi kimi bagisladi 861 ci ilde xelifenin olumunden sonra turklerin Bagdaddaki fealiyyeti ile elaqedar Xilafet erazisinde caxnasmalar bas verdi Musteqilliye can atan bir cox feodallar o cumleden Mehemmedin merkezi hakimiyyetle elaqesini tamam keserek Sirvani musteqil elan etmis qardasi Heysem ibn Xalid bundan istifade etdiler 869 cu ilde qiyam etmis turk emirlerine qarsi Xilafet merkezinde mubarize aparildigi bir zamanda Hasim ibn Suraka es Sulemi Derbendin musteqil idare edilmesine nail oldu O dovrun hadiselerini bize catdiran qaynaqda deyilir El Mutevekkil olduruldukden sonra Xilafet parcalandigina turk mevalileri dovletin idaresini ele kecirtdiklerine gore el Bab ehalisi ve serhedyani vilayetlerin qazilari yeni din ugrunda doyusen esgerleri bir yere yigilaraq Hasimi oz emirleri etdiler ona boyuk itaet gosterdiler Ereb ve yerli qaynaqlarin basqa melumatlarindan aydin olur ki Hasimin sulaym nesline mensub mensece ereb olan selefleri hele VIII esrin I yarisinda Derbend seherinin siyasi heyatinda feal rol oynamis onlardan biri Esed ibn Zafir es Sulemi 736 ci ilde xelifenin fermani ile Derbend hakimi teyin edilmisdi Onun diger xeleflerinin Harun er Residin hakimiyyeti dovrunde Derbend hakimi olmus Necm ibn Hasimin ve onun Azerbaycan ve Erminiyenin ereb hakimine qarsi usyan etmis oglu Heyyunun adlari bu dovrde Azerbaycanda bas vermis boyuk hadiselerle baglidir Derbend emirliyinin idareedilmesinin qurulusu ve xususiyyetleri RedakteV F Minorskinin fikrince Hasimilere simal serhedyani vilayetinin muhafizecileri kimi baxilsa da aile enenelerine gore onlar artiq yerli qebilelerarasi siyasete qatilmisdilar Hasimin ozu elde etdiyi hakimiyyetine gore onu destekleyen ve ya secilmesine raziliq veren hemvetenlerine borclu idi bu veziyyeti onu ictimai islerin hellinde meslehet aldigi agsaqqal ve reislerden asili veziyyete salirdi Seherin yuksek feodal dairelerinin yardimi ve raziligi sayesinde hakimiyyete gelmis musteqil Derbend hakimi bu hakimiyyetin irsen onun ovladlarina kecmesi huququnu da temin ede bilmisdi Emirden basqa dovletin idaresinde guclu rol oynayan reisler vardi Emirler hakimiyyete secki ile gelirdiler ve reislerin beyenmediyi bir emir asanca devrile bilerdi Reislik de atadan ogula kecen bir titul idi Bezen emirin ustunde tesir qazanmaq ucun reisler bir biri ile mubarize aparirdi Paytaxti Derbend olan emirlik 883 cu ilde xelife El Mutemid terefinden taninaraq Bakinin neft medenlerini ve duz gollerini idare etmek haqqini elde ederek serhedlerini cenuba dogru genislendirmisdi Mehemmed ozu olkenin idaresi isinden el cekdi ve Genceye kocdu Sonralar o xe life el Mustein 862 866 terefinden Bizansla serhedde Xilafet ordusunda xidmet etmeye cagirildi Itaete gelmeyen xristian ve butperest tayfalarin ehatesinde yasayan bu seher dovletin erazisi seherin divarlarindan cox da uzaqlasmirdi Bu erazini yalniz divarlardan cenubda yerlesen torpaqlar hesabina Xezer sahili boyunca genislendirmek olardi Emirler RedakteEmirlik Derbend Hasimileri sulalesi terefinden idare olunurdu defelerle Sirvansahlar ve xarici emirler terefinden de idare edilmisdir I Hasim ibn Suraka Omer ibn Hasim Mehemmed ibn Hasim Ebdulmalik ibn Hasim Ehmed ibn Ebdulmalik birinci Sahzade Heysem birinci Ehmed ibn Ebdulmalik ikinci Sahzade Heysem ikinci Sahzade Ehmed Xesrem Ehmed hem de Lekz emiri Ehmed ibn Ebdulmalik ucuncu Maymun ibn Ehmed II Mehemmed Leskeri ibn Maymun Mensur ibn Maymun II Ebdulmalik II Mensur birinci II Leskeri II Mensur ikinci II Maymun birinci III Ebdulmalik II Maymun ikinci II Maymunun devrilmesinden ve III Ebdulmalikin hebsinden sonra I Feriburz emirliyi Sirvansahlar dovletine birlesdirdi Edebiyyat RedakteMagomedov R M Istoriya Dagestana Uchebnoe posobie 8 kl Mahachkala Izd vo NII pedagogiki 2002 g K Ryzhov Spravochnik Vse monarhi mira Musulmanskij Vostok VII XV vv Barthold W DERBEND The encyclopedia of Islam A Dictionary of the Geography Ethnography and Biography of the Muhammadan Peoples by E J Brill and Luzac amp Co Leiden 1913 1938 p 940 945 Hennequin G Catalogue des monnaies musulmanes de la biblioteque nationale Paris 1985 J de Bartolomae Lettre du General Bartolomae Var Adressee par M le General J de Bartolomae i a M F Soret sur des monnaies koufiqes trouvees a Teheran Var sur des monnaies koufiqe inedites raportees de Perse Cinquieme lettre sur les medailles orientales inedites de la collection de M F Soret 2 Tle Bruxelles 1859 RNB 3 Ser Bd 3 1859 S 321 361 u 417 468 Kouymjan D K A numismatic history of southeastern Caucasia and Adharbayjan based on the Islamic coinage of the 5th 11th to the 7th 13th centuries Columbia University Ph D 1969 Lebedev V A dirham of the ruler of Darband Maymun bin Ahmad bin Abd al Malik bin Hashim ONS 202 2010 p 11 12 Minorsky V Khagani and Andronicus Comnenus BSOAS 1945 Vol XI pt 3 p 550 578 Soret M F Lettre a S E M le Conseiller d Etat actuel de Gilles sur quelques monnaies inedites de l Adherbaijan Paris 1859 Revue numismatique N S 5 1860 Troisieme lettre de M le General J Bartholomaei a M F Soret sur des monnaies koufiques inedites trouversen Georgie Numismatique Belge 3 e serie t VI Bruxelles 1862 Ad Darbandi Kitab rajhan al Haka ik va bustan ad daka ik li Abi Bakr Muhammad b Musa b al Faradzh ad Darbandi Ruk 2191 iz RF IIAE DNC RAN Cit po A K Alikberovu Al Garnati Tuhfat al al bab va nuhbat al a dzhab Puteshestvie Abu Hamida al Garnati v Vostochnuyu i Centralnuyu Evropu 1131 1153 gg Publ O G Bolshakova i A L Mongajta M 1971 Alikberov A K Epoha klassicheskogo islama na Kavkaze M 2003 Bakihanov Abbas Kuli Aga Gyulistan Iram Baku 1926 2 e izd pod red Z M Buniyatova Baku 1991 Baladzori Kniga zavoevanij stran Per prof P K Zhuze Izvestiya obshestva obsledovaniya i izucheniya Azerbajdzhana Materialy po istorii Azerbajdzhana Vyp III Baku 1927 Bartold V V Derbend Soch t III M 1965 Darband nama 1851 The Derbend Nameh or the history of Derbent translated from a select Turkish version and published with the text and with notes illustrative of the history geography antiquities etc occurring throughout the work by Mirza Kazem Beg SPb 1851 Darband nama 1898 Tarihi Derbent name Pod red M Alihanova Avarskogo Tiflis 1898 perevod Derbend name 1992 Aktashi Muhammed Abavi Perevod s tyurkskogo i arabskogo spiska G M R Orazaeva i A R Shihsaidova Mahachkala 1992 Ibn al Azrak Ta rih Majafarikin Minorskij V F Istoriya Shirvana i Derbenda H HI vekov M 1963 Prilozhenie V s 222 225 Ibn al Asir Tarih al Kamil Per A Zhuze Baku 1940 Kudryavcev A A Feodalnyj Derbent Puti i zakonomernosti razvitiya goroda v VI seredine XIII v M 1993 Masud b Namdar Sbornik rasskazov pisem i stihov Faksimile teksta Predisl i ukaz V M Bejlisa M 1970 Minorskij V F Istoriya Shirvana i Derbenda H HI vekov M 1963 Minorskij V F The Caucasian Vassals of Marzuban Bulletin of the School of Oriental and African Studies of University of London BSOAS 1953 XV 3 p 514 529 Pahomov E A Monety iz raskopok 1959 1960 godov v razvalinah kreposti Kabaly Materialnaya kultura Azerbajdzhana t V Baku 1964 s 178 186 Pahomov E A Monetnye klady Azerbajdzhana Trudy obshestva obsledovaniya i izucheniya Azerbajdzhana Baku 1926 g vyp 3 Pahomov E A Monetnye klady Azerbajdzhana i drugih respublik kraev i oblastej Kavkaza Baku 1957 g vyp VII Pahomov E A Monetnye klady Azerbajdzhana i drugih respublik kraev i oblastej Kavkaza Baku 1959 g vyp VIII Pahomov E A O Derbendskom knyazhestve XII XIII v Izvestiya AzGNII T 1 vyp 2 Baku 1930 g Pahomov E A O tehnike chekanki mednyh monet v Zakavkaze v konce XII nachale XIII vv Otdelnyj ottisk Sovetskaya Arheologiya 3 1969 Topuriya P A Gosudarstvennye obrazovaniya Vostochnogo Zakavkazya XI XII vv Tbilisi 1975 Fasmer R R Hronologiya namestnikov Armenii pri pervyh abbasidah Zapiski kollegii vostokovedov I Leningrad 1925 Isakov M I Arheologicheskie pamyatniki Dagestana MAD Mahachkala 1959 T 1 s 195 232 Yakubi Istoriya Per prof P K Zhuze Izvestiya obshestva obsledovaniya i izucheniya Azerbajdzhana Materialy po istorii Azerbajdzhana Vyp IV Baku 1927 Istinadlar RedakteHemcinin bax RedakteDerbend DerbendilerXarici kecidler RedakteHAShIMIDY Dinastiya emirov Derbenta Rossiya pravivshaya v 869 1075 gg olu kecid rus Menbe https az wikipedia org w index php title Derbend emirliyi amp oldid 5726212, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.