Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Bu məqalə böyük ölçüdə və ya tamamilə tək mənbəyə əsaslanır. (mart 2024) |
Məhəmmədəli mirzə (1788–1821) — Fətəli şah Qacarın ən böyük oğlu, Qacar şahzadəsi, vali.
| Məhəmmədəli mirzə Dövlətşah | |
|---|---|
| Məhəmmədəli mirzə Fətəli şah oğlu Qovanlı-Qacar | |
 | |
| Digər adı | Məhəmmədəli mirzə Qacar |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Tehran |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Tehran |
| Vəfat səbəbi | vəba |
| Uşağı | |
| Atası | Fətəli şah Qacar |
| Fəaliyyəti | şair |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Məhəmmədəli mirzə (anası Zibaçöhrə хanım gürcü qızı idi) 1788-ci ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdu. Saray təhsili almışdı. Fəxri Dövlətşah və Qəvam əl-xəlifə ləqəblərini daşıyırdı.
Məhəmmədəli mirzə daim Abbas mirzə ilə çəkişirdi. Onun vəliəhd təyin olunmasından incinirdi. Hər vəchlə Abbas mirzəni atasının gözündən salmaq istəyirdi. Vəliəhd olmaq üçün çox cəhd edirdi.
Tarixçi Əminə Pakrəvan yazır: "Kirmanşahın valisi Məhəmmədəli mirzə Dövlətşahi böyük bir təərrüzə başlamışdı. Dövlətşahi öz süvarilərini sürətlə sınıra çatdırmağı başarmış və çox asan müvəffəqiyyət əldə etmişdi. Çünkü qəflətən hücuma uğrayan Bağdad valisi Davud paşa həm hazırlıqsız yaxalanmışdı, həm də qarşı qoya biləcək önəmli gücü yox idi. Qacar tərəfi bu savaşa çox hazırlanmışdı. Burada belə bir sual ortaya çıxır ki, bu qədər iqtidar hərisi olan Dövlətşahi nədən Bağdadı işğal etməmişdir? Əcəba xarici dövlətlərin müdaxiləsimi olmuşdur, yoxsa İraq din xadimlərimi bu savaşa qarşı çıxmışdılar? Çünkü Şiə inancının önəmli rəhbərləri bu ərazilərdə uyumaqdadır. Bu şəhərləri savaş yolu ilə ələ keçirmək üçün Hülaku xan qədər dinsiz olmaq gərəkirdi. Lakin Dövlətşahi şiə gələnəklərinə çox bağlı idi. Din xadimlərinin fitvaları ilə hesablaşırdı. Özəlliklə də Abbas mirzənin yerini almaq üçün din xadimlərinin dəstəyini almış durumda idi. Əcəba din xadimlərimi Dövlətşahinin İraqı savaşla istila etməsini önlədilər? Nəcəf və Kərbəla kimi şəhərlərin top atəşinə tutulması şiə məzhəbinin müqəddəsatına toxunmaq anlamında idi. Lakin bütün bu dəlillərin ötəsində ən önəmli məsələ onun cismi vəziyyətinin dəyişməsi idi. O zaman 35–36 yaşlarında bulunan Dövlətşahi çox güclü bünyəsi ilə məşhur idi. Ancaq ürək ağrısı onu yaxaladı və çox keçmədən ağır bir qızdırmaya mübtəla oldu. Bu üzdən də Bağdad paşası ilə böyük savaşa girmədən geri dönmək zorunda qaldı. Geri dönüb və xəstəliyinə şəfa axtarmaq istəyirdi. Kərənd kəndində hiss etdi ki, ölmək üzrədir. Bu kənddə köhnə və artıq istifadə edilməyən sökük bir qalanın divarlarına söykənib can verdi. Onun cəsarəti və şücaəti inkar edilməz idi, lakin həsəd onu məhv etmişdi. Dövlətşahinin ölümü Abbas mirzəni ona qarşı yönəlmiş həsədlərdən rahat etmədi. Dövlətşahinin həsəd mirasını başqa qardaşları daşımaqdaydılar".
Məhəmmədəli mirzə Şeyx Əhməd Əhsaini dəstəkləyirdi. Tarixçi Nəbil Zərəndi yazır: "Şeyxin Kirmanşahda qaldığı müddətdə şahzadə Məhəmmədəli mirzə canla-başla ona xidmət göstərirdi. Bir dəfə Şeyx onun barəsində demişdi: "Mən Məhəmmədəlini öz oğlum sayıram, baxmayaraq ki, o, Fətəlinin övladıdır". Həmin dövrdə Şeyxin hüzurunda çoxlu adamlar və şagirdlər olar, ondan dərs öyrənərdilər. Amma Şeyx Seyyid Kazımdan başqa heç kəsə xüsusi diqqət yetirməzdi, onu hamıdan seçib fərqləndirmişdi ki, dünyadan getdikdən sonra onun yerinə keçsin və onun məqsədlərini həyata keçirsin".
Vəfatı
Məhəmmədəli mirzə 1821-ci ildə vəfat edib.
Valiliyi
- Fars 1797–1799
- Gilan və Qəzvin 1799–1804
- Xuzistan və Loristan 1804–1807
- Kirmanşah 1807–1821
Ailəsi
Məhəmmədəli mirzənin törəməsi Dövlətşahi soyadını daşıyır. Məhəmmədəli mirzənin Məhəmmədhüseyn mirzə, Təhmasib mirzə, Iskəndər mirzə, Imamqulu mirzə, Əsədulla mirzə, Nəsrulla mirzə, Fətulla mirzə adlı oğulları vardı.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Qacarlar və Qacar kəndi, Bakı, "Şuşa", 2008, 334 səh.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- [1] Nitasci
- [2] Qajar pages
- [3] 2005-10-24 at the Wayback Machine Tala Dowlatshahi
- [4] All-Surnames.com
- [5] 2004-01-22 at the Wayback Machine Dowlatshahi.net
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale boyuk olcude ve ya tamamile tek menbeye esaslanir Movzu ile bagli muzakirelere qosula ve fikirlerinizi bildire bilersiniz Meqaleye etibarli menbeler elave ederek tekmillesdire bilersiniz mart 2024 Mehemmedeli mirze 1788 1821 Feteli sah Qacarin en boyuk oglu Qacar sahzadesi vali Mehemmedeli mirze DovletsahMehemmedeli mirze Feteli sah oglu Qovanli QacarDiger adi Mehemmedeli mirze QacarDogum tarixi 1788Dogum yeri TehranVefat tarixi 1821Vefat yeri TehranVefat sebebi vebaUsagi Imamqulu mirze Qovanli QacarAtasi Feteli sah QacarFealiyyeti sair Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMehemmedeli mirze anasi Zibacohre hanim gurcu qizi idi 1788 ci ilde Tehran seherinde anadan olmusdu Saray tehsili almisdi Fexri Dovletsah ve Qevam el xelife leqeblerini dasiyirdi Mehemmedeli mirze daim Abbas mirze ile cekisirdi Onun veliehd teyin olunmasindan incinirdi Her vechle Abbas mirzeni atasinin gozunden salmaq isteyirdi Veliehd olmaq ucun cox cehd edirdi Tarixci Emine Pakrevan yazir Kirmansahin valisi Mehemmedeli mirze Dovletsahi boyuk bir teerruze baslamisdi Dovletsahi oz suvarilerini suretle sinira catdirmagi basarmis ve cox asan muveffeqiyyet elde etmisdi Cunku qefleten hucuma ugrayan Bagdad valisi Davud pasa hem hazirliqsiz yaxalanmisdi hem de qarsi qoya bilecek onemli gucu yox idi Qacar terefi bu savasa cox hazirlanmisdi Burada bele bir sual ortaya cixir ki bu qeder iqtidar herisi olan Dovletsahi neden Bagdadi isgal etmemisdir Eceba xarici dovletlerin mudaxilesimi olmusdur yoxsa Iraq din xadimlerimi bu savasa qarsi cixmisdilar Cunku Sie inancinin onemli rehberleri bu erazilerde uyumaqdadir Bu seherleri savas yolu ile ele kecirmek ucun Hulaku xan qeder dinsiz olmaq gerekirdi Lakin Dovletsahi sie geleneklerine cox bagli idi Din xadimlerinin fitvalari ile hesablasirdi Ozellikle de Abbas mirzenin yerini almaq ucun din xadimlerinin desteyini almis durumda idi Eceba din xadimlerimi Dovletsahinin Iraqi savasla istila etmesini onlediler Necef ve Kerbela kimi seherlerin top atesine tutulmasi sie mezhebinin muqeddesatina toxunmaq anlaminda idi Lakin butun bu delillerin otesinde en onemli mesele onun cismi veziyyetinin deyismesi idi O zaman 35 36 yaslarinda bulunan Dovletsahi cox guclu bunyesi ile meshur idi Ancaq urek agrisi onu yaxaladi ve cox kecmeden agir bir qizdirmaya mubtela oldu Bu uzden de Bagdad pasasi ile boyuk savasa girmeden geri donmek zorunda qaldi Geri donub ve xesteliyine sefa axtarmaq isteyirdi Kerend kendinde hiss etdi ki olmek uzredir Bu kendde kohne ve artiq istifade edilmeyen sokuk bir qalanin divarlarina soykenib can verdi Onun cesareti ve sucaeti inkar edilmez idi lakin hesed onu mehv etmisdi Dovletsahinin olumu Abbas mirzeni ona qarsi yonelmis hesedlerden rahat etmedi Dovletsahinin hesed mirasini basqa qardaslari dasimaqdaydilar Mehemmedeli mirze Seyx Ehmed Ehsaini destekleyirdi Tarixci Nebil Zerendi yazir Seyxin Kirmansahda qaldigi muddetde sahzade Mehemmedeli mirze canla basla ona xidmet gosterirdi Bir defe Seyx onun baresinde demisdi Men Mehemmedelini oz oglum sayiram baxmayaraq ki o Fetelinin ovladidir Hemin dovrde Seyxin huzurunda coxlu adamlar ve sagirdler olar ondan ders oyrenerdiler Amma Seyx Seyyid Kazimdan basqa hec kese xususi diqqet yetirmezdi onu hamidan secib ferqlendirmisdi ki dunyadan getdikden sonra onun yerine kecsin ve onun meqsedlerini heyata kecirsin VefatiMehemmedeli mirze 1821 ci ilde vefat edib ValiliyiFars 1797 1799 Gilan ve Qezvin 1799 1804 Xuzistan ve Loristan 1804 1807 Kirmansah 1807 1821AilesiMehemmedeli mirzenin toremesi Dovletsahi soyadini dasiyir Mehemmedeli mirzenin Mehemmedhuseyn mirze Tehmasib mirze Iskender mirze Imamqulu mirze Esedulla mirze Nesrulla mirze Fetulla mirze adli ogullari vardi MenbeEnver Cingizoglu Qacarlar ve Qacar kendi Baki Susa 2008 334 seh Hemcinin baxQacarlar Feteli sahXarici kecidler 1 Nitasci 2 Qajar pages 3 2005 10 24 at the Wayback Machine Tala Dowlatshahi 4 All Surnames com 5 2004 01 22 at the Wayback Machine Dowlatshahi net