50 16 46 şm e 90 07 12 ş u H G Y O Vikipediya azad ensiklopediya Monqun Tayqatıva Мөңгүн Тайгаümumi məlumatlarMütləq hün

50 16 46 sm e 90 07 12 s u H G Y O Vikipediya azad ensiklopediya Monqun Tayqativa Mongүn TajgaUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 3 970 mSahesi 1 589 ha84 510 haHundur noqtesi 3976Yerlesmesi50 16 46 sm e 90 07 12 s u H G Y OOlke RusiyaYerlesmesi TivaMonqun Tayqa Monqun Tayqa tiva Mongүn Tajga Gumusu daglar Tivanin Monqun Tayqa kojuunun erazisine daxil olan dag silsilesi Silsile Muqur simaldan Sara Xaraqai serqden ve cenub serqden ve Tolayta qerbden Altay ile serqinden ehatelenir Altay daglarinin Rusiya hissesi Qerbi Sibirin bir bolgesi hesab olunur lakin Monqun Tayqa 1932 ci ilde Ubsu Nur cokekliyinin simali ile birlikde Monqolustandan Tuva Xalq Respublikasina verilir 1944 cu ilde respublika RSFSR in terkibine daxil olandan sonra Tiva Serqi Sibirin bir hissesi hesab olunur Dagin zirvesi Serqi Sibirin en yuksek noqtesidir Parildayan buz gunbezi ile ferqlenir Aydin havada Monqun Tayqa adini tesdiqleyen keskin bir gumus isigi ile berq vurur Burada daim guclu kulek esir Massivin serq eteyinde Hindiktiq Xol golu gobekli gol yuksek ve dik sahilleri olan buzlaq menseli temiz suyu olan boyuk bir su tutari yerlesir Gol deniz seviyyesinden 2 305 m hundurlukde yerlesir merkezinde gole ad veren iki dag adasi var Yerliler su tutarinin temizliyi ile cox qurur duyurlar Burada Tiva ve butun Serqi Sibirin en yuksek noqtesi olan Monqun Tayqa dagi 3976 m yerlesir Monqun Tayqanin feth tarixi 1946 ci ilde baslamisdir Bunun sebebi dagin muqeddes sayilmasi ve yerli inanclara gore zirveye qalxmagin qadagan olunmasidir Zirve hele de alpinistleri ve dag turistlerini ozune celb edir Burada muxtelif cetinlik kateqoriyali bir nece marsrut yolu vardir Massivin merkezinde qranit diger erazilerinde kristal sistler ve qum daslari yayilmisdir Daglarda umumi sahesi 44 km olan buzlaqlar movcuddur Buzlaqlar vaxti iken massivin etrafi boyunca genis yayilmisdir Buda kecmis guclu buzlasmanin gostericileridir Qedim buzlaqlarin izlerinin eroziya ile bir qeder deyisdirilmis teze relyef formalarinin olmasi ehtimal ki buz dovrunun sonunda yaranan yukselmeni gosterir Massivin simal yamaclarinda cemen bitki ortuyu ve dag tundrasi cenub yamaclarinda ise yuksek dag colleri ve das cokeklikleri vardir Mese kemerinden tamamile mehrumdur Massivin simal yamaclarinin eteyinde cay ve axin vadileri boyunca Sibir bitkilerinden ibaret olan meselerinin yalniz kicik erazilerine rast gelinir 2000 ci ilde burada Ubsunur Hovzesi Biosfer Qorugu qurulur Alp cemenliklerini qaya tundralarini ve soyuq colleri qorumaq ucun 15 890 hektar eraziden ibaret qoruq teskil edilir Arxar ve Irbis qar bebiri kimi nadir canlilarin yayildigi esas areallardan biridir Menbe span Oficialnyj portal respubliki Tyva Arxivlesdirilib 2014 02 12 at the Wayback Machine Gosudarstvennyj Prirodnyj Biosfernyj Zapovednik Ubsunurskaya kotlovina Mongun Tajga voshozhdenie na goru nebesnogo medvedya FotootchetIstinadlar span Oficialnyj portal respubliki Tyva 3 iyun 2020 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 iyun 2020 Mongun Tajga voshozhdenie na goru nebesnogo medvedya Fotootchet 13 dekabr 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 iyun 2020 Kateqoriya Dag silsileleriGizli kateqoriya Kartographer uzantisindan istifade eden sehifeler