Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
İrbis (lat. Panthera uncia) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin pişiklər fəsiləsinin panter cinsinə aid heyvan növü. Məhv olma həddindədir. Sayı getdikcə azalmaqdadır.
| İrbis | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Mirdəstə: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: İrbis | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Ölçüləri
103-130 sm. olan iri pişik. Quyruğun uzunluğu 92-105 sm. Bədən quruluşu yetərincə ağırdır. Bədəni, peysərdə daha hündür olmaqla, alçaqdır, beli aşağı hissədən çiyinlərinə qədər mülayim enişlidir. Gövdəsi uzunsovdur. Əzaları qısadır. Başı nisbətən kiçik, yumruvaridir. Quyruğu çox uzundur. Tük örtüyü hündür və yumşaqdır. Rəngi, hiss çalarlı bozdur, bəzən demək olar ki ağdır. Əsas fonda iri həlqəvari və qara ləkələr səpələnib. Quyruğu boyu eninə tam olmayan üzükvari ləkələr yerləşir. Yanları belindən açıqdır, qarnı isə demək olar ki ağdır. Yay vaxtı rəngi daha açıq olur.
Areal
Areal Qobi və Monqol Altayını, Xanqayı, Tibeti, Himalayı, , Əfqanıstanı əhatə edir. Şimalda Türküstan dağlarını: Pamir, Tyan-Şan, Alatausu, , Sauru, Altayın cənubunu əhatə edir. Adətən 1800-3500 m hündürlükdə dağlarda yaşayırlar. Yazda və yayın əvvəlində meşə zolaqlarında, çayların vadilərində və qobularda tez-tez rast gəlmək olar. Yayda subalpik və alpik zolaqlarda, qaya çıxışlarında qalırlar. Qışda dağətəyinə qədər, meşə zolağının yuxarı sərhədinə qədər düşürlər. Azərbaycanda Lerik dağlarında və Naxçıvan ərazisində fotoqapanlara düşmüşdür.
Qidalanması
Əsasən dağ keçilərlə, qaban, arxar, eləcə də dovşan, kəklik, və ularlarla qidalanırlar.
Cütləşmə və laktasiya
Dişilərdə qızışma fevralda-martda baş verir. Boğaz olma vaxtı 93-110 gün. Dişi mayda-iyunda 1-5, adətən 2-3 bala gətirir. Laktasiya 3-4 aydır. Dişilər 2-3 yaşında cinsi yetkinliyə çatır. Dişi balalarla bir ilə yaxın olur. 15 il yaşayırlar.
Düşmənləri
Canavarlar, itlər, arealın cənubunda - bəbir.
Sayı
Qırğızıstandan 500, Tacikistanda 200, Özbəkistanda - 50. Altayda 40, Tuvada 10-15. Sayının azalması insan tərəfindən təqib edilməsi ilə bağlıdır(uzun müddət irbisi maldarlığa ziyan vuran heyvan hesab edirdilər). Hindistanda, Monqolustanda, Pakistanda, Nepalda qanunla qorunurlar. Qırğızıstanda və Qazaxıstanda Çatkal, Ağsu-Cabaqlı, Ramit, Beş-Aral, Sarı-Çelek, Almata qoruqlarında saxlanırlar.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Irbis lat Panthera uncia heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin yirticilar destesinin pisikler fesilesinin panter cinsine aid heyvan novu Mehv olma heddindedir Sayi getdikce azalmaqdadir IrbisElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Mirdeste FeraeKlad Klad Klad YirticikimilerDeste YirticilarYarimdeste PisikkimilerFesile PisiklerYarimfesile Boyuk pisiklerCins PanterNov IrbisBeynelxalq elmi adiPanthera uncia Schreb 1775Sekil axtarisiITIS 933420NCBI 29064EOL 328676FW 224097Olculeri103 130 sm olan iri pisik Quyrugun uzunlugu 92 105 sm Beden qurulusu yeterince agirdir Bedeni peyserde daha hundur olmaqla alcaqdir beli asagi hisseden ciyinlerine qeder mulayim enislidir Govdesi uzunsovdur Ezalari qisadir Basi nisbeten kicik yumruvaridir Quyrugu cox uzundur Tuk ortuyu hundur ve yumsaqdir Rengi hiss calarli bozdur bezen demek olar ki agdir Esas fonda iri helqevari ve qara lekeler sepelenib Quyrugu boyu enine tam olmayan uzukvari lekeler yerlesir Yanlari belinden aciqdir qarni ise demek olar ki agdir Yay vaxti rengi daha aciq olur ArealAreal Qobi ve Monqol Altayini Xanqayi Tibeti Himalayi Efqanistani ehate edir Simalda Turkustan daglarini Pamir Tyan San Alatausu Sauru Altayin cenubunu ehate edir Adeten 1800 3500 m hundurlukde daglarda yasayirlar Yazda ve yayin evvelinde mese zolaqlarinda caylarin vadilerinde ve qobularda tez tez rast gelmek olar Yayda subalpik ve alpik zolaqlarda qaya cixislarinda qalirlar Qisda dageteyine qeder mese zolaginin yuxari serhedine qeder dusurler Azerbaycanda Lerik daglarinda ve Naxcivan erazisinde fotoqapanlara dusmusdur QidalanmasiEsasen dag kecilerle qaban arxar elece de dovsan keklik ve ularlarla qidalanirlar Cutlesme ve laktasiyaDisilerde qizisma fevralda martda bas verir Bogaz olma vaxti 93 110 gun Disi mayda iyunda 1 5 adeten 2 3 bala getirir Laktasiya 3 4 aydir Disiler 2 3 yasinda cinsi yetkinliye catir Disi balalarla bir ile yaxin olur 15 il yasayirlar DusmenleriCanavarlar itler arealin cenubunda bebir SayiQirgizistandan 500 Tacikistanda 200 Ozbekistanda 50 Altayda 40 Tuvada 10 15 Sayinin azalmasi insan terefinden teqib edilmesi ile baglidir uzun muddet irbisi maldarliga ziyan vuran heyvan hesab edirdiler Hindistanda Monqolustanda Pakistanda Nepalda qanunla qorunurlar Qirgizistanda ve Qazaxistanda Catkal Agsu Cabaqli Ramit Bes Aral Sari Celek Almata qoruqlarinda saxlanirlar IstinadlarHemcinin bax