fbpx
Wikipedia

Modest Musorqski

Avqust 11, 2021

Modest Petroviç Musorqski (rus. Модест Петрович Мусоргский; 9 [21] mart 1839, Karayevo[d], Toropets qəzası[d], Pskov quberniyası[d], Rusiya İmperiyası – 16 [28] mart 1881, Sankt-Peterburq[…]) — rus bəstəkarı.

Modest Musorqski
Ümumi məlumatlar
Doğum tarixi 9 (21) mart 1839
Doğum yeri
Vəfat tarixi 16 (28) mart 1881 (42 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi yoluxucu xəstəlik[d]
Dəfn yeri
  • Tixvin qəbiristanlığı[d]
Vətəndaşlığı
Musiqiçi məlumatları
Fəaliyyəti bəstəkar, pianoçu, librettoçu, hərbi qulluqçu
Fəaliyyət illəri 1852-ci ildən
Janr teatr pyesi, klassik musiqi, opera
Musiqi aləti piano
Təhsili
  • Nikolayev Süvari Məktəbi[d]
Üzvlüyü
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Modest Petroviç Musorqski 1870-ci ildə

Həyatı

Modest Petroviç Musorqski rus bəstəkarıdır. Və bir musiqiçi kimi də, vətəndaş kimi də milli mənsubiyyətini, doğma vətəninə sədaqətini öz fəaliyyəti, yaradıcılığı ilə dönə-dönə təsdiqləmiş bəstəkardır. Lakin yaradıcı bir şəxsiyyət, novator musiqiçi kimi Musorqskinin nailiyyətləri bu milli mədəniyyətin hüdudlarını çoxdan adlayaraq, aid olduğu zaman çərçivəsini də aşmış, ümumdünya mədəniy-yətinin mənəvi sərvətləri sırasına daxil olmuşdur.

Görkəmli bəstəkar G. Sviridovun təbirincə, "Lev Tolstoyun öz povesti barədə söylədiyini Musorqskiyə aid edərək deyə bilərik ki, onun əsərlərinin qəhrəmanı - həqiqətdir". Bu haqqı, ədaləti, çox zaman acı olan həqiqəti üzə çıxarmaqla dövrünün bir çox suallarına cavab tapmaq istəyən Musorqski öz axtarışlarında tək deyildi. 19-cu əsrin ikinci yarısında yaradıcılıq meydanına çıxaraq, rus mədəniyyətinə "altmışıncılar" kimi daxil olmuş bir çox mütərəqqi ziyalılar kimi, o da xalqı, vətəni qarşısında tarixi missiyasını yaxşı başa düşür və tarixinin faciəvi səhifələrini yaşayan millətinin dadına yetmək arzusuyla çarpışırdı. Qlinka ənənələrini yaşadan "Qüdrətli dəstə"nin digər üzvləri kimi, Musorqski də xəlqilik prinsipinə sədaqətini bütün yaradıcılığı ilə dönə-dönə təsdiqləyərək, böyük rus klassikinin davamçısı kimi çıxış edirdi. Lakin bunun həyata keçirilməsində öz həmfikirlərindən fərqli mövqedə qərar tutaraq, xəlqiliyi, dəstəçi məsləkdaşlarının yönəlmədiyi başqa bir səmtdə arayır, öz yolu ilə gerçəkləşdirməyə çalışırdı. Yaratdığı misilsiz musiqi nağıllarında öz xalqının mənəvi-estetik görüşlərini, təxəyyülünü, rəvayət və əfsanələrini, qədim adət-ənənələrini canlandırmaqla milli xarakteri verməyə çalışan Rimski-Korsakovdan da, xalqın bahadır qüdrətini, qəhrəmanlığını epik surətlərdə ümumiləşdirən Borodindən də fərqli olaraq, Musorqski öz əsərlərində - "Boris Qodunov" və "Xovanşina" operalarında, faciəvi mahnı və romanslarında ilk növbədə rus xalqının ağrı-acısını, bəlalarını, fəlakətini açıb göstərirdi. Balakirev dərnəyinin üzvü, "kuçkizm" hərəkatının parlaq nümayəndəsi kimi tanıdığımız Musorqskinin özü barədə "Musorqski nə öz kompozisiyalarının səciyyəsi, nə də musiqi görüşləri etibarilə mövcud olan dərnəklərdən heç birinə aid deyil" deməsi də məhz bununla izah edilir. Musorqskinin yenilikləri həqiqətən də dərnək çərçivəsinə sığmayan, heç bir yaradıcı dəstənin estetikasına uyğun gəlməyən bir miqyasa malik idi. Cəsarətlə deyə bilərik ki, Musorqski dövründə - Rusiya tarixinin mürəkkəb, gərgin bir çağında yaşayıb yaradan heç bir başqa bəstəkar xalqın keçirdiyi sarsıntıları, düçar olduğu fəlakəti belə böyük bədii qüvvə ilə əks etdirməmişdir.

"Altmışıncı illərin əvvəllərində rus həyatı uzun sürən mənəvi yuxudan ayıldı. Və o saat da yuyunaraq, keçmişin köhnəlmiş ünsürlərindən, yaramaz tullantılarından təmizlənmək istədi. Bütün sahələrdə yeni, sağlam yollar axtarılırdı. hər yerdə hökm surən yeni düşüncə, yeni təfəkkür cəsarətlə irəliləyərək, vaxtı keçmiş, gərəksiz hesab etdiyi hər bir şeyi heyfsilənmədən qırıb dağıdır, məhv edirdi. Bu möhtəşəm dalğa incəsənəti də öz qoynuna almaya bilməzdi". Məşhur rəssam İ. Repinin belə təsvir etdiyi oyanış sadəcə olaraq rus tarixinin bir parçasına aid olmayıb, böyük bir dövrü əhatə edən, əks-sədası irəliyə, çox uzaqlara gedib çıxan bir proses idi. Yəni "altmışıncı illər" anlayışı bircə onilliyi səciyyələndirən zaman çərçivəsindən çox kənara çıxaraq, rus mədəniyyəti tarixində qüdrətli bir hərəkat mənasını kəsb etmişdir. Bu hərəkatın ilk yüksəliş dalğası ilə sənət meydanına atılan "Qüdrətli dəstə"nin ön sıralarında addımlayan cəsarətli sənətkarlardan biri - Musorqski isə sənətdə dediyi kəsərli sözlə, bədii kəşfləri, novatorluğu ilə nəinki rus musiqisinin sonrakı inkişaf mərhələsini "qabaqlamış", həm də milli hüdudlara sığmayan, daha geniş miqyasda - ümumdünya musiqi mədəniyyəti kontekstində nəzərdən keçirilməli olan mənəvi dəyərlər yaratmışdır. Odur ki, musiqi tarixinin keçmişini öyrənən hər yeni nəsil Musorqskinin yüz - yüz əlli il bundan əvvəl yaratdığı əsərlərin müasirliklə səsləşdiyinin şahidi olur, bunlarda bəşəri problemlərə, həyatın əbədi suallarına cavab axtarır.

Xalqı həyatın rəmzi və təcəssümü kimi qavrayan Musorqski onu bəstələdiyi musiqi dramlarının əsas qəhrəmanına çevirib, opera səhnəsində bu surətin hərtərəfli, dolğun, inandırıcı musiqi səciyyəsini yaratmaqla, özünün "mən xalqı vahid ideya ilə ruhlanmış qüdrətli bir şəxsiyyət kimi başa düşürəm" fikrini böyük bir bədii qüvvə ilə reallaşdırmışdır. Böyük musiqiçinin vaxtilə dediyi bu sözlərin mənası sonrakı inkişaf prosesində dəfələrlə təsdiq olunmuş, müxtəlif xalqların tarixi, bu gün dünyanın müxtəlif regionlarında baş verən milli fəlakətlər bir daha göstərmişdir ki, həqiqətən də hər bir milləti yaşadan, onu bəlalardan, dağılmaqdan qurtara biləcək birlik, mənəvi əsaslar yoxdursa, o millət məhv olmağa məhkumdur.

Tarixi mövzulara müraciət edən Musorqski qədim keçmişi sadəcə seyr etmək məqsədindən çox uzaq idi. O. sanki tarixi imtahana çəkərək, onu sorğu-suala tutur, bəzən də əsrlərin yaratdığı zaman səddinin arxasından onu cavabdehliyə çağıraraq, mühakimə edirdi. Bir sənətkar kimi Musorqski tarixi faktlardan çox yüksəkdə dayanaraq, bunların dini, milli, ictimai səbəblərini araşdırır və müxtəlif dövrlərdə xalqın taleyindəki oxşar məqamları müqayisə etməklə sanki mürəkkəb vəziyyətdən çıxış yolunu göstərməyə çalışırdı. Dövrünün problemlərinə münasibətini dolayı yolla bildirmək məcburiyyətində qalan bəstəkar ölməz əsərlərində tarixin faciəli hadisələrini canlandıraraq, bunları öz zəmanəsinin müsibətləri ilə səsləşdirirdi. Xalqın əzablı həyatının ən gərgin anlarında, onun səbr kasasının dolub daşdığı məqamlarda qarşısıalınmaz bir qüvvəyə çevrilməsi, zülm və nahaq qanlar üzərində qurulmuş hər cür hakimiyyətin gec-tez dağılmağa məhkum olması fikrini açmağa can atan sənətkar, "keçmişin vasitəsilə bu günü" əks etdirmək istəyirdi. Musorqskinin xalqa olan bu məhəbbəti yalnız millətin halına acımaq hissindən deyil, onun yaradıcı gücünə, qüdrətinə, istedadına olan böyük inamından irəli gəlirdi. O, xalqın həyatını, məişətini, incəsənətini, danışıq tərzini dönə-dönə, həvəslə öyrənir və musiqiyə köçürürdü. Onun musiqiyə gətirdiyi novator dəyişikliklərinin əsasını da insan danışığı ilə bağlı olan canlı intonasiya məfhumu təşkil edirdi. İntonasiyanı eşitmə, duyma cəhətdən fövqəladə istedada malik olan bəstəkar musiqi nitqinin və musiqi dramaturgiyasının yeni ifadə imkanlarını mənimsəyirdi. "Musiqi canlı müşahidələrin təcəssümü olmalı və əsil,həqiqi insanların yaşantılarını təsvir etməlidir" deyən Musorqski tarixə musiqi portretinin mahir sənətkarı kimi daxil olur, rəngarəng, parlaq səs boyalarıyla işlənmiş surətlər sırasını təqdim edir. İnsan nitqinin canlı intonasiyalarını musiqiyə gətirməklə o, bir-birindən fərqli, yaddaqalan tiplər, obrazlar yaradır. Və maraqlıdır ki, əsil sənətkar, yaradıcı şəxsiyyət mövqeyindən çıxış edərək, həyatda müşahidə etdiyi insan tiplərini olduğu kimi musiqiyə köçürməyi deyil, bunlara öz münasibətini açıqca bildirməyi üstün tutur. Cəmiyyətin eybəcərliklərini, iç üzünü cəsarətlə açıb göstərən bəstəkar çox zaman acı gülüşdən, istehzadan, satiradan güclü bir vasitə kimi istifadə edir. "Seminarist", "Keçi", "Birə" kimi vokal incilər buna parlaq misaldır. "Unudulmuş" adlı vokal ballada, "Ölüm mahnıları və rəqsləri" silsiləsindən olan "Serenada", "Trepak" kimi romanslar, "Kalistrat", "Yeryomuşkanın laylası" - bəstəkarın sanki xalq içərisindən seçib götürdüyü ayrı-ayrı insanların acı taleyini, düçar olduğu bəlaları böyük bədii qüvvə ilə, inandırıcı şəkildə açır. Musorqskinin dahiyanə musiqi dramlarında təqdim etdiyi Boris, Marfa kimi mürəkkəb xarakterlər, həmçinin "Günəşsiz" silsiləsinin romansları bəstəkarın insan qəlbinin ən gizli qatlarına varmaq qabiliyyətini, psixoloji dərinliyi ilə seçilən faciəvi obrazlar yaratmaq məharətini nümayiş etdirir.

Musorqskinin musiqili-dramaturji təfəkkürü, onun yaratdığı melos musiqi dilinin qəbul olunmuş qayda-qanunları çərçivəsinə sığmayaraq, lad, harmoniya, ritmika,tembr kimi ifadə vasitələrinin yeniləşməsini şərtləndirirdi. Lakin hər bir böyük sənətkar kimi bunlardan məqsəd deyil, məhz vasitə kimi istifadə edən Musorqski həmişə saxta "novatorluq"dan uzaq olmuşdur. Onun ifadə vasitələri, musiqi dilindəki nadir tapıntıları təkcə keçən əsrin deyil, XX yüzilliyin incəsənətində də müxtəlif milli məktəbləri, üslub və cərəyanları təmsil edən, bir-birindən yerlə göy qədər fərqli ideya-estetik mövqedən çıxış edən sənətkarların dəst-xəttinə sirayət edərək, yeni məna kəsb etmişdir. Tamamilə başqa estetik platformaya malik impressionizm cərəyanında, xüsusilə Debüssi yaradıcılığında Musorqskinin harmonik dilindən gələn cəhətlər, sonradan əsrin səddini aşaraq, yeni yüzilliyin musiqisində də özünü büruzə vermişdir XX əsr musiqisinin nəhəng simalarından biri olan D. Şostakoviçin yaradıcılığına Musorqskinin təsirini qeyd etmək kifayətdir. Şostakoviçin əbədi mövzulara üstünlük verməsində, bütün zamanlarda aktual olan problemlərə toxunaraq, bəşəri suallara cavab axtarmasında, əsərlərində verdiyi möhtəşəm xalq səhnələrində, musiqisinin faciəvi vüsətində və psixoloji dərinliyində, eləcə də musiqi dilinin bir sıra xüsusiyyətlərində şübhəsiz ki, Musorqski yaradıcılığı ilə irsi bağlılıq vardır.

Ölməz "Koroğlu"nun müəllifi dahi Ü. Hacıbəyov da bu şah əsərində xalqın musiqi səciyyəsini yaradarkən, bu surətin operadakı inkişaf dinamikası barədə düşünüb daşındığı zaman, "Boris Qodunov" kimi gözəl nümunəyə arxalana bilərdi. Musiqi klassikimizin həll etməli olduğu məsələlərin tamamilə başqa məcrada, Azərbaycan musiqisi zəminində həyata keçirildiyini və onun Şərq ilə Qərbin kəsişdiyi nöqtədə keyfiyyətcə tamamilə yeni musiqi yaradıcılığının banisi olduğunu nəzərə alsaq da, gətirdiyim analoji müqayisə, zənnimcə əsassız deyil. Ü. Hacıbəyovun rus klassiklərindən bəhrələnərək, bu məktəbin ən mütərəqqi cəhətlərini yaşatmağı tövsiyə etməsi də bu mülahizənin mümkün-lüyünü təsdiqləyir.

Böyük həqiqətin sorağıyla sənətə gələn Musorqski sənətkar və vətəndaş kimi tutduğu mövqeyi ilə, irəli sürdüyü cəsarətli ideyalarla, novatorluğunun vüsəti etibarilə, öz missiyasına sədaqəti ilə adını tarixdə əbədiləşdirmiş, onun yaratdığı əsərlər isə ümumdünya mədəniyyətinin heç vaxt əhəmiyyətini itirməyən, daim müasir səslənən musiqi inciləri sırasına daxil olmuşdur.

Ədəbiyyat

  • Наследие М. П. Мусоргского. Сборник материалов (к выпуску Полного академического собрания сочинений М. П. Мусоргского в 32 томах). Составление и общая редакция Е.Левашева, М.: Музыка, 1989 (содержит подробную библиографию [только русскоязычную] на год выпуска книги и самый полный на сегодняшний день перечень соч. Мусоргского с указанием рукописных источников).
  • М. П. Мусоргский : [альбом / сост., авт. вступ. ст. и текста Р. К. Ширинян ]. — М. : Музыка, 1987.
  • М. П. Мусоргский в воспоминаниях современников: сб. ст. / [сост., текстолог. ред., вступ. статья и коммент. Е. Гордеевой]. — М. : Музыка, 1989.
  • Мусоргский в квадрате / [сост. Алексей Лысаков]. — Москва : Классика-XXI, 2008.
  • М. П. Мусоргский и музыка ХХ века: сб. статей / [ред.-сост. Г. Головинский]. — М. : Музыка, 1990.
  • М. П. Мусоргский. К пятидесятилетию со дня смерти 1881—1931. Статьи и материалы. Под редакцией Ю. Келдыша и В. Яковлева. Москва: Госмузиздат, 1932 (содержит ценные статьи и список сочинений, подготовленные П. А. Ламмом, воспоминания современников, письма, подробные указатели, первую публикацию сатирической картины К. Е. Маковского «Могучая кучка» и др.).
  • Абызова Е. Н. «Картинки с выставки» Мусоргского. М.: Музыка, 1987.
  • Абызова Е. Н. Модест Петрович Мусоргский. — М. : Музыка, 1985.
  • Акулов Е. А. Три Бориса. Сравнительный музыкально-драматургический анализ партитур оперы «Борис Годунов» М. Мусоргского, Н. Римского-Корсакова, Д. Шостаковича. — М.: МАРТ, 1997.
  • Бакаева Г. «Хованщина» М. Мусоргского — историческая народная музыкальная драма. — Киев: Музична Україна, 1976.
  • Баскин В. С. Русские композиторы. М. П. Мусоргский. Очерк музыкальной деятельности. — М. : Ленанд, 2016.
  • Беляев В. М. Мусоргский. Скрябин. Стравинский: сб. статей. — М. : Музыка, 1972.
  • Берченко Р. Э. Композиторская режиссура Мусоргского. Москва: УРСС, 2003.
  • Васильева А. Русский лабиринт. Биография М. П. Мусоргского. Псков: Псковская областная типография, 2008.
  • Веприк А. М. Три оркестровые редакции первой картины пролога оперы Мусоргского «Борис Годунов» // Веприк А. М. Очерки по вопросам оркестровых стилей. — М.: Советский композитор, 1978.
  • Гервер Л. "Тень непроглядная"и «свет в небесной вышине»: к сравнению совокупного поэтического текста в романсах Мусоргского и Римского-Корсакова // Русская музыка. Рубежи истории: мат-лы международной научной конференции; [редколл. С. Савенко,И. Скворцова и др.]. — М.: Моск. гос. консерватория им. П. И. Чайковского, 2005. — С. 78-99.
  • Гервер Л. Л. (2010). "Поэзия вокального творчества композитора как единый текст: романсы Мусоргского и Римского-Корсакова". 7. М.: Собрание, Наука: 190–200. ISBN 978-5-02-037377-8.
  • Голенищев-Кутузов А. А. Воспоминания о М. П. Мусоргском // Музыкальное наследие. Вступ. статья и комментарии Ю. В. Келдыша. Вып. 1. М., 1935, с. 4-49.
  • Головинский Г. Л. Мусоргский и фольклор. — М.: Музыка, 1994.
  • Головинский Г. Л., Сабинина М. Д. Модест Петрович Мусоргский. — М.: Музыка, 1998.
  • Гордеева Е. М. Композиторы «Могучей кучки». — М. : Музыка, 1985.
  • Добровенский Р. Рыцарь бедный. Книга о Мусоргском. — Рига: Лиесма, 1986.
  • Дурандина Е. Е. Вокальное творчество Мусоргского. — М. : Музыка, 1985.
  • Жуйкова Л. Музыкальная эстетика М. П. Мусоргского. — СПб.: Композитор — Санкт-Петербург, 2015.
  • Жуйкова-Миненко Л. Трагическое и комическое в творчестве М. П . Мусоргского / /Вопросы теории и эстетики музыки. — Вып. 14. — М. : Музыка,1975. — С. 39-64.
  • Запорожец-Ишлинская Н. В. Оперы Мусоргского: Путеводитель. — М. : Музыка, 1985.
  • Игорь Глебов (Б. Асафьев). Мусоргский. Опыт характеристики. — М., 1923.
  • Кандинский А. И. О религиозно-нравственной основе «Хованщины» М. П. Мусоргского // Из истории русской музыкальной культуры. — М.: Московская консерватория, 2002
  • Кандинский А. И. Статьи о русской музыке. — М.: Научно-издательский центр «Московская консерватория», 2010.
  • Каратыгин В. Мусоргский. Шаляпин (очерки творчества). — П., 1922.
  • Келдыш Ю. Романсовая лирика Мусоргского. — М., 1933.
  • Лапшин И. И. Модест Петрович Мусоргский // Звучащие смыслы. Альманах. — СПб. : Изд. С.-Петерб. ун-та, 2007. — С. 275—322 (перепечатка статьи Лапшина 1917 г.)
  • Левашев Е. М. Драма народа и драма совести в опере «Борис Годунов» // Советская музыка., 1983. № 5.
  • Михайлов А. В. О мировоззрении М. П. Мусоргского // Михайлов А. В. Музыка в истории культуры: избранные статьи. М., 2008, с. 147—178.
  • Музыкальный современник, 1917, № 5-6 (сдвоенный номер журнала, посвящённый М. П. Мусоргскому; содержит воспоминания и статьи И. И. Лапшина, статьи В. Г. Каратыгина, В. Д. Комаровой, А. Н. Римского-Корсакова, неизданные письма Мусоргского и др.)
  • Новиков Н. С. Молитва Мусоргского. Поиски и находки. Изд.2, исправленное и дополненное. Великие Луки, 2009. ISBN 978-5-350-00176-1
  • Новиков Н. С. У истоков великой музыки. Поиски и находки на родине М. П. Мусоргского. — Л.: Лениздат, 1989.
  • Образцова И. М., Образцова Н. Ю. М. П. Мусоргский на Псковщине. — Л. : Лениздат, 1985.
  • Оголевец А. С. Вокальная драматургия Мусоргского. — М. : Музыка, 1966.
  • Орлов Г. П. Летопись жизни и творчества М. П. Мусоргского. — М.-Л.: Государственное музыкальное издательство, 1940.
  • Орлова А. А. Мусоргский в Петербурге. — Л.: Лениздат, 1974.
  • Орлова А. А. Труды и дни М. П. Мусоргского. Летопись жизни и творчества. — М.: Государственное музыкальное издательство, 1963. — 702 с. (формат книги увеличенный; содержит подробный хронограф)
  • Полякова Л. В. «Картинки с выставки» М. П. Мусоргского. — М. : Музгиз, 1960.
  • Попова Т. М. П. Мусоргский. — М. : Музгиз, 1959.
  • Ручьевская Е. А. «Хованщина» Мусоргского как художественный феномен. К проблеме поэтики жанра. — СПб. : Композитор, 2005.
  • Сабанеев Л. Л. О Мусоргском // Сабанеев Л. Л. Воспоминания о России. — М. : Классика — XXI, 2005.
  • Сабинина М. Д. Мусоргский. История русской музыки. Том 7, электронное издание, передано для публикации Государственный институт искусствознания|Государственным институтом искусствознания.
  • Сквирская Т. З., Хаздан Е. В. Еврейский напев в записи М. П. Мусоргского // Петербургский музыкальный архив. Вып.10. СПб.: Издательство Политехнического университета, 2012, С.73-86.
  • Смирнов М. А. Фортепианные произведения композиторов «Могучей кучки». — М.: Музыка, 1971.
  • Соловцов А. М. П. Мусоргский. — М.-Л., 1945.
  • Стасов В. В. Перов и Мусоргский // Русская Старина, 1883, т. XXXVIII, стр. 433—458;
  • Стасов В. В. Памяти Мусоргского // Исторический вестник, 1886. — Т. 23. — № 3. — С. 644—656. 2015-04-02 at the Wayback Machine; его же, «Памяти М.» (СПб., 1885);
  • Трембовельский Е. Б. Стиль Мусоргского. Лад, гармония, склад. Монография. (Издание второе, исправленное и дополненное). — М.: ООО Издательство «Композитор», 2010.
  • Туманина Н. М. П. Мусоргский. М. — Л., 1939.
  • Тышко С. Проблема национального стиля в русской опере. Глинка, Мусоргский, Римский-Корсаков. -К. : ЭП «Музинформ», 1993.
  • Федякин С. Р. Мусоргский // Жизнь замечательных людей. М. : Молодая гвардия, 2009.
  • Фрид Э. Л. Мусоргский: Проблемы творчества. — Л. : Музыка, 1981.
  • Фрид Э. Л. М. П. Мусоргский: Популярная монография. — 4-е изд. — Л. : Музыка. 1987.
  • Фрид Э. Л. Прошедшее, настоящее и будущее в «Хованщине» Мусоргского. — Л. : Музыка, 1974.
  • Хубов Г. Н. Мусоргский. — М. : Музыка, 1969.
  • Черный О. Е. Мусоргский. Повесть. — М. : Детгиз, 1961.
  • Шавердян А. «Борис Годунов» (критический разбор). — М., 1931.
  • Ширинян Р. К. Оперная драматургия Мусоргского. — М.: Музыка, 1981.
  • Шлифштейн С. И. Мусоргский. Художник. Время. Судьба. — М. : Музыка, 1975.
  • Шумская Н. А. «Сорочинская ярмарка» М. П. Мусоргского: Путеводитель. — М. : Музыка, 1970.
  • Юдина М. В. «Картинки с выставки» Модеста Петровича Мусоргского // Юдина М. В. Вы спасетесь через музыку. Литературное наследие. — М. : Классика—XXI, 2005.
  • Яковлев В. В. «Борис Годунов» в театре // Яковлев В. В. Избранные труды о музыке. Т. 3. — М., 1983.
  • Brown D. Musorgsky, his life and works. Oxford, 2002.
  • Calvocoressi M. D. Moussorgsky. His life and works. London, 1956.
  • d'Alheim, Pierre Moussorgski. Mercure de France, Paris, 1896.
  • d'Alheim, Marie Le Legs de Moussorgski. Rey, Paris, 1908.
  • Forte A. Musorgsky as modernist: The phantasmic episode in Boris Godunov // Music Analysis 9 (1990), p. 3-45.
  • Hofmann R. Moussorgsky. Paris, 1952.
  • Taruskin R. Musorgsky. Princeton, 1993.
  • Мультимедийный CD: Modest Mussorgsky. A Multimedia Tribute to the Great Composer. (ed. By Sergey Lebedev). Luvia United, 1999.
  • Сорокер Я. Л. Модест Мусоргський (1839—1881) // Українська пісенність у музиці класиків : спроба дослідження. — Вінниця: НОВА КНИГА, 2012. — С.105-109.

İstinadlar

  1. ↑ Great Russian Encyclopedia — Большая российская энциклопедия, 2004. — ISBN 978-5-85270-320-0
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P2924"></a>
  2. ↑ Moussorgsky, Modeste Petrovich // Encyclopædia Britannica — 11 — NYC: 1911.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867541"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q60"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20646149"></a>
  3. ↑ Э. Мусоргский // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / под ред. Ю. Д. Энгель — М.: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901. — Т. 2. — С. 886–888.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7117345"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27680201"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2910129"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27775647"></a>
  4. ↑ Мусоргский Модест Петрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  Vikianbarda Modest_Mussorgsky ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • Dünya Musiqinin Korifeyləri:""Böyük həqiqətin sorağında""
  • Kompozisyon
  • Tüm eserleri listesi  (ing.)

Avqust 11, 2021
modest, musorqski, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, modest, petroviç, musorqski, Модест, Петрович, Мусоргский, mart, 1839, karayevo, toropets, qəzası, pskov, quberniyası, r. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Modest Petrovic Musorqski rus Modest Petrovich Musorgskij 9 21 mart 1839 1 Karayevo d Toropets qezasi d Pskov quberniyasi d Rusiya Imperiyasi 3 2 16 28 mart 1881 2 3 1 Sankt Peterburq 2 4 3 rus bestekari Modest MusorqskiUmumi melumatlarDogum tarixi 9 21 mart 1839 1 Dogum yeri Karayevo d Toropets qezasi d Pskov quberniyasi d Rusiya Imperiyasi 3 2 Vefat tarixi 16 28 mart 1881 2 3 1 42 yasinda Vefat yeri Sankt Peterburq Rusiya Imperiyasi 2 4 3 Vefat sebebi yoluxucu xestelik d Defn yeri Tixvin qebiristanligi d Vetendasligi Rusiya ImperiyasiMusiqici melumatlariFealiyyeti bestekar pianocu librettocu herbi qulluqcuFealiyyet illeri 1852 ci ildenJanr teatr pyesi klassik musiqi operaMusiqi aleti pianoTehsili Nikolayev Suvari Mektebi d Uzvluyu Qudretli deste Vikianbarda elaqeli mediafayllarModest Petrovic Musorqski 1870 ci ilde Mundericat 1 Heyati 2 Edebiyyat 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteModest Petrovic Musorqski rus bestekaridir Ve bir musiqici kimi de vetendas kimi de milli mensubiyyetini dogma vetenine sedaqetini oz fealiyyeti yaradiciligi ile done done tesdiqlemis bestekardir Lakin yaradici bir sexsiyyet novator musiqici kimi Musorqskinin nailiyyetleri bu milli medeniyyetin hududlarini coxdan adlayaraq aid oldugu zaman cercivesini de asmis umumdunya medeniy yetinin menevi servetleri sirasina daxil olmusdur Gorkemli bestekar G Sviridovun tebirince Lev Tolstoyun oz povesti barede soylediyini Musorqskiye aid ederek deye bilerik ki onun eserlerinin qehremani heqiqetdir Bu haqqi edaleti cox zaman aci olan heqiqeti uze cixarmaqla dovrunun bir cox suallarina cavab tapmaq isteyen Musorqski oz axtarislarinda tek deyildi 19 cu esrin ikinci yarisinda yaradiciliq meydanina cixaraq rus medeniyyetine altmisincilar kimi daxil olmus bir cox mutereqqi ziyalilar kimi o da xalqi veteni qarsisinda tarixi missiyasini yaxsi basa dusur ve tarixinin facievi sehifelerini yasayan milletinin dadina yetmek arzusuyla carpisirdi Qlinka enenelerini yasadan Qudretli deste nin diger uzvleri kimi Musorqski de xelqilik prinsipine sedaqetini butun yaradiciligi ile done done tesdiqleyerek boyuk rus klassikinin davamcisi kimi cixis edirdi Lakin bunun heyata kecirilmesinde oz hemfikirlerinden ferqli movqede qerar tutaraq xelqiliyi desteci meslekdaslarinin yonelmediyi basqa bir semtde arayir oz yolu ile gerceklesdirmeye calisirdi Yaratdigi misilsiz musiqi nagillarinda oz xalqinin menevi estetik goruslerini texeyyulunu revayet ve efsanelerini qedim adet enenelerini canlandirmaqla milli xarakteri vermeye calisan Rimski Korsakovdan da xalqin bahadir qudretini qehremanligini epik suretlerde umumilesdiren Borodinden de ferqli olaraq Musorqski oz eserlerinde Boris Qodunov ve Xovansina operalarinda facievi mahni ve romanslarinda ilk novbede rus xalqinin agri acisini belalarini felaketini acib gosterirdi Balakirev derneyinin uzvu kuckizm herekatinin parlaq numayendesi kimi tanidigimiz Musorqskinin ozu barede Musorqski ne oz kompozisiyalarinin seciyyesi ne de musiqi gorusleri etibarile movcud olan derneklerden hec birine aid deyil demesi de mehz bununla izah edilir Musorqskinin yenilikleri heqiqeten de dernek cercivesine sigmayan hec bir yaradici destenin estetikasina uygun gelmeyen bir miqyasa malik idi Cesaretle deye bilerik ki Musorqski dovrunde Rusiya tarixinin murekkeb gergin bir caginda yasayib yaradan hec bir basqa bestekar xalqin kecirdiyi sarsintilari ducar oldugu felaketi bele boyuk bedii quvve ile eks etdirmemisdir Altmisinci illerin evvellerinde rus heyati uzun suren menevi yuxudan ayildi Ve o saat da yuyunaraq kecmisin kohnelmis unsurlerinden yaramaz tullantilarindan temizlenmek istedi Butun sahelerde yeni saglam yollar axtarilirdi her yerde hokm suren yeni dusunce yeni tefekkur cesaretle irelileyerek vaxti kecmis gereksiz hesab etdiyi her bir seyi heyfsilenmeden qirib dagidir mehv edirdi Bu mohtesem dalga inceseneti de oz qoynuna almaya bilmezdi Meshur ressam I Repinin bele tesvir etdiyi oyanis sadece olaraq rus tarixinin bir parcasina aid olmayib boyuk bir dovru ehate eden eks sedasi ireliye cox uzaqlara gedib cixan bir proses idi Yeni altmisinci iller anlayisi birce onilliyi seciyyelendiren zaman cercivesinden cox kenara cixaraq rus medeniyyeti tarixinde qudretli bir herekat menasini kesb etmisdir Bu herekatin ilk yukselis dalgasi ile senet meydanina atilan Qudretli deste nin on siralarinda addimlayan cesaretli senetkarlardan biri Musorqski ise senetde dediyi keserli sozle bedii kesfleri novatorlugu ile neinki rus musiqisinin sonraki inkisaf merhelesini qabaqlamis hem de milli hududlara sigmayan daha genis miqyasda umumdunya musiqi medeniyyeti kontekstinde nezerden kecirilmeli olan menevi deyerler yaratmisdir Odur ki musiqi tarixinin kecmisini oyrenen her yeni nesil Musorqskinin yuz yuz elli il bundan evvel yaratdigi eserlerin muasirlikle seslesdiyinin sahidi olur bunlarda beseri problemlere heyatin ebedi suallarina cavab axtarir Xalqi heyatin remzi ve tecessumu kimi qavrayan Musorqski onu bestelediyi musiqi dramlarinin esas qehremanina cevirib opera sehnesinde bu suretin herterefli dolgun inandirici musiqi seciyyesini yaratmaqla ozunun men xalqi vahid ideya ile ruhlanmis qudretli bir sexsiyyet kimi basa dusurem fikrini boyuk bir bedii quvve ile reallasdirmisdir Boyuk musiqicinin vaxtile dediyi bu sozlerin menasi sonraki inkisaf prosesinde defelerle tesdiq olunmus muxtelif xalqlarin tarixi bu gun dunyanin muxtelif regionlarinda bas veren milli felaketler bir daha gostermisdir ki heqiqeten de her bir milleti yasadan onu belalardan dagilmaqdan qurtara bilecek birlik menevi esaslar yoxdursa o millet mehv olmaga mehkumdur Tarixi movzulara muraciet eden Musorqski qedim kecmisi sadece seyr etmek meqsedinden cox uzaq idi O sanki tarixi imtahana cekerek onu sorgu suala tutur bezen de esrlerin yaratdigi zaman seddinin arxasindan onu cavabdehliye cagiraraq muhakime edirdi Bir senetkar kimi Musorqski tarixi faktlardan cox yuksekde dayanaraq bunlarin dini milli ictimai sebeblerini arasdirir ve muxtelif dovrlerde xalqin taleyindeki oxsar meqamlari muqayise etmekle sanki murekkeb veziyyetden cixis yolunu gostermeye calisirdi Dovrunun problemlerine munasibetini dolayi yolla bildirmek mecburiyyetinde qalan bestekar olmez eserlerinde tarixin facieli hadiselerini canlandiraraq bunlari oz zemanesinin musibetleri ile seslesdirirdi Xalqin ezabli heyatinin en gergin anlarinda onun sebr kasasinin dolub dasdigi meqamlarda qarsisialinmaz bir quvveye cevrilmesi zulm ve nahaq qanlar uzerinde qurulmus her cur hakimiyyetin gec tez dagilmaga mehkum olmasi fikrini acmaga can atan senetkar kecmisin vasitesile bu gunu eks etdirmek isteyirdi Musorqskinin xalqa olan bu mehebbeti yalniz milletin halina acimaq hissinden deyil onun yaradici gucune qudretine istedadina olan boyuk inamindan ireli gelirdi O xalqin heyatini meisetini incesenetini danisiq terzini done done hevesle oyrenir ve musiqiye kocururdu Onun musiqiye getirdiyi novator deyisikliklerinin esasini da insan danisigi ile bagli olan canli intonasiya mefhumu teskil edirdi Intonasiyani esitme duyma cehetden fovqelade istedada malik olan bestekar musiqi nitqinin ve musiqi dramaturgiyasinin yeni ifade imkanlarini menimseyirdi Musiqi canli musahidelerin tecessumu olmali ve esil heqiqi insanlarin yasantilarini tesvir etmelidir deyen Musorqski tarixe musiqi portretinin mahir senetkari kimi daxil olur rengareng parlaq ses boyalariyla islenmis suretler sirasini teqdim edir Insan nitqinin canli intonasiyalarini musiqiye getirmekle o bir birinden ferqli yaddaqalan tipler obrazlar yaradir Ve maraqlidir ki esil senetkar yaradici sexsiyyet movqeyinden cixis ederek heyatda musahide etdiyi insan tiplerini oldugu kimi musiqiye kocurmeyi deyil bunlara oz munasibetini aciqca bildirmeyi ustun tutur Cemiyyetin eybecerliklerini ic uzunu cesaretle acib gosteren bestekar cox zaman aci gulusden istehzadan satiradan guclu bir vasite kimi istifade edir Seminarist Keci Bire kimi vokal inciler buna parlaq misaldir Unudulmus adli vokal ballada Olum mahnilari ve reqsleri silsilesinden olan Serenada Trepak kimi romanslar Kalistrat Yeryomuskanin laylasi bestekarin sanki xalq icerisinden secib goturduyu ayri ayri insanlarin aci taleyini ducar oldugu belalari boyuk bedii quvve ile inandirici sekilde acir Musorqskinin dahiyane musiqi dramlarinda teqdim etdiyi Boris Marfa kimi murekkeb xarakterler hemcinin Gunessiz silsilesinin romanslari bestekarin insan qelbinin en gizli qatlarina varmaq qabiliyyetini psixoloji derinliyi ile secilen facievi obrazlar yaratmaq meharetini numayis etdirir Musorqskinin musiqili dramaturji tefekkuru onun yaratdigi melos musiqi dilinin qebul olunmus qayda qanunlari cercivesine sigmayaraq lad harmoniya ritmika tembr kimi ifade vasitelerinin yenilesmesini sertlendirirdi Lakin her bir boyuk senetkar kimi bunlardan meqsed deyil mehz vasite kimi istifade eden Musorqski hemise saxta novatorluq dan uzaq olmusdur Onun ifade vasiteleri musiqi dilindeki nadir tapintilari tekce kecen esrin deyil XX yuzilliyin incesenetinde de muxtelif milli mektebleri uslub ve cereyanlari temsil eden bir birinden yerle goy qeder ferqli ideya estetik movqeden cixis eden senetkarlarin dest xettine sirayet ederek yeni mena kesb etmisdir Tamamile basqa estetik platformaya malik impressionizm cereyaninda xususile Debussi yaradiciliginda Musorqskinin harmonik dilinden gelen cehetler sonradan esrin seddini asaraq yeni yuzilliyin musiqisinde de ozunu buruze vermisdir XX esr musiqisinin neheng simalarindan biri olan D Sostakovicin yaradiciligina Musorqskinin tesirini qeyd etmek kifayetdir Sostakovicin ebedi movzulara ustunluk vermesinde butun zamanlarda aktual olan problemlere toxunaraq beseri suallara cavab axtarmasinda eserlerinde verdiyi mohtesem xalq sehnelerinde musiqisinin facievi vusetinde ve psixoloji derinliyinde elece de musiqi dilinin bir sira xususiyyetlerinde subhesiz ki Musorqski yaradiciligi ile irsi bagliliq vardir Olmez Koroglu nun muellifi dahi U Hacibeyov da bu sah eserinde xalqin musiqi seciyyesini yaradarken bu suretin operadaki inkisaf dinamikasi barede dusunub dasindigi zaman Boris Qodunov kimi gozel numuneye arxalana bilerdi Musiqi klassikimizin hell etmeli oldugu meselelerin tamamile basqa mecrada Azerbaycan musiqisi zemininde heyata kecirildiyini ve onun Serq ile Qerbin kesisdiyi noqtede keyfiyyetce tamamile yeni musiqi yaradiciliginin banisi oldugunu nezere alsaq da getirdiyim analoji muqayise zennimce esassiz deyil U Hacibeyovun rus klassiklerinden behrelenerek bu mektebin en mutereqqi cehetlerini yasatmagi tovsiye etmesi de bu mulahizenin mumkun luyunu tesdiqleyir Boyuk heqiqetin soragiyla senete gelen Musorqski senetkar ve vetendas kimi tutdugu movqeyi ile ireli surduyu cesaretli ideyalarla novatorlugunun vuseti etibarile oz missiyasina sedaqeti ile adini tarixde ebedilesdirmis onun yaratdigi eserler ise umumdunya medeniyyetinin hec vaxt ehemiyyetini itirmeyen daim muasir seslenen musiqi incileri sirasina daxil olmusdur Edebiyyat RedakteNasledie M P Musorgskogo Sbornik materialov k vypusku Polnogo akademicheskogo sobraniya sochinenij M P Musorgskogo v 32 tomah Sostavlenie i obshaya redakciya E Levasheva M Muzyka 1989 soderzhit podrobnuyu bibliografiyu tolko russkoyazychnuyu na god vypuska knigi i samyj polnyj na segodnyashnij den perechen soch Musorgskogo s ukazaniem rukopisnyh istochnikov M P Musorgskij albom sost avt vstup st i teksta R K Shirinyan M Muzyka 1987 M P Musorgskij v vospominaniyah sovremennikov sb st sost tekstolog red vstup statya i komment E Gordeevoj M Muzyka 1989 Musorgskij v kvadrate sost Aleksej Lysakov Moskva Klassika XXI 2008 M P Musorgskiji muzyka HH veka sb statej red sost G Golovinskij M Muzyka 1990 M P Musorgskij K pyatidesyatiletiyu so dnya smerti 1881 1931 Stati i materialy Pod redakciej Yu Keldysha i V Yakovleva Moskva Gosmuzizdat 1932 soderzhit cennye stati i spisok sochinenij podgotovlennye P A Lammom vospominaniya sovremennikov pisma podrobnye ukazateli pervuyu publikaciyu satiricheskoj kartiny K E Makovskogo Moguchaya kuchka i dr Abyzova E N Kartinki s vystavki Musorgskogo M Muzyka 1987 Abyzova E N Modest Petrovich Musorgskij M Muzyka 1985 Akulov E A Tri Borisa Sravnitelnyj muzykalno dramaturgicheskij analiz partitur opery Boris Godunov M Musorgskogo N Rimskogo Korsakova D Shostakovicha M MART 1997 Bakaeva G Hovanshina M Musorgskogo istoricheskaya narodnaya muzykalnaya drama Kiev Muzichna Ukrayina 1976 Baskin V S Russkie kompozitory M P Musorgskij Ocherk muzykalnoj deyatelnosti M Lenand 2016 Belyaev V M Musorgskij Skryabin Stravinskij sb statej M Muzyka 1972 Berchenko R E Kompozitorskaya rezhissura Musorgskogo Moskva URSS 2003 Vasileva A Russkij labirint Biografiya M P Musorgskogo Pskov Pskovskaya oblastnaya tipografiya 2008 Veprik A M Tri orkestrovye redakcii pervoj kartiny prologa opery Musorgskogo Boris Godunov Veprik A M Ocherki po voprosam orkestrovyh stilej M Sovetskij kompozitor 1978 Gerver L Ten neproglyadnaya i svet v nebesnoj vyshine k sravneniyu sovokupnogo poeticheskogo teksta v romansah Musorgskogo i Rimskogo Korsakova Russkaya muzyka Rubezhi istorii mat ly mezhdunarodnoj nauchnoj konferencii redkoll S Savenko I Skvorcova i dr M Mosk gos konservatoriya im P I Chajkovskogo 2005 S 78 99 Gerver L L 2010 Poeziya vokalnogo tvorchestva kompozitora kak edinyj tekst romansy Musorgskogo i Rimskogo Korsakova 7 M Sobranie Nauka 190 200 ISBN 978 5 02 037377 8 Golenishev Kutuzov A A Vospominaniya o M P Musorgskom Muzykalnoe nasledie Vstup statya i kommentarii Yu V Keldysha Vyp 1 M 1935 s 4 49 Golovinskij G L Musorgskij i folklor M Muzyka 1994 Golovinskij G L Sabinina M D Modest Petrovich Musorgskij M Muzyka 1998 Gordeeva E M Kompozitory Moguchej kuchki M Muzyka 1985 Dobrovenskij R Rycar bednyj Kniga o Musorgskom Riga Liesma 1986 Durandina E E Vokalnoe tvorchestvo Musorgskogo M Muzyka 1985 Zhujkova L Muzykalnaya estetika M P Musorgskogo SPb Kompozitor Sankt Peterburg 2015 Zhujkova Minenko L Tragicheskoe i komicheskoe v tvorchestve M P Musorgskogo Voprosy teorii i estetiki muzyki Vyp 14 M Muzyka 1975 S 39 64 Zaporozhec Ishlinskaya N V Opery Musorgskogo Putevoditel M Muzyka 1985 Igor Glebov B Asafev Musorgskij Opyt harakteristiki M 1923 Kandinskij A I O religiozno nravstvennoj osnove Hovanshiny M P Musorgskogo Iz istorii russkoj muzykalnoj kultury M Moskovskaya konservatoriya 2002 Kandinskij A I Stati o russkoj muzyke M Nauchno izdatelskij centr Moskovskaya konservatoriya 2010 Karatygin V Musorgskij Shalyapin ocherki tvorchestva P 1922 Keldysh Yu Romansovaya lirika Musorgskogo M 1933 Lapshin I I Modest Petrovich Musorgskij Zvuchashie smysly Almanah SPb Izd S Peterb un ta 2007 S 275 322 perepechatka stati Lapshina 1917 g Levashev E M Drama naroda i drama sovesti v opere Boris Godunov Sovetskaya muzyka 1983 5 Mihajlov A V O mirovozzrenii M P Musorgskogo Mihajlov A V Muzyka v istorii kultury izbrannye stati M 2008 s 147 178 Muzykalnyj sovremennik 1917 5 6 sdvoennyj nomer zhurnala posvyashyonnyj M P Musorgskomu soderzhit vospominaniya i stati I I Lapshina stati V G Karatygina V D Komarovoj A N Rimskogo Korsakova neizdannye pisma Musorgskogo i dr Novikov N S Molitva Musorgskogo Poiski i nahodki Izd 2 ispravlennoe i dopolnennoe Velikie Luki 2009 ISBN 978 5 350 00176 1 Novikov N S U istokov velikoj muzyki Poiski i nahodki na rodine M P Musorgskogo L Lenizdat 1989 Obrazcova I M Obrazcova N Yu M P Musorgskij na Pskovshine L Lenizdat 1985 Ogolevec A S Vokalnaya dramaturgiya Musorgskogo M Muzyka 1966 Orlov G P Letopis zhizni i tvorchestva M P Musorgskogo M L Gosudarstvennoe muzykalnoe izdatelstvo 1940 Orlova A A Musorgskij v Peterburge L Lenizdat 1974 Orlova A A Trudy i dni M P Musorgskogo Letopis zhizni i tvorchestva M Gosudarstvennoe muzykalnoe izdatelstvo 1963 702 s format knigi uvelichennyj soderzhit podrobnyj hronograf Polyakova L V Kartinki s vystavki M P Musorgskogo M Muzgiz 1960 Popova T M P Musorgskij M Muzgiz 1959 Ruchevskaya E A Hovanshina Musorgskogo kak hudozhestvennyj fenomen K probleme poetiki zhanra SPb Kompozitor 2005 Sabaneev L L O Musorgskom Sabaneev L L Vospominaniya o Rossii M Klassika XXI 2005 Sabinina M D Musorgskij Istoriya russkoj muzyki Tom 7 elektronnoe izdanie peredano dlya publikacii Gosudarstvennyj institut iskusstvoznaniya Gosudarstvennym institutom iskusstvoznaniya Skvirskaya T Z Hazdan E V Evrejskij napev v zapisi M P Musorgskogo Peterburgskij muzykalnyj arhiv Vyp 10 SPb Izdatelstvo Politehnicheskogo universiteta 2012 S 73 86 Smirnov M A Fortepiannye proizvedeniya kompozitorov Moguchej kuchki M Muzyka 1971 Solovcov A M P Musorgskij M L 1945 Stasov V V Perov i Musorgskij Russkaya Starina 1883 t XXXVIII str 433 458 Stasov V V Pamyati Musorgskogo Istoricheskij vestnik 1886 T 23 3 S 644 656 Arxivlesdirilib 2015 04 02 at the Wayback Machine ego zhe Pamyati M SPb 1885 Trembovelskij E B Stil Musorgskogo Lad garmoniya sklad Monografiya Izdanie vtoroe ispravlennoe i dopolnennoe M OOO Izdatelstvo Kompozitor 2010 Tumanina N M P Musorgskij M L 1939 Tyshko S Problema nacionalnogo stilya v russkoj opere Glinka Musorgskij Rimskij Korsakov K EP Muzinform 1993 Fedyakin S R Musorgskij Zhizn zamechatelnyh lyudej M Molodaya gvardiya 2009 Frid E L Musorgskij Problemy tvorchestva L Muzyka 1981 Frid E L M P Musorgskij Populyarnaya monografiya 4 e izd L Muzyka 1987 Frid E L Proshedshee nastoyashee i budushee v Hovanshine Musorgskogo L Muzyka 1974 Hubov G N Musorgskij M Muzyka 1969 Chernyj O E Musorgskij Povest M Detgiz 1961 Shaverdyan A Boris Godunov kriticheskij razbor M 1931 Shirinyan R K Opernaya dramaturgiya Musorgskogo M Muzyka 1981 Shlifshtejn S I Musorgskij Hudozhnik Vremya Sudba M Muzyka 1975 Shumskaya N A Sorochinskaya yarmarka M P Musorgskogo Putevoditel M Muzyka 1970 Yudina M V Kartinki s vystavki Modesta Petrovicha Musorgskogo Yudina M V Vy spasetes cherez muzyku Literaturnoe nasledie M Klassika XXI 2005 Yakovlev V V Boris Godunov v teatre Yakovlev V V Izbrannye trudy o muzyke T 3 M 1983 Brown D Musorgsky his life and works Oxford 2002 Calvocoressi M D Moussorgsky His life and works London 1956 d Alheim Pierre Moussorgski Mercure de France Paris 1896 d Alheim Marie Le Legs de Moussorgski Rey Paris 1908 Forte A Musorgsky as modernist The phantasmic episode in Boris Godunov Music Analysis 9 1990 p 3 45 Hofmann R Moussorgsky Paris 1952 Taruskin R Musorgsky Princeton 1993 Multimedijnyj CD Modest Mussorgsky A Multimedia Tribute to the Great Composer ed By Sergey Lebedev Luvia United 1999 Soroker Ya L Modest Musorgskij 1839 1881 Ukrayinska pisennist u muzici klasikiv sproba doslidzhennya Vinnicya NOVA KNIGA 2012 S 105 109 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 Great Russian Encyclopedia Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 ISBN 978 5 85270 320 0 lt a href https wikidata org wiki Track Q1768199 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q5061737 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P2924 gt lt a gt 1 2 3 4 5 6 7 Moussorgsky Modeste Petrovich Encyclopaedia Britannica 11 NYC 1911 lt a href https wikidata org wiki Track Q867541 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q60 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q20646149 gt lt a gt 1 2 3 4 5 6 7 E Musorgskij Muzykalnyj slovar Perevod s 5 go nemeckogo izdaniya pod red Yu D Engel M Muzykalnoe izdatelstvo P I Yurgensona 1901 T 2 S 886 888 lt a href https wikidata org wiki Track Q7117345 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q27680201 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q2910129 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q27775647 gt lt a gt 1 2 Musorgskij Modest Petrovich Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t pod red A M Prohorova 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 lt a href https wikidata org wiki Track Q17378135 gt lt a gt Hemcinin bax RedakteQudretli desteXarici kecidler Redakte Vikianbarda Modest Mussorgsky ile elaqeli mediafayllar var Dunya Musiqinin Korifeyleri Boyuk heqiqetin soraginda Kompozisyon Tum eserleri listesi ing Menbe https az wikipedia org w index php title Modest Musorqski amp oldid 5678869, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.