Həyatının böyük hissəsini Türkiyədə türklüyə və Azərbaycana xidmətdə keçirən, lakin təəssüf ki, şəxsiyyəti, fəaliyyəti və yaradıcılığı hələ də diqqətdən kənarda qalan siyasi-ədəbi mühacirlərdən biri də Mehmet (Məhəmməd) Sadıq Aran olub.
Siyasi mühacirət nümayəndələrinin bir çoxu kimi onun da 1920-ci ildə İran üzərindən keçərək Türkiyəyə üz tutmasının əsas səbəbi Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda mübarizlərin sıralarına qoşulması, qısa ömürlü Azərbaycan Cümhuriyyətinin fəal tərəfdarlarından biri olması idi.
Xatirələrdən də göründüyü kimi, Mehmet Sadıq Türkiyəyə gələnə qədər artıq ziyalı və siyasətçi olaraq bəlli təcrübə qazanmış, əqidə və məslək adamı kimi müəyyən yol keçmişdi. Rus, fars və ərəb dillərini bilməsi, Azərbaycan Cümhuriyyətinin Parlamentində təmsil olunması, türkçülüyün qızğın tərəfdarlarından biri kimi tanınması tezliklə onu Türkiyədəki Azərbaycan mühacirətinin ön sıralarına çıxarmışdı. Mirzə Sadıq Axundzadənin parlamentdə məhz Zəngəzuru təmsil etməsini parlamentin 11 oktyabr 1919-cu il tarixli 82 nömrəli stenoqramındakı aşağıdakı fikir sübut edir: “İclası açmadan bərayi-məlumat xəbər verirəm ki, bugünkü iclasda Zəngəzur nümayəndəsi Cəlil bəy Sultanov iştirak edir. Keçən iclasda yenə haman qəzanın nümayəndəsi olan Mirzə Sadıq Axundzadə iştirak edirdi”. .
Mehmet Sadıq Aran 1924-1931-ci illərdə Ankarada fəaliyyət göstərən və öz ətrafında Cümhuriyyətin Ə.Topçubaşov, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, X.Xasməmmədli, Ş.Rüstəmbəyli, N.Şeyxzamanlı, C.Hacıbəyli, Mir Yaqub Mehdizadə və s. görkəmli nümayəndələrini birləşdirən Azərbaycan Milli Mərkəzi İdarə Heyətinin üzvü olmuşdu. O, eyni zamanda mühacirət mətbuatının fəal xadimlərindən biri kimi tanınmış, müxtəlif qəzet və məcmuələrdə çoxsaylı məqalələr çap etdirməklə yanaşı "Azəri türk", "Yeşil yaprak", "Türk yolu", "Erkenekon" dərgilərinin naşiri, yaxud redaktoru olmuşdu. Sonralar jurnalistlik fəaliyyətini Türkiyənin nüfuzlu "Ulus" və "Cümhuriyyət" qəzetlərində davam etdirmiş, hətta İkinci Dünya müharibəsindən əvvəl bu qəzetlərin İran müxbiri işləmişdir. M.S.Aran uzun müddət həm də Ankaradakı Türk Kültürlərini Araşdırma İnstitutunun əməkdaşı kimi çalışmış, Sənan təxəllüsü ilə milli ruhlu şeirlər yazmışdı.
O, 1942-ci ildə İstanbulda Sənan Azər təxəllüsü ilə "İran türkləri" kitabını çap etdirmişdi. Kitabın birinci hissəsi İran əhalisinin yarısını təşkil edən Azərbaycan türklərinin tarixinə, ictimai-siyasi həyatlarına, ikinci hissəsi isə dil, ədəbiyyat və mədəniyyət məsələlərinə həsr olunmuşdu. Maraqlıdır ki, həmin kitab Türkiyənin yürütdüyü rəsmi siyasətə zidd sayılaraq İsmət İnönünün göstərişi ilə qadağan edilmişdi.
Məmməd Sadıq Aran 1945-1946-cı ildə Cənubi Azərbaycanda başlayan milli-azadlıq mübarizəsini obyektiv şəkildə işıqlandıran və bu məsələdə keçmiş SSRİ-nin, Böyük Britaniyanın və Pəhləvi rejiminin Azərbaycan xalqına qarşı çevrilmiş siyasətini açıqlayan silsilə məqalələrin də müəllifidir.
İstinadlar
Anar (1999). Min beş yüz ilin oğuz şeri. Antologiya, I kitab (azərb.). Bakı: "Azərbaycan". 2017-07-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-07-08.
Kəlbizadə E. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin naxçıvanlı nümayəndələri. "Şərq qapısı" qəzeti, 27.05.2014
Haqqında yazılanlar
Atsız, “Mehmet Sadık Aran”, Ötüken dergisi, sayı 92, Ağustos 1971, s 13
Hacı Nərimanoğlu, "Urudda doğuldu, İstanbulda əbədiyyətə qovuşdu". Bütöv Azərbaycan qəzeti, №36(168), 17-23 oktyabr 2012-ci il.
Mənbə
"Mehmet Sadık Aran". Türk Solu Gazetesi. İstifadə tarixi: 7 oktyabr 2015.[ölü keçid] Arxivləşdirilib. (türk.)
Türkiye’de Faaliyette Bulunan Azerbaycanlılar (1920–1991). — Mehmet Sadık Aran (1895–1971), sayfa 186–187. // . Yazarlar: Prof. Dr. Aygün Attar ve Doç. Dr. Sabahattin Şimşir. Ankara: Berikan Yayınevi, 2013, 265 sayfa. ISBN 9789752678835
September 15, 2021
məmməd, sadıq, aran, mirzə, məmmədsadıq, axundzadə, türk, mehmet, sadık, aran, zəngəzur, keçmiş, qarakilsə, indiki, sisiyan, urud, 1895, istanbul, 1971, azərbaycan, xalq, cümhuriyyəti, parlamentinin, üzvü, yazıçı, mirzə, məmmədsadıq, səmih, oğlu, axundzadəilk,. Mirze Memmedsadiq Axundzade turk Mehmet Sadik Aran Zengezur kecmis Qarakilse indiki Sisiyan Urud 1895 Istanbul 1971 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin uzvu yazici 1 Memmed Sadiq AranMirze Memmedsadiq Semih oglu AxundzadeIlk adi Memmedsadiq Axundzade Mirze MemmedsadiqDogum tarixi dekabr 1895Dogum yeri Urud Sisian Zengezur Rusiya ImperiyasiVefat tarixi 1971Vefat yeri Istanbul TurkiyeDefn yeri Ferikoy mezarligiFealiyyeti yazici Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Istinadlar 3 Haqqinda yazilanlar 4 MenbeHeyati RedakteHeyatinin boyuk hissesini Turkiyede turkluye ve Azerbaycana xidmetde keciren lakin teessuf ki sexsiyyeti fealiyyeti ve yaradiciligi hele de diqqetden kenarda qalan siyasi edebi muhacirlerden biri de Mehmet Mehemmed Sadiq Aran olub Siyasi muhaciret numayendelerinin bir coxu kimi onun da 1920 ci ilde Iran uzerinden kecerek Turkiyeye uz tutmasinin esas sebebi Azerbaycanin musteqilliyi ugrunda mubarizlerin siralarina qosulmasi qisa omurlu Azerbaycan Cumhuriyyetinin feal terefdarlarindan biri olmasi idi Xatirelerden de gorunduyu kimi Mehmet Sadiq Turkiyeye gelene qeder artiq ziyali ve siyasetci olaraq belli tecrube qazanmis eqide ve meslek adami kimi mueyyen yol kecmisdi Rus fars ve ereb dillerini bilmesi Azerbaycan Cumhuriyyetinin Parlamentinde temsil olunmasi turkculuyun qizgin terefdarlarindan biri kimi taninmasi tezlikle onu Turkiyedeki Azerbaycan muhaciretinin on siralarina cixarmisdi Mirze Sadiq Axundzadenin parlamentde mehz Zengezuru temsil etmesini parlamentin 11 oktyabr 1919 cu il tarixli 82 nomreli stenoqramindaki asagidaki fikir subut edir Iclasi acmadan berayi melumat xeber verirem ki bugunku iclasda Zengezur numayendesi Celil bey Sultanov istirak edir Kecen iclasda yene haman qezanin numayendesi olan Mirze Sadiq Axundzade istirak edirdi 2 Mehmet Sadiq Aran 1924 1931 ci illerde Ankarada fealiyyet gosteren ve oz etrafinda Cumhuriyyetin E Topcubasov Mehemmed Emin Resulzade X Xasmemmedli S Rustembeyli N Seyxzamanli C Hacibeyli Mir Yaqub Mehdizade ve s gorkemli numayendelerini birlesdiren Azerbaycan Milli Merkezi Idare Heyetinin uzvu olmusdu O eyni zamanda muhaciret metbuatinin feal xadimlerinden biri kimi taninmis muxtelif qezet ve mecmuelerde coxsayli meqaleler cap etdirmekle yanasi Azeri turk Yesil yaprak Turk yolu Erkenekon dergilerinin nasiri yaxud redaktoru olmusdu Sonralar jurnalistlik fealiyyetini Turkiyenin nufuzlu Ulus ve Cumhuriyyet qezetlerinde davam etdirmis hetta Ikinci Dunya muharibesinden evvel bu qezetlerin Iran muxbiri islemisdir M S Aran uzun muddet hem de Ankaradaki Turk Kulturlerini Arasdirma Institutunun emekdasi kimi calismis Senan texellusu ile milli ruhlu seirler yazmisdi O 1942 ci ilde Istanbulda Senan Azer texellusu ile Iran turkleri kitabini cap etdirmisdi Kitabin birinci hissesi Iran ehalisinin yarisini teskil eden Azerbaycan turklerinin tarixine ictimai siyasi heyatlarina ikinci hissesi ise dil edebiyyat ve medeniyyet meselelerine hesr olunmusdu Maraqlidir ki hemin kitab Turkiyenin yurutduyu resmi siyasete zidd sayilaraq Ismet Inonunun gosterisi ile qadagan edilmisdi Memmed Sadiq Aran 1945 1946 ci ilde Cenubi Azerbaycanda baslayan milli azadliq mubarizesini obyektiv sekilde isiqlandiran ve bu meselede kecmis SSRI nin Boyuk Britaniyanin ve Pehlevi rejiminin Azerbaycan xalqina qarsi cevrilmis siyasetini aciqlayan silsile meqalelerin de muellifidir Istinadlar Redakte Anar 1999 Min bes yuz ilin oguz seri Antologiya I kitab azerb Baki Azerbaycan 2017 07 08 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2017 07 08 Kelbizade E Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin naxcivanli numayendeleri Serq qapisi qezeti 27 05 2014Haqqinda yazilanlar RedakteAtsiz Mehmet Sadik Aran Otuken dergisi sayi 92 Agustos 1971 s 13 Haci Nerimanoglu Urudda doguldu Istanbulda ebediyyete qovusdu Butov Azerbaycan qezeti 36 168 17 23 oktyabr 2012 ci il Menbe Redakte Mehmet Sadik Aran Turk Solu Gazetesi Istifade tarixi 7 oktyabr 2015 olu kecid Arxivlesdirilib turk Turkiye de Faaliyette Bulunan Azerbaycanlilar 1920 1991 Mehmet Sadik Aran 1895 1971 sayfa 186 187 Tarihten Gunumuze Turkiye de Yasayan Azerbaycan Turkleri Yazarlar Prof Dr Aygun Attar ve Doc Dr Sabahattin Simsir Ankara Berikan Yayinevi 2013 265 sayfa ISBN 9789752678835Menbe https az wikipedia org w index php title Memmed Sadiq Aran amp oldid 6047744, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
