Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deformasiya — xarici qüvvənin təsiri ilə cismin forma və ölçülərinin dəyişməsidir. Onun aşağıdakı halları vardır:
- Elastik deformasiya – xarici qüvvenin təsiri kəsildikdən sonra cismin öz əvvəlki forma və ölçülərini almasına deyilir.
- Plastik deformasiya – xarici qüvvənin təsiri kəsildikdən sonra cismin öz əvvəlki forma və olçülərini almamasına(qalıq qalmasına)deyilir.
- Bərk cisimlərdə deformasiyanın növləri – dartılma,sıxılma,sürüşmə,burulma,əyilmədir.
- Dartılma deformasiyası – cismin uzunluğunu artmasına səbəb olan deformasyadır. Məsəlsən məftillərin, rezinin uzanması və s.
- Sıxılma deformasiyası – uzunluğun azalmasına səbəb olan deformasyadır.
- Sürüşmə deformasiyası – cismin paralel təbəqələrinin bu təbəqələrə paralel qüvvələrin təsiri ilə sürüşməsinə deyilir. Ayrı-ayrı metal hissələrini bağlayan bolt və pərçimlər sürüşmə deformasyasına məruz qalır.
- Burulma deformasiyası – bərk cisimlərin uclarına əks istiqamətdə yönəlmiş qüvvə momentləri tətbiq olunanda yaranan deformasyadır. Burulma zamanı cismin ayrı-ayrı təbəqələri bir birinə paralel qalır lakin bir birinə nəzərən dönür. Əyilmə deformasyasına polad xətkeşin əyilməsini misal gostərmək olar.
- Mütləq uzanma – deformasiya zamanı cismin uzunluğunun dəyişməsidir, Δl=l-l0.Mütləq uzanma dartılma deformasiyasında müsbət, sıxılma deformasiyasında mənfi olur. BS-də ölçü vahidi metrdir.
- Nisbi uzanma – mütləq uzanmanın cismin başlanğıc uzunluöuna olan nisbətinə deyilir, ε=Δl/l0-dir və adsız kəmiyyətdir.
- Mexaniki gərginlik – deformasiya zamanı yaranan elastiklik qüvvəsinin cismin en kəsiyinin sahəsinə olan nisbətinə deyilir, σ=F\S.BS-də mexaniki gərginlik vahidi olaraq təzyiq kimi 1Pa götürülür, 1Pa=1N\m². Mexaniki gərginlik kiçik deformasiyalarda nisbi uzanma ilə düz mütənasibdir, σ=E|ε|.E mütənasiblik əmsalı olub yunq modulu adlanır.
- Yunq modulu – cismi özü qədər dartıb uzatmaq üçün tələb olunan gərginliyə bərabərdir.Əksər materiallar üçün Yunq modulu çox böyük olduğundan cisim həmin gərginliyə çatmazdan qabaq qırılır. Nisbi uzanmanın ölçü vahidi olmadığından, Yunq modulu da mexaniki gərginlik kimi Paskalla ifadə edilir.
- Sərtlik əmsalıvə ya elastiklik modulu – cismin deformasiyaya qarşı göstərdiyi müqaviməti xarakterizə edir, k=ES\l0 və F=kΔl olur. Sərtlik əmsalı cismin həndəsi ölçülərindən və hazırlandığı materialın növündən asılıdır və ölçü vahidi BS-də1N\m-dir. Bərk cismin mexaniki xassələrini öyrənmək üçün onun gərilmə diaqramı tədqiq olunur.
- Gərilmə diaqramı – bərk cismin nisbi uzanmasınin ona tətbiq olunan mexaniki gərginlikdən asılılıq qrafikidir və təqribən aşağıdakı hissılərdən ibarətdir:
- Mütənasiblik həddi – σmüt – Huk qanununun ödənildiyi gərginliyin maksimal qiymətinə deyilir.
- Elastiklik həddi-σel – elastiki deformasiya yaradan gərginliyin maksimal qiymətinə deyilir.
- Materialların axması – σa – qalıq deformasiya gərginliyinin sabit qiymətində deformasiyanın artmasına deyilir.
- Axma həddi – σ – Materialın axmasına uyğun gələn gərginlikdir.
- Möhkəmlik həddi – σmöh – cismin tab gətirdiyi gərginliyin maksimal qiymətidir.Bütün qurğular və konstruksiyaların istismarı gərginlik ehtiyatı nəzərə alınmaqla edilməlidir.
Ədəbiyyat
- M.Murquzov və b. Fizika X sinif üşün dərslik. Bakı, 2005.
- A.Mehrabov və b. Fizika kursu. Maarif nəşriyatı, Bakı, 1982.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Deformasiya xarici quvvenin tesiri ile cismin forma ve olculerinin deyismesidir Onun asagidaki hallari vardir Elastik deformasiya xarici quvvenin tesiri kesildikden sonra cismin oz evvelki forma ve olculerini almasina deyilir Plastik deformasiya xarici quvvenin tesiri kesildikden sonra cismin oz evvelki forma ve olculerini almamasina qaliq qalmasina deyilir Berk cisimlerde deformasiyanin novleri dartilma sixilma surusme burulma eyilmedir Dartilma deformasiyasi cismin uzunlugunu artmasina sebeb olan deformasyadir Meselsen meftillerin rezinin uzanmasi ve s Sixilma deformasiyasi uzunlugun azalmasina sebeb olan deformasyadir Surusme deformasiyasi cismin paralel tebeqelerinin bu tebeqelere paralel quvvelerin tesiri ile surusmesine deyilir Ayri ayri metal hisselerini baglayan bolt ve percimler surusme deformasyasina meruz qalir Burulma deformasiyasi berk cisimlerin uclarina eks istiqametde yonelmis quvve momentleri tetbiq olunanda yaranan deformasyadir Burulma zamani cismin ayri ayri tebeqeleri bir birine paralel qalir lakin bir birine nezeren donur Eyilme deformasyasina polad xetkesin eyilmesini misal gostermek olar Mutleq uzanma deformasiya zamani cismin uzunlugunun deyismesidir Dl l l0 Mutleq uzanma dartilma deformasiyasinda musbet sixilma deformasiyasinda menfi olur BS de olcu vahidi metrdir Nisbi uzanma mutleq uzanmanin cismin baslangic uzunluouna olan nisbetine deyilir e Dl l0 dir ve adsiz kemiyyetdir Mexaniki gerginlik deformasiya zamani yaranan elastiklik quvvesinin cismin en kesiyinin sahesine olan nisbetine deyilir s F S BS de mexaniki gerginlik vahidi olaraq tezyiq kimi 1Pa goturulur 1Pa 1N m Mexaniki gerginlik kicik deformasiyalarda nisbi uzanma ile duz mutenasibdir s E e E mutenasiblik emsali olub yunq modulu adlanir Yunq modulu cismi ozu qeder dartib uzatmaq ucun teleb olunan gerginliye beraberdir Ekser materiallar ucun Yunq modulu cox boyuk oldugundan cisim hemin gerginliye catmazdan qabaq qirilir Nisbi uzanmanin olcu vahidi olmadigindan Yunq modulu da mexaniki gerginlik kimi Paskalla ifade edilir Sertlik emsalive ya elastiklik modulu cismin deformasiyaya qarsi gosterdiyi muqavimeti xarakterize edir k ES l0 ve F kDl olur Sertlik emsali cismin hendesi olculerinden ve hazirlandigi materialin novunden asilidir ve olcu vahidi BS de1N m dir Berk cismin mexaniki xasselerini oyrenmek ucun onun gerilme diaqrami tedqiq olunur Gerilme diaqrami berk cismin nisbi uzanmasinin ona tetbiq olunan mexaniki gerginlikden asililiq qrafikidir ve teqriben asagidaki hissilerden ibaretdir Mutenasiblik heddi smut Huk qanununun odenildiyi gerginliyin maksimal qiymetine deyilir Elastiklik heddi sel elastiki deformasiya yaradan gerginliyin maksimal qiymetine deyilir Materiallarin axmasi sa qaliq deformasiya gerginliyinin sabit qiymetinde deformasiyanin artmasina deyilir Axma heddi s Materialin axmasina uygun gelen gerginlikdir Mohkemlik heddi smoh cismin tab getirdiyi gerginliyin maksimal qiymetidir Butun qurgular ve konstruksiyalarin istismari gerginlik ehtiyati nezere alinmaqla edilmelidir EdebiyyatredakteM Murquzov ve b Fizika X sinif usun derslik Baki 2005 A Mehrabov ve b Fizika kursu Maarif nesriyati Baki 1982 Menbe https az wikipedia org w index php title Mexaniki deformasiya amp oldid 7239535