fbpx
Wikipedia

Meroe

September 15, 2021

Meroë (meroitcə Medewi və ya Bedewi, ərəb. مرواه‎‎ Meruvah və مروى‎ Meruvi, q.yun. Μερόη ) — Nilin şərq sahilində, Sudanın Şendi şəhəri yaxınlığındakı Kabuşiya stansiyasından təxminən 6 km şimal-şərqdə, paytaxt Xartumdan təxminən 200 km şimal-şərqdə yerləşən qədim şəhər idi. Saytın yaxınlığında Baqraviya adlı bir qrup kənd var. Bu şəhər eramızın dördüncü əsrində dağılana qədər bir neçə əsr boyu Kuş krallığının paytaxtı olmuşdur. Paytaxt Meroe olduğu dövrdə krallığa daxil olan müasir Butana bölgəsinə "Meoe adası" adı verilmişdi.

Meroe
16°56′06″ şm. e. 33°45′02″ ş. u.
Yer Nil çayı, Sudan
Region Kuş
Tip Yaşayış məntəqəsi
Yer qeydləri
Rəsmi adı: Archaeological Sites of the Island of Meroe
TipiMədəni
Kriteriya(ii), (iii), (vi), (v)
Ölkə Sudan
RegionAfrika
Meroe
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Meroe şəhəri Butananın yaxınlığında idi. Butanada başqa iki Meroit şəhəri daha var idi: Musavvarat əs-Sufra və Naqa. Bu ərazilərdən birincisinə, Fars şahzadəsi Kambiz tərəfindən bacısının şərəfinə Meroe adı verilmişdi. Şəhər əvvəlcə ölkənin əsl qurucusunun şərəfinə Saba adını daşıyırdı. Səba və ya Seba eponimi isə Xuşun oğullarından birinə verilmişdi. Butana bölgəsinin qərbində və Butananın sərhəddində çox sayda Meroit bölgəsinin olması inkişaf etmiş regionun əsasının qoyulması baxımından əhəmiyyətli idi. Bu yaşayış məntəqələri dövlətin gücünün məskunlaşma üzərində tətbiqini nümayiş etdirir.

Meroe şəhərində üç qrupda toplanmış iki yüzdən çox ehram mövcuddur ki, bunlardan bir çoxu dağıntılar halındadır. Bu ehramlar Nubiya piramidalarının fərqli ölçü və proporsiyalarına malikdirlər.

Tarixi

 
Hökmdarın barelyefi. Amanitore adlı Meroe kandakası

Meroe, təxminən e.ə. 800 – b.e. 350-ci illərdə Kuş krallığının cənub paytaxtı olmuşdur. Qismən korlanmış Meroit kitabələrinə görə şəhərin adı Medevi ya da Bedevi idi. Qazıntılar Qərb qəbiristanlığı adlanan yaşayış məntəqəsinin yaxınlığında Napata dövrünə (e.ə. 800 - 280) aid əhəmiyyətli, yüksək rütbəli Kuş dəfnlərinə dair sübutlar aşkar etdi. Meroit dövrünün əvvəlindən, xüsusən Arakamaninin hakimiyyətindən (e.ə. 280) etibarən kral məzarlığı Napatadan (Cəbəl-Barkal) Meroeyə köçürüldükdə şəhərin əhəmiyyəti tədricən artdı. Eramızdan əvvəl V əsrdə Yunan tarixçisi Herodot buranı "böyük bir şəhər ... digər Efiopiyalıların ana şəhəri olduğu deyilir." kimi təsvir etmişdir. Meroe şəhəri, Nil çayı vadisindəki illik daşqın və Meroit krallığına xas olan dulusçuluq və dəmir istehsalına kömək edən Niger kimi bir çox böyük çay sisteminə qoşulma səbəbi ilə çox böyük əhəmiyyətə sahib olan orta Nil boyunca yerləşirdi.

Romanın Misiri fəth etməsi, Roma hüdudlarından kənarda yerləşən Meroenin sərhəd zərbələri və hücumlarına səbəb oldu. Eramızdan əvvəl 23-cü ildə Misirin Roma valisi Qay Petroni Meroit basqınlarına son qoymaq üçün və Nubianın Misirin cənubuna hücumuna cavab olaraq Nubiyanı işğal etdi. O, geri qayıtmazdan əvvəl bölgənin şimalını qarət etdi və Napatanı geri qaytardı. Nubiyalılar cavab olaraq, Misirin aşağı sərhəddini keçdilər və Misir şəhərlərindən bir çox heykəl (digər şeylər arasında) talan etdilər. Roma qüvvələri sonradan heykəllərin bir çoxunu geri aldı, digərləri isə Avqust və kral Amanirena arasında imzalanan sülh müqaviləsindən sonra geri qaytarıldı. İmperator Avqustun heykəlindən talan edilmiş baş məbədin pilləkənləri altında basıdırılmışdı və indi Britaniya Muzeyində saxlanılır.

Roma ilə Meroe arasındakı növbəti qeyd edilmiş əlaqə eramızın 61-ci ilin payızında baş vermişdir. İmperator Neron, bir tribunanın və iki senturionun rəhbərlik etdiyi, imperator əsgərlərindən ibarət bir qrupu bu ölkəyə göndərdi. Onlar, Meroe şəhərinə çatdılar və Sudd bataqlıqlarına rast gələnə qədər Ağ Nilə boyunca yollarına dəvam etdilər. Bu hadisə Romanın Afrika qitəsindəki sərhəddini qeyd etdi.

Sivilizasiya

 
Meroe ehramları – Şimal qəbiristanlığı

Meroe, sərvəti dəmir sənayesi, habelə Hindistan və Çinin iştirak etdiyi beynəlxalq ticarət üzərində mərkəzləşmiş, inkişaf edən bir krallığın mərkəzi idi. Meroedəki metal emalının, kürə və domna peçi vasitəsilə davam etdirildiyi güman edilir. Arçibald Seys, şəhərin, geniş dəmir istehsalı və ticarəti ilə əlaqədar olaraq "Afrikanın Birminhemi" adlandırıldığını bildirilmişdir.

Meroit imperiyası daxilində istehsalın mərkəzləşdirilmiş nəzarəti və müəyyən sənətkarlıq və istehsal sahələrinin bölgüsü, dəmir sənayesi və dulusçuluğun ən böyük diqqəti qazanması ilə siyasi baxımdan əhəmiyyətli olmuş ola bilər. Daimi və az daimi kənd təsərrüfatına uyğun yaşayış məntəqələri ilə savanna mühitinə uyğunlaşdırılmış Meroit yaşayış məntəqələri, yağıntılı ərazilərin istismarına və savannaya uyğunlaşmış yaşayış formalarına aid edilə bilər.

O dövrdə dəmir dünyanın ən vacib metallarından biri idi və Meroit dəmirçiləri dünyanın ən yaxşılarından idi. Meroe həmçinin, tekstil və zərgərlik məhsulları da ixrac edirdi. Onların toxuculuqları pambıq üzərində qurulmuşdu və bu məhsul üzərində işləmək Nubiyada, e.ə. 400-cü illər ətrafında ən yüksək nailiyyətə çatmışdı. Bundan əlavə, Nubiya qızılla çox zəngin idi. Misirdə qızıl mənasını verən nub sözünün Nubiya adının mənbəyi olması mümkündür. Afrikanın daha cənubundan gələn "ekzotik" heyvanların ticarəti də onların iqtisadiyyatının başqa bir xüsusiyyəti idi.

 
Meroit yazısı

Dəmir ticarətindən başqa, dulusçuluq da Meroe krallığında geniş yayılmış və məşhur bir sənaye idi. Zərif və işləməmli əşyaların istehsalı orta nildə güclü bir ənənə idi. Bu cür məhsulların böyük ictimai əhəmiyyət daşıdığına və dəfn mərasimlərində istifadə edildiyinə inanılır. Meroit imperiyasına gətirilən malların uzun tarixi və sonrakı paylanması Meroit dövlətinin ictimai və siyasi işlərinə fikir verir. İstehsalın başlıca müəyyənedicisi torpaqla əlaqəli siyasi gücdən daha çox işçi qüvvəsinin olması ilə əlaqələndirildi. Hakimiyyət əraziyə yox, insanların idarə olunması ilə əlaqəli idi.

Meroit imperiyasına gətirilən malların uzun tarixi və sonrakı bölüşdürülməsi Meroit dövlətinin ictimai və siyasi işləri ilə bağlı fikirlər təqdim edir. İstehsalın başlıca müəyyənedicisi torpaqla əlaqəli siyasi gücdən daha çox işçi qüvvəsinin olması ilə əlaqələndirilmişdir. Hakimiyyət ərazi ilə yox, insanların idarə olunması ilə əlaqəli idi.

Misir idxalı çarxlı süni suvarma qurğusu olan çiqir, suyu daşımaqla bərabər, məhsuldarlığı artırmaq üçün suvarmada da istifadə edilirdi.

Krallığın ən yüksək zirvəsində Meroe hökmdarları Nil Vadisini şimaldan cənuba, 1000 km-dən çox məsafədəki bir əraziyə nəzarət etdilər.

Meroe kralı, səlahiyyətlərini yalnız Kraliça Ana və ya bacısı olan Kandake ilə bölüşən avtokrat bir hökmdar idi. Bununla birlikdə Kraliça Ananın rolu hələ də qaranlıq qalır. İdarəetməni təşkil edən şəxslər arasında xəzinədarlar, möhür daşıyıcıları, arxiv müdirləri və baş katiblər də var idi.

Meroe xalqının Apedemak (və ya bölgədən asılı olaraq Bast) kimi cənub tanrıları da olsa da, həmçinin, özləri ilə gətirdikləri qədim Misir tanrılarına da ibadət etməyə davam edirdilər. Bu tanrılar arasında daha az olmasına baxmayaraq Amon, Tefnut, Hor, İsida, Tot və Satis də var idi.

Krallığın digər Nil Vadisi dövlətləri ilə xarici ticarətinin çökməsi, eramızın 3-cü və 4-cü əsrlərində kral hakimiyyətinin azalması və Meroit dövlətinin dağılmasının əsas səbəblərindən biri hesab edilə bilər.

Ümumdünya irsi

Meroenin arxeoloji obyektləri, 2011-ci ilin iyununda UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.

Qalereya

  • Sütun və fil – Musavvarat əs-Sufradakı məbəd kompleksinin bir hissəsi.

  • Naqa şəhərindəki Romalı Kiosk və Apedemak məbədi

  • Naqa şəhərindəki Amon-Ra ibadətgahının qarşısındakı qoç kolonnadası

Qeydlər

  1. Yaradılış 10:7

İstinadlar

  1. ↑ "Archaeological Sites of the Island of Meroe". UNESCO World Heritage Centre. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). İstifadə tarixi: 15 March 2020.
  2. Elkhair, Osman; Ali, Imad-eldin. . Ancient Sudan–Kush. Ancientsudan.org. 9 October 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 September 2012.
  3. Josephus, Titus Flavius, , Book 2, Chapter 10, Section 2, Paragraphs 245-247 and 249, 2020-05-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2020-08-05
  4. ↑ Edwards, David N. (1998). "Meroe and the Sudanic Kingdoms". The Journal of African History. 39 (2): 175–193. doi:10.1017/S0021853797007172. JSTOR 183595.
  5. Török, László (1997). The Kingdom of Kush: Handbook of the Napatan-Meroitic Civilization. Handbuch der Orientalistik. Erste Abteilung, Nahe und der Mittlere Osten. 31. Leiden: Brill. ISBN 90-04-10448-8.
  6. Herodot (1949). Herodotus. Translated by J. Enoch Powell. Enox Pauell tərəfindən tərcümə olunub. Oksford: Clarendon Press. 121–122.
  7. Connah, Graham (1987). African Civilizations: Precolonial Cities and States in Tropical Africa: An Archaeological Perspective. Cambridge University Press. səh. 24. ISBN 978-0-521-26666-6.
  8. . Britaniya muzeyi. 1999. 10 February 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 June 2008.
  9. Kirwan, L.P. (1957). "Rome beyond The Southern Egyptian Frontier". The Geographical Journal. London: Royal Geographical Society, with the Institute of British Geographers. 123 (1): 13–19. doi:10.2307/1790717. JSTOR 1790717.
  10. Stofferahn, Steven; Wood, Sarah (2016) [2003], Rauh, Nicholas K. (ed.), Lecture 30: Ancient Africa [CLCS 181: Classical World Civilizations] (student lecture notes), West Lafayette, IN: Purdue University, School of Languages and Cultures, İstifadə tarixi: 28 fevral, 2017
  11. Humphris, Jane; Charlton, Michael F.; Keen, Jake; Sauder, Lee; Alshishani, Fareed (2018). "Iron Smelting in Sudan: Experimental Archaeology at The Royal City of Meroe". Journal of Field Archaeology. 43 (5): 399. doi:10.1080/00934690.2018.1479085. ISSN 0093-4690.
  12. Hakem, A.A.; Hrbek, I.; Vercoutter, J. (1981). The Civilization of Napata and Meroe // In Mokhtar, G. (ed.). Ancient Civilizations of Africa. General History of Africa. II. Paris/London/Berkeley, CA: UNESCO/Heinemann/University of California Press. 298–325, esp. 312f. ISBN 0435948059 – UNESCO vasitəsilə.
  13. Berney, K. A.; Ring, Trudy, eds. (1996). International Dictionary of Historic Places. Vol. 4: Middle East and Africa. Fitzroy Dearborn. səh. 506. ISBN 978-1-884964-03-9.
  14. Adams, William Yewdale (1977). Nubia: Corridor to Africa. Princeton University Press. səh. 302. ISBN 978-0-691-09370-3.

Əlavə oxu

  • Bianchi, Steven (1994). The Nubians: People of the ancient Nile. Brookfield, Conn.: Millbrook Press. ISBN 1-56294-356-1.
  • Davidson, Basil (1966). Africa, History of A Continent. London: Weidenfeld & Nicolson. 41–58.
  • Shinnie, P. L. (1967). Meroe, a civilization of Sudan. Ancient People and Places. 55. London/New York: Thames and Hudson.

September 15, 2021
meroe, meroë, meroitcə, medewi, bedewi, ərəb, مرواه, meruvah, مروى, meruvi, Μερόη, nilin, şərq, sahilində, sudanın, şendi, şəhəri, yaxınlığındakı, kabuşiya, stansiyasından, təxminən, şimal, şərqdə, paytaxt, xartumdan, təxminən, şimal, şərqdə, yerləşən, qədim, . Meroe meroitce Medewi ve ya Bedewi ereb مرواه Meruvah ve مروى Meruvi q yun Meroh Nilin serq sahilinde Sudanin Sendi seheri yaxinligindaki Kabusiya stansiyasindan texminen 6 km simal serqde paytaxt Xartumdan texminen 200 km simal serqde yerlesen qedim seher idi Saytin yaxinliginda Baqraviya adli bir qrup kend var Bu seher eramizin dorduncu esrinde dagilana qeder bir nece esr boyu Kus kralliginin paytaxti olmusdur Paytaxt Meroe oldugu dovrde kralliga daxil olan muasir Butana bolgesine Meoe adasi adi verilmisdi Meroe16 56 06 sm e 33 45 02 s u Yer Nil cayi SudanRegion KusTip Yasayis menteqesiYer qeydleriUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Archaeological Sites of the Island of MeroeTipiMedeniKriteriya ii iii vi v OlkeSudanRegionAfrikaMeroe Vikianbarda elaqeli mediafayllarMeroe seheri Butananin yaxinliginda idi Butanada basqa iki Meroit seheri daha var idi Musavvarat es Sufra ve Naqa 1 2 Bu erazilerden birincisine Fars sahzadesi Kambiz terefinden bacisinin serefine Meroe adi verilmisdi Seher evvelce olkenin esl qurucusunun serefine Saba adini dasiyirdi 3 Seba ve ya Seba eponimi ise Xusun ogullarindan birine verilmisdi bax 1 Butana bolgesinin qerbinde ve Butananin serheddinde cox sayda Meroit bolgesinin olmasi inkisaf etmis regionun esasinin qoyulmasi baximindan ehemiyyetli idi Bu yasayis menteqeleri dovletin gucunun meskunlasma uzerinde tetbiqini numayis etdirir 4 Meroe seherinde uc qrupda toplanmis iki yuzden cox ehram movcuddur ki bunlardan bir coxu dagintilar halindadir Bu ehramlar Nubiya piramidalarinin ferqli olcu ve proporsiyalarina malikdirler Mundericat 1 Tarixi 2 Sivilizasiya 3 Umumdunya irsi 4 Qalereya 5 Qeydler 6 Istinadlar 7 Elave oxuTarixi Redakte Hokmdarin barelyefi Amanitore adli Meroe kandakasi Meroe texminen e e 800 b e 350 ci illerde Kus kralliginin cenub paytaxti olmusdur 5 Qismen korlanmis Meroit kitabelerine gore seherin adi Medevi ya da Bedevi idi Qazintilar Qerb qebiristanligi adlanan yasayis menteqesinin yaxinliginda Napata dovrune e e 800 280 aid ehemiyyetli yuksek rutbeli Kus defnlerine dair subutlar askar etdi Meroit dovrunun evvelinden xususen Arakamaninin hakimiyyetinden e e 280 etibaren kral mezarligi Napatadan Cebel Barkal Meroeye kocuruldukde seherin ehemiyyeti tedricen artdi Eramizdan evvel V esrde Yunan tarixcisi Herodot burani boyuk bir seher diger Efiopiyalilarin ana seheri oldugu deyilir kimi tesvir etmisdir 6 7 Meroe seheri Nil cayi vadisindeki illik dasqin ve Meroit kralligina xas olan dulusculuq ve demir istehsalina komek eden Niger kimi bir cox boyuk cay sistemine qosulma sebebi ile cox boyuk ehemiyyete sahib olan orta Nil boyunca yerlesirdi 4 Romanin Misiri feth etmesi Roma hududlarindan kenarda yerlesen Meroenin serhed zerbeleri ve hucumlarina sebeb oldu Eramizdan evvel 23 cu ilde Misirin Roma valisi Qay Petroni Meroit basqinlarina son qoymaq ucun ve Nubianin Misirin cenubuna hucumuna cavab olaraq Nubiyani isgal etdi O geri qayitmazdan evvel bolgenin simalini qaret etdi ve Napatani geri qaytardi Nubiyalilar cavab olaraq Misirin asagi serheddini kecdiler ve Misir seherlerinden bir cox heykel diger seyler arasinda talan etdiler Roma quvveleri sonradan heykellerin bir coxunu geri aldi digerleri ise Avqust ve kral Amanirena arasinda imzalanan sulh muqavilesinden sonra geri qaytarildi Imperator Avqustun heykelinden talan edilmis bas mebedin pillekenleri altinda basidirilmisdi ve indi Britaniya Muzeyinde saxlanilir 8 Roma ile Meroe arasindaki novbeti qeyd edilmis elaqe eramizin 61 ci ilin payizinda bas vermisdir Imperator Neron bir tribunanin ve iki senturionun rehberlik etdiyi imperator esgerlerinden ibaret bir qrupu bu olkeye gonderdi Onlar Meroe seherine catdilar ve Sudd bataqliqlarina rast gelene qeder Ag Nile boyunca yollarina devam etdiler Bu hadise Romanin Afrika qitesindeki serheddini qeyd etdi 9 Sivilizasiya Redakte Meroe ehramlari Simal qebiristanligi Meroe serveti demir senayesi habele Hindistan ve Cinin istirak etdiyi beynelxalq ticaret uzerinde merkezlesmis inkisaf eden bir kralligin merkezi idi 10 Meroedeki metal emalinin kure ve domna peci vasitesile davam etdirildiyi guman edilir 11 Arcibald Seys seherin genis demir istehsali ve ticareti ile elaqedar olaraq Afrikanin Birminhemi adlandirildigini bildirilmisdir 12 Meroit imperiyasi daxilinde istehsalin merkezlesdirilmis nezareti ve mueyyen senetkarliq ve istehsal sahelerinin bolgusu demir senayesi ve dulusculugun en boyuk diqqeti qazanmasi ile siyasi baximdan ehemiyyetli olmus ola biler Daimi ve az daimi kend teserrufatina uygun yasayis menteqeleri ile savanna muhitine uygunlasdirilmis Meroit yasayis menteqeleri yagintili erazilerin istismarina ve savannaya uygunlasmis yasayis formalarina aid edile biler 4 O dovrde demir dunyanin en vacib metallarindan biri idi ve Meroit demircileri dunyanin en yaxsilarindan idi Meroe hemcinin tekstil ve zergerlik mehsullari da ixrac edirdi Onlarin toxuculuqlari pambiq uzerinde qurulmusdu ve bu mehsul uzerinde islemek Nubiyada e e 400 cu iller etrafinda en yuksek nailiyyete catmisdi Bundan elave Nubiya qizilla cox zengin idi Misirde qizil menasini veren nub sozunun Nubiya adinin menbeyi olmasi mumkundur Afrikanin daha cenubundan gelen ekzotik heyvanlarin ticareti de onlarin iqtisadiyyatinin basqa bir xususiyyeti idi Meroit yazisi Demir ticaretinden basqa dulusculuq da Meroe kralliginda genis yayilmis ve meshur bir senaye idi Zerif ve islememli esyalarin istehsali orta nilde guclu bir enene idi Bu cur mehsullarin boyuk ictimai ehemiyyet dasidigina ve defn merasimlerinde istifade edildiyine inanilir Meroit imperiyasina getirilen mallarin uzun tarixi ve sonraki paylanmasi Meroit dovletinin ictimai ve siyasi islerine fikir verir Istehsalin baslica mueyyenedicisi torpaqla elaqeli siyasi gucden daha cox isci quvvesinin olmasi ile elaqelendirildi Hakimiyyet eraziye yox insanlarin idare olunmasi ile elaqeli idi 4 Meroit imperiyasina getirilen mallarin uzun tarixi ve sonraki bolusdurulmesi Meroit dovletinin ictimai ve siyasi isleri ile bagli fikirler teqdim edir Istehsalin baslica mueyyenedicisi torpaqla elaqeli siyasi gucden daha cox isci quvvesinin olmasi ile elaqelendirilmisdir Hakimiyyet erazi ile yox insanlarin idare olunmasi ile elaqeli idi 4 Misir idxali carxli suni suvarma qurgusu olan ciqir suyu dasimaqla beraber mehsuldarligi artirmaq ucun suvarmada da istifade edilirdi 13 Kralligin en yuksek zirvesinde Meroe hokmdarlari Nil Vadisini simaldan cenuba 1000 km den cox mesafedeki bir eraziye nezaret etdiler 14 Meroe krali selahiyyetlerini yalniz Kralica Ana ve ya bacisi olan Kandake ile bolusen avtokrat bir hokmdar idi Bununla birlikde Kralica Ananin rolu hele de qaranliq qalir Idareetmeni teskil eden sexsler arasinda xezinedarlar mohur dasiyicilari arxiv mudirleri ve bas katibler de var idi Meroe xalqinin Apedemak ve ya bolgeden asili olaraq Bast kimi cenub tanrilari da olsa da hemcinin ozleri ile getirdikleri qedim Misir tanrilarina da ibadet etmeye davam edirdiler Bu tanrilar arasinda daha az olmasina baxmayaraq Amon Tefnut Hor Isida Tot ve Satis de var idi Kralligin diger Nil Vadisi dovletleri ile xarici ticaretinin cokmesi eramizin 3 cu ve 4 cu esrlerinde kral hakimiyyetinin azalmasi ve Meroit dovletinin dagilmasinin esas sebeblerinden biri hesab edile biler 4 Umumdunya irsi RedakteMeroenin arxeoloji obyektleri 2011 ci ilin iyununda UNESCO nun Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmisdir 1 Qalereya Redakte Sutun ve fil Musavvarat es Sufradaki mebed kompleksinin bir hissesi Naqa seherindeki Romali Kiosk ve Apedemak mebedi Naqa seherindeki Amon Ra ibadetgahinin qarsisindaki qoc kolonnadasiQeydler Redakte Yaradilis 10 7Istinadlar Redakte 1 2 Archaeological Sites of the Island of Meroe UNESCO World Heritage Centre United Nations Educational Scientific and Cultural Organization UNESCO Istifade tarixi 15 March 2020 Elkhair Osman Ali Imad eldin Ancient Meroe Site Naqa and Musawwarat es Sufra Ancient Sudan Kush Ancientsudan org 9 October 2018 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 September 2012 Josephus Titus Flavius Antiquities of the Jews Book 2 Chapter 10 Section 2 Paragraphs 245 247 and 249 2020 05 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 08 05 1 2 3 4 5 6 Edwards David N 1998 Meroe and the Sudanic Kingdoms The Journal of African History 39 2 175 193 doi 10 1017 S0021853797007172 JSTOR 183595 Torok Laszlo 1997 The Kingdom of Kush Handbook of the Napatan Meroitic Civilization Handbuch der Orientalistik Erste Abteilung Nahe und der Mittlere Osten 31 Leiden Brill ISBN 90 04 10448 8 Herodot 1949 Herodotus Translated by J Enoch Powell Enox Pauell terefinden tercume olunub Oksford Clarendon Press 121 122 Connah Graham 1987 African Civilizations Precolonial Cities and States in Tropical Africa An Archaeological Perspective Cambridge University Press seh 24 ISBN 978 0 521 26666 6 Bronze head of Augustus Britaniya muzeyi 1999 10 February 2008 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 June 2008 Kirwan L P 1957 Rome beyond The Southern Egyptian Frontier The Geographical Journal London Royal Geographical Society with the Institute of British Geographers 123 1 13 19 doi 10 2307 1790717 JSTOR 1790717 Stofferahn Steven Wood Sarah 2016 2003 Rauh Nicholas K ed Lecture 30 Ancient Africa CLCS 181 Classical World Civilizations student lecture notes West Lafayette IN Purdue University School of Languages and Cultures Istifade tarixi 28 fevral 2017 Humphris Jane Charlton Michael F Keen Jake Sauder Lee Alshishani Fareed 2018 Iron Smelting in Sudan Experimental Archaeology at The Royal City of Meroe Journal of Field Archaeology 43 5 399 doi 10 1080 00934690 2018 1479085 ISSN 0093 4690 Hakem A A Hrbek I Vercoutter J 1981 The Civilization of Napata and Meroe In Mokhtar G ed Ancient Civilizations of Africa General History of Africa II Paris London Berkeley CA UNESCO Heinemann University of California Press 298 325 esp 312f ISBN 0435948059 UNESCO vasitesile Berney K A Ring Trudy eds 1996 International Dictionary of Historic Places Vol 4 Middle East and Africa Fitzroy Dearborn seh 506 ISBN 978 1 884964 03 9 Adams William Yewdale 1977 Nubia Corridor to Africa Princeton University Press seh 302 ISBN 978 0 691 09370 3 Elave oxu RedakteBianchi Steven 1994 The Nubians People of the ancient Nile Brookfield Conn Millbrook Press ISBN 1 56294 356 1 Davidson Basil 1966 Africa History of A Continent London Weidenfeld amp Nicolson 41 58 Shinnie P L 1967 Meroe a civilization of Sudan Ancient People and Places 55 London New York Thames and Hudson Menbe https az wikipedia org w index php title Meroe amp oldid 6054583, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.