fbpx
Wikipedia

Marşrutlama alqoritmləri

İyun 02, 2022

Bu məqalə Marşrutlama alqoritmi məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.

Kanal vəziyyəti alqoritmi (Link State routing)

Məsafə vektoru alqoritmi KV(kanal vəziyyəti) alqoritmi onu əvəz etməzdən əvvəl 1979-cu ilə kimi ARPANET-də istifadə olunurdu.Bu alqoritmin istifadəsinin azalmasına səbəs isə şəbəkə topologiyası dəyişdikdə alqoritmin yığılması üçün çox zaman tələb olunması idi.Nəticədə bu alqoritm KV alqoritmi ilə əvəz olundu.KV alqoritminin geniş şəbəkələrdə və bu gün istifadə etdiyimiz internetdə istifadə olunan İS-İS və OSPF növləri var.

Bu alqoritmin əsasında 5 əsas ideya durur.Marşrutlayıcı bu alqoritm ilə işləməsi üçün aşağıdakı idayaları tətbiq etməlidir.-

  1. Qonşuları aşkar etmək və onların şəbəkə adresini öyrənmək
  2. Qonşularının hər birinə məsafəni təyin etmək
  3. Öyrəndiklərindən ibarət paket yaratmaq
  4. Digər marşrutlayıcılara bu paketi göndərmək və onlardan paketləri qəbul etmək
  5. Hər bir marşrutlayıcıya olan ən qısa məsafəni hesablamaq

Bu yolla bütün topologiya marşrutlayıcıları tanıyır.Dijkstra alqoritmi marşrutlayıcılar arasında olan ən qısa yolu tapmaq üçün istifadə olunur.Aşağıda dediklərimizi genişləndirək-

Qonşuların öyrənilməsi

Marşrutlayıcı işə başlayan zaman ilk olaraq qonşuları haqqında məlumatları öyrənir.Bu hər bir p-t-p xətti ilə xüsusi "SALAM" paketini göndərməklə olur.Sonra isə sonda olan marşrutlayıcının adını bildirdiyi cavab məktubunun göndərilməsini gözləyir.

İki və ya daha çox marşrutlayıcı genişyayımlı rabitəyə qoşulubsa,onda hal bir qədər daha mürəkkəb olur.Şəkil a-da A,C və F marşrutlayıcıları genişyayımlı lokal kompüter şəbəkəsinə birləşib.Və bu marşrutlayıcılar həmdə özləri də başqa marşrutlayıcılarla da əlaqədədirlər.Genişyayımlı lokal kompüter şəbəkəsi hər bir əlaqədə olan marşrutlayıcılara rabitəni təmin edir.Amma belə modelləmədə p-t-p əlaqələri topologiyanın ölçüsünü artırır və əsassız və lazımsız məktub və ya paketlərin göndərilməsinə səbəb olur.Lokal kompüter şəbəkələ modellərindən biri də onu özü daxilində bir düyüm kimi qəbul etməkdir.Biz şəkil b-də A,C və F düyünlərinə birləşmiş yeni və süni N düyününü yaradırıq.Və N burada marşrutlama protokolunda lokal kompüter şəbəkəsi rolunu oynayır.Və hər bir marşrut bu N düyümündən keçir.Misal üçün A-dan C-yə ANC xətti marşrutdur.

Rabitənin qiymətləndirilməsi

KV alqoritmini hər bir rabitə üçün ən qısa yolu və metrik qiymətini tələb edir.Bu qiymət avtomatik qeyd olunmalıdır və ya şəbəkə operatoru tərəfindən qiymətləndirilirməlidir.Adətən bu burada qiymət rabitənin zolaq genişliyinin tərs qiyməti kimi qeyd olunur.Misal üçün 1Gbit/s Ethernet 1 metrik, 100 Mgps isə 10 metrik qiymətləndirilir.Bu halda isə yüksək həcmli xətlər daha yaxşı seçim olur.

Əgər şəbəkə coğrafi olaraq müxtəlif yerlərdə yayılıbsa,rabitə gecikməsi qiymətləndirməyə təsir edir və bu zaman qısa xətlər daha yaxşı seçim ola bilər.Bu gecikməni müəyyənləşdirmək üçün bu xətt üzərindən ECHO paketi göndəmək lazımdır.Bu paketin geri dönüş vaxtını bu zamanı ikiyə bölməklə tapmaq olar.

KV paketlər düzəltmək

İlk olaraq informasiyanın alınıb verilməsi üçün bu informasiyanın toplanması lazımdır.Sonraki addımda hər bir marşrutlayıcının informasiyasından ibarət paket düzəltmək lazımdır. Paket göndərənin ilə başlayır və sıra nömrəsi,yaşı və qonşuların siyahısı ilə davam edir.Həmçinin qonşuya verilən qiymət də verilir.Misal olaraq aşağıdakı şəbəkəni göstərmək olar.KV paketlər düzəltmək asandır.Esas hissə onları nə zaman düzəltməyi müəyyən etməkdir.Bir variant sabit intervallarda periodik olaraq paketlərin düzəldilməsidir.Başqa bir variant isə informasiya bir xətt və ya qonşuya göndərilərkən və ya xüsusiyyətlərini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişərkən paketləri yaratmaqdır.

Paketlərin paylanması

Alqoritmin ən maraqlı hissəsi isə paketlərin paylanmasıdır.Marşrutlayıcı hər bir paketi sürətli və düzgün bir şəkildə qəbul etməlidir.Əgər marşrutlayıcılar müxtəlif topologiya versiyalarını istifadə edirlərsə,onda bu marşrutlayıcılarda əlaqənin pozulması və digər problemləri yarada bilər.

İlk olaraq paylanma alqoritmlərinin sadə xüsusiyyətlərindən danışaq.Marşrutlayıcılardan KV paketlərin göndərilməsinin fundamental ideyası onları dalğa şəklində göndərməkdir.Dalğaları nəzarətdə saxlamaq üçün hər paket göndəriləndə sıra nömrəsi bir vahid artır .Marşrutlayıcı bildikləri paket və xəttləri yadda saxlayırlar və əgər eyni paket və ya onun sürəti gələrsə,onda bu paket qəbul olunmur.Əgər yeni paket gələrsə,onda gəldiyi xətt çıxmaqla bütün xəttlərə ötürülür. Əgər paket ən yüksək sıra nömrəsindən aşağı sıra nömrəsi ilə gələrsə,bu zaman köhnə verilən kimi qəbul olunub rədd edilir.

Alqoritmin bəzi problemləri də vard.Amma bu problemlər nəzərə alınmaqla idarə oluna bilir.İlki əgər sıra nömrəsi nəzərə alınan ən böyük ədədə bərabər olarsa,onda problem yaranacaq.Bunun üçün 32 bitlik sıra nömrəsindən istifadə etmək lazımdır.Belə halda belə şəraitin baş verməsi üçün 137 il lazım olacaq.

İkinci problem isə marşrutlayıcı sıfırlanarsa,bu zaman o sıra nömrəsinin yolunu itirəcək.Əgər sıfırdan başlayarsa bu zaman ondan sonraki sürət kimi rədd olunacaq.

Üçüncü problem isə sıra nömrələrində xəta ola bilər və qarışa bilər.Bu zaman nəzərə alınan sıra nömrəsi gələnə qədər paketlər köhnə verilən kimi rədd olunacaq.

Bu problemlərin həlli isə hər sıra nömrəsində sonra hər paketin yaşına daxil olub onu saniyədə bir vahid azaltmaqdır.Əgər yaş sıfra bərabər olarsa,onda marşrutlayıcı gələn informasiya rədd olunur.İlkin dalğa  prosesində hər bir marşrutlayıcı tərəfindən yaş sahəsi azaldılır, belə olduqda heç bir paket itə və ya zamanı qeyd edilməmiş paket qəbul oluna bilməz

Şəkildə B marşrutlayıcısının verilənlər strukturu təsvir edilmişdir.Hər bir sətir son gələnlər və tam emal olunmamış olan paketlərə uyğundur.Cədvəldə paketin mənbəyi,sıra nömrəsi,yaşı və verilənləri qeyd olunub.Göndərmə bayrağı paketin hara göndərildiyini,ACK bayrağı isə onun hansı marşrutlayıcılarda tanınmalı olduğunu bildirir.

İerarxik marşrutlama alqortimi

Şəbəkənin ölçüsü böyüdükcə onun marşrutlama cədvəli də onunla birlikdə genişlənir.Ancaq marşrutlayıcının yaddaşını artırmaq sərfəli olmaya bilər.Verilənlərin yoxlanılması üçün CPU-nun yoxlama vaxtı artır.Status hesabatları üçün daha geniş zolaq genişliyi lazımdır.Müəyyən genişlənmədən sonra şəbəkələri telefon şəbəkələri kimi ierarxik hissələrə bölmək lazım gəlir.

İerarxik marşrutlamada biz marşrutlayıcıları region adlandıracağımız qruplara bölürük.Fərqli şəbəkələr bir-birinə qoşulduqda, şəbəkədə marşrutlayıcıları digərlərinin topoloji quruluşunu bilməkdən azad etmək üçün hər birini ayrı bir regiona aid etmək olar.Hər bir marşrutlayıcı öz regionu daxilində olan məlumatları bilir.

İki səviyyəli ierarxiyada region bölgülərə,bölgülər zonalara, zonalar qruplara bölünür.Çoxsəviyyəli şəbəkəyə Berkeley,Kariforniyadan marşrutlaşdırılan Malindi,Kenya paketini misal göstərmək olar. Berkeley marşrutlayıcısı məlumatı Los-Anceles marşrutlayıcısına göndərir.Sonra Nyu-York marşrutlayıcısına yönləndirilir. Nayrobi şəhərində olan marşrutlayıcıya bütün trafikləri yönləndirmək üçün New York yönləndiricisi proqramlaşdırılmış olur.

Şəkildə beş regionu olan ikisəviyyəli ierarxik şəbəkə göstərilmişdir.Burada ierarxiyadan istifadə etdikdə 17 marşrut sayı 7-yə düşür.Və Region 2-nin marşrutları 1C-3B və 1B-2A xətti üzrə paylanır.Amma marşrut sayının azalması yolun uzanmasına gətirib çıxara bilir.Misal üçün 1A -dan 5C-yə olan yol 1C-3B xətti ilə gedir.Amma 1B-2A daha qısa yoldur.Səbəbi isə marşrutllayıcıların çox hissəsinin 1C-2B yolundan istifadə etməsidir.Çünk burada bir regiondan söhbət gedir və daha çox marşrutlayıcı bu xəttdən istifadə edir.

Sual oluna bilər ki,şəbəkə böyüdükdən sonra neçə ierarxiyaya bölünməlidir.Bu marşrutlayıcıların sayından asılıdır.720 marşrutlayıcıdan ibarət şəbəkədə ierarxiya yoxdursa,bu zaman hər bir marşrutlayıcı üçün 720 cədvəl qurulmalıdır.Əgər 30 bölgüdən ibarət 24 regiona bölünsə,onda 53 marşrutlama cədvəli qurulmalıdır.Və optimal ierarxiya sayının düsturunu Kleinrock və Kamoun vermişdir- lnN.Burada N - marşrutlayıcıların sayıdır.

Genişyayımlı marşrutlama

Bir çox tətbiqetmədə hostlar məlumatı bütün digər hostlara da göndərməlidir.Bütün hostlara eyni zamanda paketləri göndərmək genişyayımlı marşrutlama adlanır.Genişyayımlı marşrutlama üçün bir çox metod var.

Bir genişyayım metodunda şəbəkədən hər bir təyinata paketi göndərmək üçün heç nə tələb olunmur.Bu yavaş metoddur və mənbədən bütün təyinatların siyahısı tələb olunur.Bu metod çox istifadə olunmasına baymayaraq praktikada çoxlu problemlər yaradır.Çoxtəyinatlı marşrutlama metodunda hır bir paketin təyinatları siyahısı və təyinatları göstərən bit xətirəsi olur.Paket marşrutlayıcıya çatdıqda marşrutlayıcı bütün lazımi çıxış xətlərinin müəyyən edilməsi üçün bütün istiqamətlərini yoxlayır. Marşrutlayıcı istifade edilen hər bir xətt üçün marşrutun sürətini yaradır və hər bir paketə  ancaq bu xəttdə istifadə olunacaq təyinatları daxil edir.

Paketləri dalğalar şəklində yaymaq genişyayım metodlarından biridir.Hər bir mənbəyə bir sıra nömrəsi versək,onda paketlerin yayılması daha sadə olacaq.

İstifadə olunan mənbə

Andrew S. Tanenbaum, David J. Wetherall, Computer Networks, 5th edition, 2010.


İyun 02, 2022
marşrutlama, alqoritmləri, məqalə, marşrutlama, alqoritmi, məqaləsinə, çox, yaxındır, hər, ikisinin, eyni, başlıq, altında, birləşdirilməsi, mümkündür, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, t. Bu meqale Marsrutlama alqoritmi meqalesine cox yaxindir ve her ikisinin eyni basliq altinda birlesdirilmesi mumkundur Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mundericat 1 Kanal veziyyeti alqoritmi Link State routing 1 1 Qonsularin oyrenilmesi 1 2 Rabitenin qiymetlendirilmesi 1 3 KV paketler duzeltmek 1 4 Paketlerin paylanmasi 2 Ierarxik marsrutlama alqortimi 3 Genisyayimli marsrutlama 4 Istifade olunan menbeKanal veziyyeti alqoritmi Link State routing Mesafe vektoru alqoritmi KV kanal veziyyeti alqoritmi onu evez etmezden evvel 1979 cu ile kimi ARPANET de istifade olunurdu Bu alqoritmin istifadesinin azalmasina sebes ise sebeke topologiyasi deyisdikde alqoritmin yigilmasi ucun cox zaman teleb olunmasi idi Neticede bu alqoritm KV alqoritmi ile evez olundu KV alqoritminin genis sebekelerde ve bu gun istifade etdiyimiz internetde istifade olunan IS IS ve OSPF novleri var Bu alqoritmin esasinda 5 esas ideya durur Marsrutlayici bu alqoritm ile islemesi ucun asagidaki idayalari tetbiq etmelidir Qonsulari askar etmek ve onlarin sebeke adresini oyrenmek Qonsularinin her birine mesafeni teyin etmek Oyrendiklerinden ibaret paket yaratmaq Diger marsrutlayicilara bu paketi gondermek ve onlardan paketleri qebul etmek Her bir marsrutlayiciya olan en qisa mesafeni hesablamaqBu yolla butun topologiya marsrutlayicilari taniyir Dijkstra alqoritmi marsrutlayicilar arasinda olan en qisa yolu tapmaq ucun istifade olunur Asagida dediklerimizi genislendirek Qonsularin oyrenilmesi Marsrutlayici ise baslayan zaman ilk olaraq qonsulari haqqinda melumatlari oyrenir Bu her bir p t p xetti ile xususi SALAM paketini gondermekle olur Sonra ise sonda olan marsrutlayicinin adini bildirdiyi cavab mektubunun gonderilmesini gozleyir Iki ve ya daha cox marsrutlayici genisyayimli rabiteye qosulubsa onda hal bir qeder daha murekkeb olur Sekil a da A C ve F marsrutlayicilari genisyayimli lokal komputer sebekesine birlesib Ve bu marsrutlayicilar hemde ozleri de basqa marsrutlayicilarla da elaqededirler Genisyayimli lokal komputer sebekesi her bir elaqede olan marsrutlayicilara rabiteni temin edir Amma bele modellemede p t p elaqeleri topologiyanin olcusunu artirir ve esassiz ve lazimsiz mektub ve ya paketlerin gonderilmesine sebeb olur Lokal komputer sebekele modellerinden biri de onu ozu daxilinde bir duyum kimi qebul etmekdir Biz sekil b de A C ve F duyunlerine birlesmis yeni ve suni N duyununu yaradiriq Ve N burada marsrutlama protokolunda lokal komputer sebekesi rolunu oynayir Ve her bir marsrut bu N duyumunden kecir Misal ucun A dan C ye ANC xetti marsrutdur Rabitenin qiymetlendirilmesi KV alqoritmini her bir rabite ucun en qisa yolu ve metrik qiymetini teleb edir Bu qiymet avtomatik qeyd olunmalidir ve ya sebeke operatoru terefinden qiymetlendirilirmelidir Adeten bu burada qiymet rabitenin zolaq genisliyinin ters qiymeti kimi qeyd olunur Misal ucun 1Gbit s Ethernet 1 metrik 100 Mgps ise 10 metrik qiymetlendirilir Bu halda ise yuksek hecmli xetler daha yaxsi secim olur Eger sebeke cografi olaraq muxtelif yerlerde yayilibsa rabite gecikmesi qiymetlendirmeye tesir edir ve bu zaman qisa xetler daha yaxsi secim ola biler Bu gecikmeni mueyyenlesdirmek ucun bu xett uzerinden ECHO paketi gondemek lazimdir Bu paketin geri donus vaxtini bu zamani ikiye bolmekle tapmaq olar KV paketler duzeltmek Ilk olaraq informasiyanin alinib verilmesi ucun bu informasiyanin toplanmasi lazimdir Sonraki addimda her bir marsrutlayicinin informasiyasindan ibaret paket duzeltmek lazimdir Paket gonderenin ile baslayir ve sira nomresi yasi ve qonsularin siyahisi ile davam edir Hemcinin qonsuya verilen qiymet de verilir Misal olaraq asagidaki sebekeni gostermek olar KV paketler duzeltmek asandir Esas hisse onlari ne zaman duzeltmeyi mueyyen etmekdir Bir variant sabit intervallarda periodik olaraq paketlerin duzeldilmesidir Basqa bir variant ise informasiya bir xett ve ya qonsuya gonderilerken ve ya xususiyyetlerini ehemiyyetli derecede deyiserken paketleri yaratmaqdir Paketlerin paylanmasi Alqoritmin en maraqli hissesi ise paketlerin paylanmasidir Marsrutlayici her bir paketi suretli ve duzgun bir sekilde qebul etmelidir Eger marsrutlayicilar muxtelif topologiya versiyalarini istifade edirlerse onda bu marsrutlayicilarda elaqenin pozulmasi ve diger problemleri yarada biler Ilk olaraq paylanma alqoritmlerinin sade xususiyyetlerinden danisaq Marsrutlayicilardan KV paketlerin gonderilmesinin fundamental ideyasi onlari dalga seklinde gondermekdir Dalgalari nezaretde saxlamaq ucun her paket gonderilende sira nomresi bir vahid artir Marsrutlayici bildikleri paket ve xettleri yadda saxlayirlar ve eger eyni paket ve ya onun sureti gelerse onda bu paket qebul olunmur Eger yeni paket gelerse onda geldiyi xett cixmaqla butun xettlere oturulur Eger paket en yuksek sira nomresinden asagi sira nomresi ile gelerse bu zaman kohne verilen kimi qebul olunub redd edilir Alqoritmin bezi problemleri de vard Amma bu problemler nezere alinmaqla idare oluna bilir Ilki eger sira nomresi nezere alinan en boyuk edede beraber olarsa onda problem yaranacaq Bunun ucun 32 bitlik sira nomresinden istifade etmek lazimdir Bele halda bele seraitin bas vermesi ucun 137 il lazim olacaq Ikinci problem ise marsrutlayici sifirlanarsa bu zaman o sira nomresinin yolunu itirecek Eger sifirdan baslayarsa bu zaman ondan sonraki suret kimi redd olunacaq Ucuncu problem ise sira nomrelerinde xeta ola biler ve qarisa biler Bu zaman nezere alinan sira nomresi gelene qeder paketler kohne verilen kimi redd olunacaq Bu problemlerin helli ise her sira nomresinde sonra her paketin yasina daxil olub onu saniyede bir vahid azaltmaqdir Eger yas sifra beraber olarsa onda marsrutlayici gelen informasiya redd olunur Ilkin dalga prosesinde her bir marsrutlayici terefinden yas sahesi azaldilir bele olduqda hec bir paket ite ve ya zamani qeyd edilmemis paket qebul oluna bilmezSekilde B marsrutlayicisinin verilenler strukturu tesvir edilmisdir Her bir setir son gelenler ve tam emal olunmamis olan paketlere uygundur Cedvelde paketin menbeyi sira nomresi yasi ve verilenleri qeyd olunub Gonderme bayragi paketin hara gonderildiyini ACK bayragi ise onun hansi marsrutlayicilarda taninmali oldugunu bildirir Ierarxik marsrutlama alqortimiSebekenin olcusu boyudukce onun marsrutlama cedveli de onunla birlikde genislenir Ancaq marsrutlayicinin yaddasini artirmaq serfeli olmaya biler Verilenlerin yoxlanilmasi ucun CPU nun yoxlama vaxti artir Status hesabatlari ucun daha genis zolaq genisliyi lazimdir Mueyyen genislenmeden sonra sebekeleri telefon sebekeleri kimi ierarxik hisselere bolmek lazim gelir Ierarxik marsrutlamada biz marsrutlayicilari region adlandiracagimiz qruplara boluruk Ferqli sebekeler bir birine qosulduqda sebekede marsrutlayicilari digerlerinin topoloji qurulusunu bilmekden azad etmek ucun her birini ayri bir regiona aid etmek olar Her bir marsrutlayici oz regionu daxilinde olan melumatlari bilir Iki seviyyeli ierarxiyada region bolgulere bolguler zonalara zonalar qruplara bolunur Coxseviyyeli sebekeye Berkeley Kariforniyadan marsrutlasdirilan Malindi Kenya paketini misal gostermek olar Berkeley marsrutlayicisi melumati Los Anceles marsrutlayicisina gonderir Sonra Nyu York marsrutlayicisina yonlendirilir Nayrobi seherinde olan marsrutlayiciya butun trafikleri yonlendirmek ucun New York yonlendiricisi proqramlasdirilmis olur Sekilde bes regionu olan ikiseviyyeli ierarxik sebeke gosterilmisdir Burada ierarxiyadan istifade etdikde 17 marsrut sayi 7 ye dusur Ve Region 2 nin marsrutlari 1C 3B ve 1B 2A xetti uzre paylanir Amma marsrut sayinin azalmasi yolun uzanmasina getirib cixara bilir Misal ucun 1A dan 5C ye olan yol 1C 3B xetti ile gedir Amma 1B 2A daha qisa yoldur Sebebi ise marsrutllayicilarin cox hissesinin 1C 2B yolundan istifade etmesidir Cunk burada bir regiondan sohbet gedir ve daha cox marsrutlayici bu xettden istifade edir Sual oluna biler ki sebeke boyudukden sonra nece ierarxiyaya bolunmelidir Bu marsrutlayicilarin sayindan asilidir 720 marsrutlayicidan ibaret sebekede ierarxiya yoxdursa bu zaman her bir marsrutlayici ucun 720 cedvel qurulmalidir Eger 30 bolguden ibaret 24 regiona bolunse onda 53 marsrutlama cedveli qurulmalidir Ve optimal ierarxiya sayinin dusturunu Kleinrock ve Kamoun vermisdir lnN Burada N marsrutlayicilarin sayidir Genisyayimli marsrutlamaBir cox tetbiqetmede hostlar melumati butun diger hostlara da gondermelidir Butun hostlara eyni zamanda paketleri gondermek genisyayimli marsrutlama adlanir Genisyayimli marsrutlama ucun bir cox metod var Bir genisyayim metodunda sebekeden her bir teyinata paketi gondermek ucun hec ne teleb olunmur Bu yavas metoddur ve menbeden butun teyinatlarin siyahisi teleb olunur Bu metod cox istifade olunmasina baymayaraq praktikada coxlu problemler yaradir Coxteyinatli marsrutlama metodunda hir bir paketin teyinatlari siyahisi ve teyinatlari gosteren bit xetiresi olur Paket marsrutlayiciya catdiqda marsrutlayici butun lazimi cixis xetlerinin mueyyen edilmesi ucun butun istiqametlerini yoxlayir Marsrutlayici istifade edilen her bir xett ucun marsrutun suretini yaradir ve her bir pakete ancaq bu xettde istifade olunacaq teyinatlari daxil edir Paketleri dalgalar seklinde yaymaq genisyayim metodlarindan biridir Her bir menbeye bir sira nomresi versek onda paketlerin yayilmasi daha sade olacaq Istifade olunan menbeAndrew S Tanenbaum David J Wetherall Computer Networks 5th edition 2010 Menbe https az wikipedia org w index php title Marsrutlama alqoritmleri amp oldid 5996302, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.