Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Plasmodium (lat. Plasmodium) — chromista aləminin apicomplexa tipinin sinfinin dəstəsinin fəsiləsinə aid xromist cinsi.
| Malyariya paraziti | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Klad: Aləm: Yarımaləm: İnfraaləm: Tipüstü: Tip: Sinif: Dəstə: Fəsilə: Cins: Malyariya paraziti | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Malyariya paraziti mikroskopik ölçüyə malikdir. Bu paraziti insana anofeles cinsindən olan ağcaqanadlar keçirir. Parazitlə yoluxmuş ağcaqanad sağlam insanı sancdıqda parazit insanın qanına keçir. Qana keçmiş parazitlər qaraciyər toxumasına daxil olur. Burada parazitlər böyüyür və çoxalır: nəticədə çoxlu miqdarda cavan hüceyrələr (parazitlər) əmələ gəlir, çoxalma yenidən təkrar olunur. Əmələ gəlmiş yeni cavan parazitlər qanın qırmızı qan cisimciklərinə daxil olur, orada qeyri-cinsi yolla yuxarıdakı qaydada (qaraciyər toxumasında olduğu kimi) təkrarən yenidən bölünür, nəticədə qırmızı qan cisimcik partlayır. Qanın plazmasına tökülən parazitlər yeni sağlam eritrositlərə daxil olur və həmin proses yenidən təkrar olunur.
Müəyyən müddətdən sonra insanın qanında olan parazitlərin çoxalması dayanır və onların sonrakı inkişafı üçün ağcaqanadın bədəninə düşməsi lazımdır. Ağcaqanadın mədəsində parazitin makro və mikroqamet adlanan forması birləşir və ziqota (rüşeymin) əmələ gəlir. Parazit ağcaqanadın bağırsaq divarını deşib bədən boşluğuna daxil olur və burada şişlər əmələ gəlir, Bu şişlərdə bölünmə nəticəsində çoxlu miqdarda (10000-ə qədər) yeni parazitlər əmələ gəlir. Şişlər partlayır, parazitlər ağcaqanadın bədən boşluğuna tökülür, sonra tüpürcək vəzilərinə keçir. Belə ağcaqanadlar sağlam insanı sancdıqda tüpürcək vəzisindən parazitlər insanın qanına keçir və beləikİə, insan malyariya xəstəliyinə tutulur. Bu xəstəliyin əsas əlaməti xəstənin əvvəlcə titrəməsi, sonra isə bərk qızdırmasıdır.
Orta Asiya, Cənubi Qafqaz, o cümlədən Azərbaycanda bu xəstəlik vaxtilə geniş yayılmış və əhalinin böyük tələfatına səbəb olmuşdur. Lakin alimlərin əməyi sayəsində xəstəliyə qarşı elmi əsaslı mübarizə tədbirləri işlənib hazırlanmışdır. Malyariya yayılmış rayonların ərazisində olan müxtəlif bataqlıqlar qurudulmuş və ya oraya neft çilənmiş, zəhərli maddələr tökülmüş, yaxud durğun sulara ağcaqanad sürfələri ilə qidalanan hambuziya balıqları buraxılmışdır. Bu xəstəliyin azalmasına baxmayaraq, onun kökü hələlik kəsilməmişdir.
İstinadlar
- Nomenclature I. C. O. Z. Opinion 283 Validation, under the Plenary Powers, of the generic and specific names commonly used for the Malignant Tertian Malaria Parasite and the Quartan Malaria Parasite respectively, Opinion 283 (ing.). // Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature / F. Hemming London: International Commission on Zoological Nomenclature, 1954. Vol. 7, Iss. 1. P. 1–225.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Plasmodium lat Plasmodium chromista aleminin apicomplexa tipinin sinfinin destesinin fesilesine aid xromist cinsi Malyariya parazitiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesAlem XromistlerYarimalem Infraalem Tipustu AlveolbiontlarTip SporlularSinif Deste Fesile Cins Malyariya parazitiBeynelxalq elmi adiPlasmodium Ettore Marchiafava amp Celli 1885Sekil axtarisiNCBI 5820 Malyariya paraziti mikroskopik olcuye malikdir Bu paraziti insana anofeles cinsinden olan agcaqanadlar kecirir Parazitle yoluxmus agcaqanad saglam insani sancdiqda parazit insanin qanina kecir Qana kecmis parazitler qaraciyer toxumasina daxil olur Burada parazitler boyuyur ve coxalir neticede coxlu miqdarda cavan huceyreler parazitler emele gelir coxalma yeniden tekrar olunur Emele gelmis yeni cavan parazitler qanin qirmizi qan cisimciklerine daxil olur orada qeyri cinsi yolla yuxaridaki qaydada qaraciyer toxumasinda oldugu kimi tekraren yeniden bolunur neticede qirmizi qan cisimcik partlayir Qanin plazmasina tokulen parazitler yeni saglam eritrositlere daxil olur ve hemin proses yeniden tekrar olunur Mueyyen muddetden sonra insanin qaninda olan parazitlerin coxalmasi dayanir ve onlarin sonraki inkisafi ucun agcaqanadin bedenine dusmesi lazimdir Agcaqanadin medesinde parazitin makro ve mikroqamet adlanan formasi birlesir ve ziqota ruseymin emele gelir Parazit agcaqanadin bagirsaq divarini desib beden bosluguna daxil olur ve burada sisler emele gelir Bu sislerde bolunme neticesinde coxlu miqdarda 10000 e qeder yeni parazitler emele gelir Sisler partlayir parazitler agcaqanadin beden bosluguna tokulur sonra tupurcek vezilerine kecir Bele agcaqanadlar saglam insani sancdiqda tupurcek vezisinden parazitler insanin qanina kecir ve beleikIe insan malyariya xesteliyine tutulur Bu xesteliyin esas elameti xestenin evvelce titremesi sonra ise berk qizdirmasidir Orta Asiya Cenubi Qafqaz o cumleden Azerbaycanda bu xestelik vaxtile genis yayilmis ve ehalinin boyuk telefatina sebeb olmusdur Lakin alimlerin emeyi sayesinde xesteliye qarsi elmi esasli mubarize tedbirleri islenib hazirlanmisdir Malyariya yayilmis rayonlarin erazisinde olan muxtelif bataqliqlar qurudulmus ve ya oraya neft cilenmis zeherli maddeler tokulmus yaxud durgun sulara agcaqanad surfeleri ile qidalanan hambuziya baliqlari buraxilmisdir Bu xesteliyin azalmasina baxmayaraq onun koku helelik kesilmemisdir IstinadlarNomenclature I C O Z Opinion 283 Validation under the Plenary Powers of the generic and specific names commonly used for the Malignant Tertian Malaria Parasite and the Quartan Malaria Parasite respectively Opinion 283 ing Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature F Hemming London International Commission on Zoological Nomenclature 1954 Vol 7 Iss 1 P 1 225 Hemcinin bax