Müsəlman Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı

2019-cu ilə qədər, on iki Nobel mükafatı laureatı müsəlman olmuşdur. On iki laureatdan yeddisi Nobel sülh mükafatına, üçü isə elm sahələrinə görə layiq görülmüşdür. 1979-cu ildə Fizika üzrə Nobel mükafatı alan Məhəmməd Əbdus Salam, Pakistanın Əhmədi icmasının üzvü idi. Əziz Sancar ikinci Türk Nobel mükafatçısı və 2015-ci ildə molekulyar biologiya sahəsində Kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.

Nobel Mükafatlarında müsəlmanların göstəricisi 1901–2015: 12 laureat müsəlman olub, bu da Nobel mükafatçılarının 1.4 % -dir. Faizlər yuvarlaqlaşdırılıb.

Kimya

İki müsəlman Kimya üzrə Nobel mükafatı verildi.

İl	Şəkil	Laureat	Ölkə və ixtisas	Səbəb	Şərh
1999		Əhməd Zevayl (1946–2016)	Misirli Amerikalı alim	1999-cu ildə Kimya üzrə Nobel mükafatı "femtosaniyə spektroskopiyasından istifadə edərək kimyəvi reaksiyaların keçid vəziyyətlərini araşdırmasına görə" Əhməd Zevayla verildi.	O,Nobel mükafatına layiq görülən ilk müsəlman kimyaçı və ikinci müsəlman elm adamıdır.
2015		Əziz Sancar (d.1946)	Türk Amerikalı alim	2015-ci ildə DNT təmiri sahəsindəki araşdırmalarına və bioloji saatın tənzimlənməsi sahəsində 6 vacib kəşfin sahibi olaraq Kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb.	O,Nobel mükafatına layiq görülən ilk Türk kimyaçı və bu günə qədər bu mükafata layiq görülən ikinci türkdür.

Ədəbiyyat

İki müsəlmana Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı verilib.

İl	Şəkil	Laureat	Ölkə və ixtisas	Səbəb	Şərh
1988		Nəcib Məhfuz (1911–2006)	Misirli yazıçı, müasir ərəb ədəbiyyatına verdiyi töhfələrlə diqqət çəkdi.	1988-ci ildə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı "Bütün bəşəriyyət üçün məna kəsb edən, incəliklərlə zəngin ərəb hekayələrinə və realizmə görə" Nəcib Məhfuza verildi.	Bu mükafatı alan ilk müsəlman müəllifdir.
2006		Orxan Pamuk (d. 1952)	"Mənim adım qırmızı" dır və "Qar" romanları ilə dünyada tanınan məşhur Türk yazıçı	Postmodern üslubunda yazdığı romanlarına görə 2006-cı ildə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı Orxan Pamuka verildi.	Nobel mükafatını alan ilk Türkdür, Tanrı ilə şəxsi əlaqəyə inanmadığı halda, özünü tarixi və mədəni identifikasiyanı dinlə əlaqələndirən bir mədəni müsəlman olaraq qələmə verir.

Sülh

Yeddi müsəlmana Nobel Sülh mükafatı verilib.

İl	Şəkil	Laureat	Ölkə və ixtisas	Səbəb	Şərh
1978		Ənvər Sadat (1918–1981)	Misir prezidenti	ABŞ prezidenti Cimmi Karterin nəzarətində 1978-ci il 17 sentyabrda İsrail prezidenti Menaxem Beginlə 12 gün davam edən gizli danışıqların ardından Kemp-Deviddə imzalanan Kemp-Devid müqaviləsinə görə Ənvər Sadat bu mükafata layiq görülmüşdür.	Nobel sülh mükafatını alan ilk müsəlmandır.
1994		Yasir Ərəfat (1929–2004)	Fələstinli siyasətçi	1994-cü ildə Nobel Sülh mükafatı Ərəfat, Şimon Peres və İshaq Rabinə "Orta Şərqdə sülh yaratmaq səylərinə görə" birlikdə verildi.	Nobel mükafatı alan yeganə müsəlman fələstinlidir.
2003		Şirin Ebadi (d. 1947)	İran İnsan haqları müdafiəçisi	2003-cü ildə Nobel Sülh mükafatı, "demokratiya və insan haqları müdafiəsinə görə" Ebadiyə verildi. Xüsusilə qadın və uşaq hüquqları uğrunda mübarizəsindəki səylərinə görə.	Nobel mükafatı alan yeganə iranlıdır. Həm də belə möhtəşəm mükafata layiq görülən ilk müsəlman qadın idi. Qeyd edək ki, müasir İranda doğulub, 5 il yaşamış Doris Lessinq də Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatıdır.
2005		Məhəmməd Əl-Baradei (d. 1942)	Misirli diplomat	2005-ci il də Nobel Sülh mükafatı, Əl-Baradei və Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyə "nüvə enerjisinin hərbi məqsədlər üçün istifadə edilməsinin qarşısını almaq və nüvə enerjisinin dinc məqsədlər üçün ən təhlükəsiz şəkildə istifadə edilməsini təmin etmək səylərinə görə" birlikdə verildi.	Nobel Sülh mükafatına layiq görülən ikinci Misirlidir (2005).
2006		Məhəmməd Yunus (d. 1940)	Banqladeşli iqtisadçı və Qramin Bankın qurucusu.	2006-cı ildə Nobel Sülh mükafatı Yunus və Qramin Banka "aşağıdan iqtisadi və sosial inkişaf yaratma səylərinə görə" birlikdə verildi.	İlk Banqladeşli və Benqal Müsəlman Nobel mükafatçısı və ümumilikdə Nobel mükafatı qazanan dördüncü Benqaliyalıdır.
2011		Təvəkkül Karman (d. 1979)	Yəmənli jurnalist, siyasətçi və insan haqları müdafiəçisi. Ərəb Baharı liderlərindən biri.	Karman, Elen Conson-Serlif və Leyma Qbovi ilə birlikdə 2011-ci ildə Nobel sülh mükafatını "qadınların təhlükəsizliyi və barış quruculuğu işində tam iştirak etmək üçün qadın haqları uğrunda şiddətsiz mübarizələrinə görə" bərabər mükafat almışlar.	Nobel mükafatı alan ilk ərəb qadını və yeganə Yəmənlidir.
2014		Məlalə Yusəfzay (d. 1997)		Yuzəfzay 17 yaşında,indiyə qədər bu mükafata sahib olan ən gənc laureatdır. O, eyni zamanda Nobel mükafatına layiq görülən ikinci Pakistanlı və ilk etnik Puştundur.

Fizika

Fizika üzrə Nobel mükafatını alan yeganə müsəlmandır.

İl	Şəkil	Laureat	Ölkə və ixtisas	Səbəb	Şərh
1979		Əbdus Salam (1926–1996)	Pakistanlı fizik	Salamın ən böyük və diqqətə layiq fəaliyyətləri arasına Pati-Salam modeli, maqnetik foton, vektor Meson, Böyük Birləşmə qaydası, super simmetrik işləri və ən əhəmiyyətlisi Elektrozəif qüvvət nəzəriyyəsi də daxildir ki, bu fizika sahəsindəki ən prestijli mükafatı - Fizika üzrə Nobel Mükafatını qazanmasına səbəb olmuşdur.	O,Nobel mükafatına layiq görülən yeganə pakistanlı alimdir. O, Əhmədiyyə Müsəlman Cəmiyyətinin üzvü idi,Pakistan hökuməti tərəfindən belə müsəlman cəmiyyəti qəbul edilmirdi. 1974-cü ildə Pakistan parlamenti Pakistan Konstitusiyasında Əhmədiyyənin qeyri-müsəlman cəmiyyət olduğunu elan edən ikinci düzəliş etdi. Buna etiraz olaraq Salam Pakistanı tərk edərək Londona getdi.

Həmçinin bax

• Sülh üzrə Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı
• Xristian Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı
• Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı

Ədəbiyyat

Məqalələr

• Mysticism in Contemporary Islamic Politics: Orhan Pamuk and Abdolkarim Soroush by John von Heyking, University of Lethbridge
• "Islam, Melancholy, and Sad, Concrete Minarets: The Futility of Narratives" in Orhan Pamuk's The Black Book by Ian Almond

Kitablar

• The Age of Deception: Nuclear energy policy in Treacherous Times by Mohamed El Baradei.
• Islam, Orientalism and Intellectual History: Modernity and the Politics of Exclusion since Ibn Khaldun (Library of Middle East History) by Mohammad R. Salama ISBN 1848850050, 1848850050.
• Orhan Pamuk and the Politics of Turkish Identity: From Islam to Istanbul by Erdag Goknar, ISBN 0415505380, 978-0415505383, Routledge Publication.

Bioqrafiya

• Cosmic Anger: Abdus Salam – The First Muslim Nobel Scientist. by Gordon Fraser [58], ISBN 0199697124, 978-0199697120.
• Yasser Arafat (Biography (Lerner Hardcover)) by George Headlam. ISBN 0822550040, 978-0822550044.
• Anwar Sadat: Visionary Who Dared by Joseph Finklestone.

Avtobioqrafiya

• Iran Awakening: One Woman's Journey to Reclaim Her Life and Country (2007) by Shirin Ebadi (ISBN 9780676978025).
• Ahmed Zewail Autobiography.
• Banker to the Poor: The Autobiography of Muhammad Yunus, Founder of Grameen Bank. ISBN 0195795377, 978-0195795370.
• Sadat, Anwar (1978). In Search of Identity: An Autobiography. New York: Harper & Row. ISBN 978-0060137427.

İstinadlar

1. "The Nobel Prize in Chemistry 2015".
2. "Egyptian Chemist Zewail, Noble Prize-Winner, Dies at 70". The New York Times. Associated Press. 2 August 2016. İstifadə tarixi: 9 August 2016.
3. [1] "The Nobel Prize in Chemistry 1999", Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
4. . 2012-01-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-18. "Muslim Nobel Prize Winners", 'Islamic History Month Canada' accessed March 24, 2012
5. [2] Muslim "Nobel Laureate Ahmed Hassan Zewail" by Bernie, 'Planck's constant', accessed March 24, 2012.
6. [3] 2018-06-18 at the Wayback Machine Ahmed Zewail's California Institute of Technology site.
7. [4] 2013-08-10 at the Wayback Machine Science in the Islamic world: an interview with Nobel Laureate Ahmed Zewail, The Fountain Magazine, Issue 67, January–February 2009, retrieved March 21, 2012.
   

   "I'm very proud of the value system that I was given by my family and the way I grew up as a Muslim in Egypt."

8. [5] 2010-11-02 at the Wayback Machine "The West and Islam need not be in conflict" by 'Ahmed Zewail', The Independent, October 24, 2006, retrieved April 11, 2012.

   "The author is the only Arab Muslim to receive the Nobel Prize in science, 1999"

9. "The Nobel Prize in Chemistry 2015". Nobelprize.org.
10. Aziz Sancar won 2015 Nobel prize
11. [6]
12. [7] 'Nobel Lecture by Naguib Mahfouz', Nobel Foundation,retrieved April 5, 2012.
13. [8] 2012-06-09 at the Wayback Machine "Naguib Mahfouz's Socialistic Sufism: An Intellectual Journey from the Wafd to Islamic Mysticism", Yagi, Kumiko, Ph.D. Harvard University, 2001. 235 pages. Adviser: Graham, William A. Publication Number: AAT 3028463, accessed March 24, 2012.
14. [9] "Naguib Mahfouz – The Son of Two Civilizations" by 'Anders Hallengren', article on Naguib Mahfouz, Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
    

    "a pious moslem believer"

15. [10] "The Nobel Prize in Literature 2006", Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
16. [11] 'Orhan Pamuk-Autobiography', Nobel Foundation, retrieved April 5, 2012.
17. [12] "Orhan Pamuk, Nobel Laureate, in Conversation with Reza Aslan", Levantine Cultural Center, posted October 16, 2009, accessed March 21, 2012.
18. [13] 2016-06-17 at the Wayback Machine "Orhan Pamuk: Incompatibility of Islam and Democracy Has Been Disproven", 'Islam Today', dated March 30, 2011, retrieved April 5, 2012.
19. [14] "Do you consider yourself a Muslim?",
    "Orhan Pamuk and the Turkish Paradox", Spiegel Online, dated December 21, 2005, retrieved March 21, 2012.
    

    "I consider myself a person who comes from a Muslim culture. In any case, I would not say that I'm an atheist. So I'm a Muslim who associates historical and cultural identification with this religion. I do not believe in a personal connection to God; that's where it gets transcendental. I identify with my culture, but I am happy to be living on a tolerant, intellectual island where I can deal with Dostoyevsky and Sartre, both great influences for me."

20. [15]"The Nobel Peace Prize 1978", Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
21. [16] 'Answer.com' article on Anwar al-Sadat, retrieved March 24, 2012.
22. [17]'Nobel Lecture, December 10, 1978' by Anwar Sadat, Nobel Foundation,retrieved April 5, 2012.
23. . 2012-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-07."The Islamization Of Egypt" by Adel Guindy,retrieved April 7, 2012.
    

    Sadat's famous slogan, "I am a Muslim president of a Muslim state" '

24. [18]" Anwar Sadat, The First Islamist Ruler In Egypt's Modern History", Coptic Nationalism, posted March 30, 2012, retrieved April 7, 2012.

    "The Pope must understand that I am a Muslim President of a Muslim State"

    Source: 'The exact words of Sadat in Arabic are: "إن البابا يجب أن يعلم أنني رئيس مسلم لدولة مسلمة." These words Mohamed Hassanein Heikal translates in his book, Autumn of Fury, as, "The Pope must understand that I am the Muslim President of a Muslim country." [Mohamed Heikal, Autumn of Fury, the Assassination of Sadat (London; Corgi Book; 1984); p. 228] This is not an accurate translation. The words should be translated as in the text of my article with an emphasis on the words "a Muslim State", that is Egypt.'

25. http://www.nndb.com/people/954/000024882/'^{[ölü keçid]}Anwar Sadat', NNDB,retrieved April 7, 2012.'Muslim'
26. [19] Peacemaker hero Anwar al-Sadat by Youssef, 'The My Hero Project', accessed March 21, 2012.

    "Sadat was a devout Muslim from his early days, benefiting from an Islamic education"

27. [20] 'Yasser Arafat-Biography', Nobel Foundation, retrieved April 5, 20122.
28. [21]"The Nobel Peace Prize 1994", Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
29. "Yasser Arafat – Biographical". nobelprize.org.
30. [22]"Yasser Arafat-Nobel Lecture", Nobel Foundation, retrieved April 5, 2012.
31. "Archived copy". 2012-07-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-04.'The Muslim Arafat',retrieved April 5, 2012.
32. [23] 'Yasser Arafat', NNDB, retrieved April 7, 2012.'Muslim'
33. [24] Jewish Virtual Library, accessed March 24, 2012.
    

    "a Sunni Muslim".

34. [25]"The Nobel Peace Prize 2003", Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
35. [26] "Nobel Peace Prize winner promotes her new book The Golden Cage", by Jasmine Gould, 'Connect2Mason',dated April 26, 2011, retrieved April 4, 2012.
    

    "The first Iranian and Muslim woman to win the Nobel Peace Prize for her work in human rights"

36. [27]"Shirin Ebadi – Iran 2003", 'Meet the Laureates', Nobel Women's Initiative, accessed April 4, 2012.

    "She is the first Muslim woman to receive the Nobel Peace Prize"

37. [28]"In the name of the God of Creation and Wisdom", Nobel Lecture by Shirin Ebadi, Oslo, December 10, 2003, Nobel Foundation, retrieved April 4, 2012.
38. [29]"Shirin Ebadi: A Conscious Muslim" by Diana Hayworth, accessed March 24, 2012.

    "For some, Ms. Ebadi is a source of inspiration and pride, as she is the first Muslim woman and only Iranian to receive the Nobel Peace Prize."

39. [30]"The Nobel Peace Prize 2005", Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
40. [31]"Mohamed El-Baradei-Biography", Nobel Foundation, retrieved April 5, 2012.
41. [32]"Outgoing IAEA chief leaves complex legacy",Jahn, George (30 November 2009), Associated Press, accessed 5 February 2011 on News.msn.com/ NBC News 2013-08-02 at the Wayback Machine.

    ElBaradei, who describes himself as having a Muslim background, sometimes cites his favorite Christian prayer when speaking of his role on the world stage.

42. [33] "NNDB article on Mohamed El Baradei", retrieved March 24, 2012.'Muslim'.
43. [34] "Muslim Contribution to World Peace" by Minhaj Qidwai, accessed March 21, 2012.
    

    "Recipient of Nobel Peace Prize Mohamed ElBaradei an Egyptian Muslim can be a role Model for all those who want to contribute towards peace and prosperity in the modern world."

44. [35] 'Nobel Lecture by Mohamed El-Baradei, Oslo, December 10, 2005.', Nobel Foundation, retrieved April 5, 2012.

    "I am an Egyptian Muslim"

45. [36]"The Nobel Peace Prize 2006", Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
46. [37]"Yunus martyred, Bangladesh marred" by 'Misha Hussain', Dawn (newspaper),April 6, 2011, retrieved April 7, 2012.
    "a Bengali and a Muslim"
47. [38] 2014-08-09 at the Wayback Machine "Muhammad Yunus Ways", 'Islamic Inspiration', published March 27, 2011, retrieved March 24, 2012.
    "he is a Muslim"
48. [39]'Muhammad Yunus (1940– )', The Union of Islamic World Students,retrieved April 5, 2012,'a devout muslim'
49. [40]'Muhammad Yunus', NNDB,retrieved April 5, 2012.'Muslim'
50. [41]"Microcredit pioneer wins Nobel Peace Prize – and puts Episcopalian – and Anglican combatants to shame",The Questioning Christian, dated October 13, 2006, retrieved April 5, 2012.
51. [42], Microfinance and Islamic Finance – A Perfect Match by Dr. Linda Eagle, accessed March 24, 2012.

    "A Muslim Bangladeshi economist and economics professor"

52. [43]"The Nobel Peace Prize 2011", Nobel Foundation,retrieved March 24, 2012.
53. [44] Democracy Now! article on Tawakel Karman, "Yemeni Activist Tawakkul Karman, First Female Arab Nobel Peace Laureate: A Nod for Arab Spring", dated October 7, 2011, retrieved March 21, 2012.
54. [45]"Tawakul Karman, Nobel Peace Prize Laureate, Talks the Talk and Walks the Walk" by 'Sahar Taman', The Huffington Post, published October 8, 2011, retrieved April 7, 2012.
    

    "a Yemeni Muslim woman"

55. [46]"In the name of God the Compassionate the Merciful",Nobel Lecture by Tawakkul Karman, Oslo, 10. December 2011, Nobel Foundation,retrieved April 5, 2012.
56. "Archived copy". 2012-07-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-18. "Tawakel Karman (The Nobel Peace Prize winner 2011) & Hijab" by 'Sarah Ahmed', dated December 12, 2011, retrieved March 21, 2012.

    "She is a co-recipient of the 2011 Nobel Peace Prize, becoming the first Yemeni, the first Arab woman, and the second Muslim woman to win a Nobel Prize and the youngest Nobel Peace Laureate to date."

57. [47] 2017-10-08 at the Wayback Machine "Tawakkul Karman is the first arab woman and the youngest Nobel Peace Laureate in hijab", 'Haute Hijab', December 20, 2011, accessed March 21, 2012.

    "Tawakkul Karman, a Muslim, was the first Arab woman awarded the Nobel Peace Laureate"

58. "Malala and Kailash Satyarthi win Nobel Peace Prize". BBC News. 10 October 2014.
59. "Malala Yousafzai, Kailash Satyarthi win Nobel Peace Prize". Dawn. 14 October 2014. İstifadə tarixi: 14 October 2014.
60. [48]“The Nobel Prize in Physics 1979”, Nobel Foundation, retrieved March 24, 2012.
61. [49] "Abdus Salam-Biography", Nobel Foundation, retrieved April 5, 2012.
    

    "Abdus Salam is known to be a devout Scientist, whose religion does not occupy a separate compartment of his life; it is inseparable from his work and family life. He once wrote: 'The Holy Quran enjoins us to reflect on the verities of Allah's created laws of nature; however, that our generation has been privileged to glimpse a part of His design is a bounty and a grace for which I render thanks with a humble heart.'",

    Primary Source:The biography was written by Miriam Lewis, now at IAEA, Vienna, who was at one time on the staff of ICTP (International Centre For Theoretical Physics, Trieste).

62. [50] Google Books,Ghani, Abdul (1982). Abdus Salam: a Nobel laureate from a Muslim country : a biographical sketch, Publisher-Maʻaref Printers, Karachi. i–xi.,retrieved April 8, 2012.
63. Government of Pakistan, (GoPAK). "Second Amendment". Ministry of Law and Justice. The Electronic Government of Pakistan.
64. Mysticism in Contemporary Islamic Political Thought by John von Heyking, University of Lethbridge, Volume XIX, Nos. 1 and 2, 2006, Humanitas (journal) accessed April 5, 2012.
65. [51] [52] New Literary History, Vol. 34, No. 1, Inquiries into ethics and narratives (Winter 2003), pp. 75–90, retrieved April 5, 2012.
66. [53] The New York Times Book Review, The New York Times, By Leslie H. Gelb, published May 6, 2011, retrieved March 21, 2012.
67. [54] intellectual History of Islam, retrieved April 6, 2012.
68. Orhan Pamuk and the Politics of Turkish Identity: From Islam to Istanbul [Paperback], retrieved April 5, 2012.
69. [55] “Cosmic Anger: Abdus Salam – The First Muslim Nobel Scientist” by Gordon Fraser, Oxford University Press, retrieved March 24, 2012.
70. [56] Yasser Arafat biography, retrieved April 6, 2012.
71. Anwar Sadat: Visionary Who Dared, retrieved April 6, 2012.
72. [57] Shirin Ebadi's autobiography, retrieved April 6, 2012.
73. Ahmed Zewail, Autobiography, Nobel Foundation, retrieved April 5, 2012.
74. Autobiography of Muhammad Yunus, retrieved April 6, 2012.

Xarici keçidlər

• [59] “Nobel laureatları və İslam dünyası” Salim Əli (akademik), Nyusvayn, 14 feval, 2010  (ing.)
• [60] “İslam dünyasının Nobel Mükafatı laureatları” - İftixar Marşed, The News International,

3 aprel, 2011  (ing.)

• [61] “Professor Əbdus Salam” (ing.)
• [62] “No Nobels for the Muslim World” by Aziz Akhmad, The Express Tribune, October 6, 2011
• [63] “Əbdus Salam, 'İlk müsəlman Nobel laureatı'”, ‘Mədəni səfər’. (Əbdus Salam nəzəri fizik idi, elm sahəssində Nobel mükafatına layiq görülən ilk Pakistanlı və ilk müsəlman idi.)  (ing.)
• [64] “Dr. Əbdus Salam: Fizika üzrə Nobel mükafatçısı” (ing.)
• [65] “Təvəkkül Karman danışır: İslam Demokratiyanı dəstəkləyir”, 10 dekabr, 2011  (ing.)