fbpx
Wikipedia

Mürtəzaqulu xan Şamlı

Avqust 21, 2022

Şamlı Mürtəzaqulu xan Həsən xan oğlu (1591 – 1649) — şair, vali, xəttat.

Mürtəzaqulu xan Şamlı
Şamlı Mürtəzaqulu xan Həsən xan oğlu
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1591
Vəfat tarixi 1649
Atası Həsən xan Şamlı

Həyatı

Zə­fər" tə­xəl­lü­sü ilə şeir­lər yaz­mış Mür­tə­za­qu­lu xan Şam­lu təx­mi­nən 1591-ci il­də dün­ya­ya gəl­miş, Sə­fə­vi hökm­dar­la­rın­dan Şah Sə­fi (1629-1642) və II Şah Ab­ba­sın (1642-1666) ha­ki­miy­yə­ti döv­rün­də yük­sək döv­lət və­zi­fə­lə­rin­də iş­lə­miş, eşi­ka­ğa­sı­ba­şı, di­van­bə­yi, qor­çu­ba­şı, Ker­man vi­la­yə­ti va­li­si, Seyx Sə­fiəd­din tür­bə­si­nin mü­tə­vəl­li­si ol­muş­dur. Özü­nün yaz­dı­ğı ki­mi, yüz min bey­tə ya­xın fars­ca şeir­lə­ri olan şa­ir, ya­şı­nın ix­ti­yar ça­ğın­da, 1669-cu il­də Azər­bay­can türk­cə­sin­də şeir­lə­rin­dən iba­rət di­va­nı­nı ta­mam­la­mış­dır. Onun türk­cə şeir­lə­rin­də Ə.­Nə­vai, Ş.İ.Xə­tai və M.Fü­zu­li tə­si­ri gö­rü­nür.

Zə­fər di­va­nı­nın di­ba­çə­sin­də, de­mək olar ki, Nə­vai di­va­nı di­ba­çə­si­nin əv­və­li­ni tək­rar edir. Nə­vai di­ba­çə­sin­də in­sa­nı di­gər məx­lu­qat­dan üs­tün ya­ra­dıb ona nitq, şe­ir yaz­maq qa­bi­liy­yə­ti ve­rən ya­ra­da­na şü­kür­lər oxu­yur: "Şükr va si­pas ol qo­dir­ğa kim, çün adam oso­yiş-qo­hi­din vu­cud oro­yi­şi oqoh­la­ri­ğa cil­va ber­di. İnson­ni so­yir max­lu­qot­din nutq şa­ra­fi bi­la mum­taz qil­di.

Rü­bai:

­Ul kim, çü ca­hon xil­qə­tin oğoz et­ti, Sü­ni kil­mi­ni naqş par­doz et­ti.

İnson xay­lin nutq ila mum­taz et­ti, Nutq ah­li­ni nazm ila sa­naf­roz et­ti".

Zə­fər di­va­nı­nın di­ba­çə­sin­də bə­zi söz və ifa­də­lə­ri də­yiş­sə də, mət­ni Azər­bay­can türk­cə­si­nə uy­ğun­laş­dır­sa da, onun Nə­vai­dən bəh­rə­lən­mə­si şüb­hə­siz­dir. "Şük­rü si­pa­si na­mü­tə­na­hi ol qa­di­ri-bi­çu­nə kim, çün adəm asa­yiş­ga­hi­din məx­lu­qat­din bər­gü­zi­də edib nit­qi-şə­ri­fi­nə müm­taz qıl­dı.

Rü­bai:

­Ol kim, cə­han xil­qə­tin ağaz et­di, Sü­ni­ni kilk­lə nəqş­pər­daz et­di.

İnsa­nı qa­mu nitq ilə müm­taz et­di, Nitq əh­li­ni nəzm ilə sə­rəf­raz et­di."

Zə­fər di­va­nı­nın da­ha qı­sa olan di­ba­çə­sin­də Nə­vai di­ba­çə­si ilə uy­ğun gə­lən di­gər yer­lər də var­dır.

Nə­vai qi­tə­lə­rin­dən bi­ri­ni Mə­həm­məd pey­ğəm­bə­rə həsr et­miş­dir. Bu­ra­da de­yi­lir ki, qey­ri xalq­la­rın onun di­ni­nə eti­qad et­mə­si on­la­ra xe­yir­dir. Pey­ğəm­bə­ri gü­nə­şə, in­san­la­rı isə onun şüa­la­rı­na bən­zə­dən şa­ir de­yir ki, zər­rə­lər nə qə­dər çox ol­sa­lar da, gü­nə­şə ma­ne ola bil­məz­lər.

Mu­ham­ma­di ara­bi şa­ni on­din azam erur Ki, nuqs bol­ğay ulus bol­sa naf­yi­ğa go­yil.

Qu­yaş aşa­si­ğa la­ma an­din or­tuq erur Ki, zar­ra kas­ra­ti bol­ğay zi­ya­si­ğa qo­yil.

Zə­fər bu şei­rə yaz­dı­ğı nə­zi­rə­si­nə əla­və et­di­yi bir beyt­də de­yir ki, yal­nız pey­ğəm­bə­rin yo­lun­da fə­na müt­ləq olan­lar onun bü­tün ya­ra­dı­lı­şın sə­bə­bi ol­du­ğu­nu bi­lir­lər:

Mə­həm­mə­di-ərə­bi şa­nı on­dan ar­tıq­dır Ki, qeyr mil­lət əgər ol­ma­ya ona qail.

Gü­nəş ki­mi bu ca­ha­nı tu­tub­dur ən­va­rı, ­Hə­qir zər­rə nə­dir kim, ola ona hail.

O­nun yo­lun­da fə­na müt­ləq ol­ma­yan nə bi­lir Ki, ol­dur sə­bə­bi kül­li-afə­ri­niş gil.

Murtuza Qulu xan Azərbaycanda ginеkologiya və andrologiya еlmlərinin inkişafına böyük təsir göstərmişdir. O, tibb еlminin bu sahələrinə ayrıca kitab həsr еtmiş ilk Azərbaycanlı alimdir.

Murtuza Qulu xanın "Xirqə" ("Dərviş libası") əsərində bir çox cinsi xəstəliklərin müalicəsindən bəhs olunur. Əsər fars dilində yazılmışdı və Azərbaycanla yanaşı, Hindistanda, İranda və Orta Asiyada da məşhur idi. Məsələn, İranın əlyazma xəzinələrində bu əsərin 20 qədim əlyazma nüsxəsi müxafizə olunur. Azərbaycanda bu qiymətli əlyazma kitabının cəmi bir nüsxəsi mövcuddur, və o da AMЕA-nın Əlyazmalar Institutunda saxlanır.

"Xirqə" kitabı 29 hissədən (babdan) ibarətdir. Bablar fəsillərə bölünür. Nümunə kimi, bəzi fəsillərin adlarını göstərək: Birinci fəsl. Sonsuzluğun səbəbləri haqqında; Ikinci fəsl. Cinsi həvəs oyadan mərhəmlər haqqında; Üçüncü fəsl. Həmin təsirə malik daxili dərmanlar haqqında; Dördüncü fəsl. Cinsi həvəsi azaldan dərmanlar haqqında; Bеşinci fəsl. Oğlan və ya qızın doğulacağından xəbər vеrən əlamətlər haqqında; və s.

Mürtuza Qulu Şamlunun kitabından parçalar Azərbaycan dilinə tərcumə olunmuş və F.Ələkbərovun "Şərqdə ailə və nikah" (Bakı, Tural, 2001) kitabında yеr almışdır.

Məşhur alim və həkim olmaqla yanaşı, Murtuza Qulu xan həm də tanınmış dövlət hadimi idi. O, Azərbaycan tarixində mühüm rol oynamış şamlu türk tayfasının nümayəndəsidir. Şamlular Şah İsmayıl Xətai dövründən başlayaraq Azərbaycanı idarə еdən Səfəvi hökmdarlarının əsas dayaq qüvvələrindən biri olmuşlar. Murtuza Qulu Şamlu da Səfəvi əmirlərindən biri idi və 1678-ci ildə Ərdəbil şəhərinin valisi vəzifəsinə təyin еdilmişdi. Bu vəzifədə işləyərkən o, dövlət işləri ilə yanaşı, tibb üzrə araşdırmalarını da davam еtmişdir.

İstinadlar

Xarici keçidlər

Xəttatlıq çox pis şeydi. Heç vaxt xəttat olmaq fikrinə düşməyin. Düşənlər 3131-ci ilə qədər Əzab çəksinlər. Bir də ki Bir qız var Adı N ilə başlayır. I love she.

Avqust 21, 2022
mürtəzaqulu, şamlı, şamlı, mürtəzaqulu, həsən, oğlu, 1591, 1649, şair, vali, xəttat, şamlı, mürtəzaqulu, həsən, oğlukirman, bəylərbəyliyişəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, 1591vəfat, tarixi, 1649atası, həsən, şamlıhəyatı, redaktəzə, fər, xəl, ilə, şeir, lər, mış,. Samli Murtezaqulu xan Hesen xan oglu 1591 1649 sair vali xettat Murtezaqulu xan SamliSamli Murtezaqulu xan Hesen xan ogluKirman beylerbeyliyiSexsi melumatlarDogum tarixi 1591Vefat tarixi 1649Atasi Hesen xan SamliHeyati RedakteZe fer te xel lu su ile seir ler yaz mis Mur te za qu lu xan Sam lu tex mi nen 1591 ci il de dun ya ya gel mis Se fe vi hokm dar la rin dan Sah Se fi 1629 1642 ve II Sah Ab ba sin 1642 1666 ha ki miy ye ti dov run de yuk sek dov let ve zi fe le rin de is le mis esi ka ga si ba si di van be yi qor cu ba si Ker man vi la ye ti va li si Seyx Se fied din tur be si nin mu te vel li si ol mus dur Ozu nun yaz di gi ki mi yuz min bey te ya xin fars ca seir le ri olan sa ir ya si nin ix ti yar ca gin da 1669 cu il de Azer bay can turk ce sin de seir le rin den iba ret di va ni ni ta mam la mis dir Onun turk ce seir le rin de E Ne vai S I Xe tai ve M Fu zu li te si ri go ru nur Ze fer di va ni nin di ba ce sin de de mek olar ki Ne vai di va ni di ba ce si nin ev ve li ni tek rar edir Ne vai di ba ce sin de in sa ni di ger mex lu qat dan us tun ya ra dib ona nitq se ir yaz maq qa bi liy ye ti ve ren ya ra da na su kur ler oxu yur Sukr va si pas ol qo dir ga kim cun adam oso yis qo hi din vu cud oro yi si oqoh la ri ga cil va ber di Inson ni so yir max lu qot din nutq sa ra fi bi la mum taz qil di Ru bai Ul kim cu ca hon xil qe tin ogoz et ti Su ni kil mi ni naqs par doz et ti Inson xay lin nutq ila mum taz et ti Nutq ah li ni nazm ila sa naf roz et ti Ze fer di va ni nin di ba ce sin de be zi soz ve ifa de le ri de yis se de met ni Azer bay can turk ce si ne uy gun las dir sa da onun Ne vai den beh re len me si sub he siz dir Suk ru si pa si na mu te na hi ol qa di ri bi cu ne kim cun adem asa yis ga hi din mex lu qat din ber gu zi de edib nit qi se ri fi ne mum taz qil di Ru bai Ol kim ce han xil qe tin agaz et di Su ni ni kilk le neqs per daz et di Insa ni qa mu nitq ile mum taz et di Nitq eh li ni nezm ile se ref raz et di Ze fer di va ni nin da ha qi sa olan di ba ce sin de Ne vai di ba ce si ile uy gun ge len di ger yer ler de var dir Ne vai qi te le rin den bi ri ni Me hem med pey gem be re hesr et mis dir Bu ra da de yi lir ki qey ri xalq la rin onun di ni ne eti qad et me si on la ra xe yir dir Pey gem be ri gu ne se in san la ri ise onun sua la ri na ben ze den sa ir de yir ki zer re ler ne qe der cox ol sa lar da gu ne se ma ne ola bil mez ler Mu ham ma di ara bi sa ni on din azam erur Ki nuqs bol gay ulus bol sa naf yi ga go yil Qu yas asa si ga la ma an din or tuq erur Ki zar ra kas ra ti bol gay zi ya si ga qo yil Ze fer bu sei re yaz di gi ne zi re si ne ela ve et di yi bir beyt de de yir ki yal niz pey gem be rin yo lun da fe na mut leq olan lar onun bu tun ya ra di li sin se be bi ol du gu nu bi lir ler Me hem me di ere bi sa ni on dan ar tiq dir Ki qeyr mil let eger ol ma ya ona qail Gu nes ki mi bu ca ha ni tu tub dur en va ri He qir zer re ne dir kim ola ona hail O nun yo lun da fe na mut leq ol ma yan ne bi lir Ki ol dur se be bi kul li afe ri nis gil Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Murtuza Qulu xan Azerbaycanda ginekologiya ve andrologiya elmlerinin inkisafina boyuk tesir gostermisdir O tibb elminin bu sahelerine ayrica kitab hesr etmis ilk Azerbaycanli alimdir Murtuza Qulu xanin Xirqe Dervis libasi eserinde bir cox cinsi xesteliklerin mualicesinden behs olunur Eser fars dilinde yazilmisdi ve Azerbaycanla yanasi Hindistanda Iranda ve Orta Asiyada da meshur idi Meselen Iranin elyazma xezinelerinde bu eserin 20 qedim elyazma nusxesi muxafize olunur Azerbaycanda bu qiymetli elyazma kitabinin cemi bir nusxesi movcuddur ve o da AMEA nin Elyazmalar Institutunda saxlanir Xirqe kitabi 29 hisseden babdan ibaretdir Bablar fesillere bolunur Numune kimi bezi fesillerin adlarini gosterek Birinci fesl Sonsuzlugun sebebleri haqqinda Ikinci fesl Cinsi heves oyadan merhemler haqqinda Ucuncu fesl Hemin tesire malik daxili dermanlar haqqinda Dorduncu fesl Cinsi hevesi azaldan dermanlar haqqinda Besinci fesl Oglan ve ya qizin dogulacagindan xeber veren elametler haqqinda ve s Murtuza Qulu Samlunun kitabindan parcalar Azerbaycan diline tercume olunmus ve F Elekberovun Serqde aile ve nikah Baki Tural 2001 kitabinda yer almisdir Meshur alim ve hekim olmaqla yanasi Murtuza Qulu xan hem de taninmis dovlet hadimi idi O Azerbaycan tarixinde muhum rol oynamis samlu turk tayfasinin numayendesidir Samlular Sah Ismayil Xetai dovrunden baslayaraq Azerbaycani idare eden Sefevi hokmdarlarinin esas dayaq quvvelerinden biri olmuslar Murtuza Qulu Samlu da Sefevi emirlerinden biri idi ve 1678 ci ilde Erdebil seherinin valisi vezifesine teyin edilmisdi Bu vezifede isleyerken o dovlet isleri ile yanasi tibb uzre arasdirmalarini da davam etmisdir Istinadlar RedakteXarici kecidler Redaktehttp www alakbarli aamh az index files 159 htm Xettatliq cox pis seydi Hec vaxt xettat olmaq fikrine dusmeyin Dusenler 3131 ci ile qeder Ezab ceksinler Bir de ki Bir qiz var Adi N ile baslayir I love she Menbe https az wikipedia org w index php title Murtezaqulu xan Samli amp oldid 6376822, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.