Lizosom 1955-ci ildə De Dyuv biokimyəvi tədqiqatlar əsasında membranlı lizosom orqanoidini bütün kimyəvi və heyvan orqanizmlərində müəyyənləşdirdi. Lizosom sözünün mənası yunan dilində, "lizeo" — həll edirəm, "soma" — bədən deməkdir.
Quruluşu
Bir membranlı quruluşlu dəyirmi cisimcikdir. Membranın daxilində zülal, yağ, karbohidratları parçalayan fermentlər olur. Bu fermentlər dənəvər endoplazmatik şəbəkədən Holciyə keçir və burada lizosomlar formalaşır. Lizasomlar əsasən hüceyrədaxili həzmdə iştirak edir. Ölçüsü 0.2–0.5 mkm-dir. Lizosomlar morfoloji xüsusiyyətlərinə görə dörd tipə ayrılır. Buraya ilkin lizosom, ikincili lizosom, qalıq cismi və autofaqosom.
1. İlkin lizosom. Tərkibində fermentlər olan qovuqşəkilli orqanoiddir. Fermentlər qranulyar Endoplazmatik retikulumda sintez olunur, sonra Holci aparatının sistemlərindən keçdikdə həmin orqanoidin ilkin funksional forması kimi olur. İlkin lizosomlar hüceyrəyə kənardan daxil olan maddələri həzmetmə qabiliyyətinə malikdir.
2. İkincili lizosom, yaxud heterofasom ( həzm vakuolu ). Bu lizosom hüceyrənin faqositoz, yaxud pinositoz yolla yad cisimləri udması nəticəsində meydana gəlir. Lizosomların bu forması fostfazaya müsbət reaksiyası ilə səciyyələnir. Bu, onların birincili lizosomlardan törəndiyini göstərir. Lizosomlarda udulmuş maddələr hidrolitik fermentlərin təsiri altında tədricən həzm prosesinə uğrayır. Həzmin sürəti udulmuş maddələrin miqdarından, kimyəvi təbiətindən, fermentlərin aktivlik dərəcəsindən və seçiciliyindən asılıdır. Ideal şəraitdə udulmuş maddələr mürəkkəb birləşmələrdən daha aşağı molekulyar birləşmələrin əmələ gəlməsinədək çatmalıdır. Aşağı molekulyar birləşmələr isə lizosom membranından keçərək sitoplazmaya daxil olur və hüceyrədaxili fəaliyyətin müxtəlif proseslərinə qoşulur.
3. Qalıq cismi — lizosomların üçüncü funksional forması. Onların yaranması udulmuş maddələrin natamam həzm olunması zamanı müşahidə edilir. Bəzi hallarda, həzmə keçirilmiş qalıqlar hüceyrədən ( məsələn, ibtidailərdə ) kənar olunur, digər hallarda isə uzun müddət qala bilir. Buna qocalmış heyvanların sinir hüceyrələrində piqment törəmələrinin toplanmasını misal göstərmək olar. Bu, qocalma proseslərində piqmentlərin rolunu sübur edir. Bundan başqa, qalıq cismi bəzi hidrolitik fermentlərin aktivliyinin pozulması və ya çatışmazlığı ilə əlaqədar olan patoloji proseslərdə müşahidə edilir. Nəticədə lizosomlarda fosflipidlər, ofinqolipidlər, qlikogen və s. toplanır. Məsələn, Tey-Saks xəstəliyinin yaranması lizosomlarda spesifik fermentin-beyin sinir hüceyrələrində qalaktozidlərin parçalanmasına yardım göstərən fermentin olmaması ilə əlaqədardır. Nəticədə ikincili lizosomlar ( qalıq cismciklər ) həzm olunmayan sıx, konsentrik maddə qatı ilə dolmağa başlayır. Tədricən sinir hüceyrələrinin sitoplazması çox miqdar həzm edilməmiş maddələr olan qalıq cisimcikləri ilə dolur. Bu isə son nəticədə onun funsiyalarının tamamilə pozulmasına səbəb olur.
4. Autofaqosom — lizosomların sonuncu funksional forması. Bu formada hüceyrənin öz komponentləri həzm olunur. Hüceyrənin belə komponentləri mitoxondrilər, Endoplazmatik retikulumun sahələri, Holci aparatı sisternləri və s. ola bilər. Müxtəlif fizioloji və patoloji proseslərdə böyük miqdarda autofaqosom əmələ gəlir. Məsələn, aclıq nəticəsində qaraciyər hüceyrələrində külli miqdarda autofaqosomlar müşahidə edilir. Onların tərkibində həzm ediləsi mitoxondri qalıqları olur. Bu, hüceyrənin dönməz proseslərə məruz qalmadan özünün kompoonentlərinin dağıtmaq imkanı olmasını göstərir.
Bitki və heyvan hüceyrələrində yuxarıda göstərilən orqanlardan başqa, mikrocisimciklər də vardır. Bu cisimciklər lizosomlar kimi birqat lipoproteid membranla əhatə olunaraq müəyyən fermentlərə malikdir. Mikrocisimciklərin funksiyası bir sıra fermentlərin kompartmentləşdirilməsindən, yəni onların hüceyrənin konkret bölmələrinə göndərilməsindən və müəyyən biokimyəvi reaksiyaları aşkar etməkdən ibarətdir. Mikrocisimciklər öz mənşəyinə görə Endoplazmatik retikulumun membranları ilə əlaqələnir. Onların içəri çökməsi və orqanoidlərin membran strukturlarının biokimyəvi oxşarlığı bunu bir daha sübut edir. Mikrocisimciklərdəki fermentlərin katalizatorluq etdiyi reaksiyalardan asılı olaraq onlar iki tipə bölünür: peroksisomlar və qlikosisomlar.
Avqust 03, 2021
lizosom, məqalə, qaralama, halındadır, məqaləni, redaktə, edərək, vikipediyaya, kömək, edə, bilərsiniz, əgər, mümkündürsə, daha, dəqiq, şablondan, istifadə, edin, məqalə, sonuncu, dəfə, əvvəl, elshad, iman, elşad, iman, tərəfindən, redaktə, olunub, yenilə, 195. Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 4 ay evvel Elshad Iman Elsad Iman terefinden redakte olunub Yenile Lizosom 1955 ci ilde De Dyuv biokimyevi tedqiqatlar esasinda membranli lizosom orqanoidini butun kimyevi ve heyvan orqanizmlerinde mueyyenlesdirdi Lizosom sozunun menasi yunan dilinde lizeo hell edirem soma beden demekdir Qurulusu RedakteBir membranli quruluslu deyirmi cisimcikdir Membranin daxilinde zulal yag karbohidratlari parcalayan fermentler olur Bu fermentler denever endoplazmatik sebekeden Holciye kecir ve burada lizosomlar formalasir Lizasomlar esasen huceyredaxili hezmde istirak edir Olcusu 0 2 0 5 mkm dir Lizosomlar morfoloji xususiyyetlerine gore dord tipe ayrilir Buraya ilkin lizosom ikincili lizosom qaliq cismi ve autofaqosom 1 Ilkin lizosom Terkibinde fermentler olan qovuqsekilli orqanoiddir Fermentler qranulyar Endoplazmatik retikulumda sintez olunur sonra Holci aparatinin sistemlerinden kecdikde hemin orqanoidin ilkin funksional formasi kimi olur Ilkin lizosomlar huceyreye kenardan daxil olan maddeleri hezmetme qabiliyyetine malikdir 2 Ikincili lizosom yaxud heterofasom hezm vakuolu Bu lizosom huceyrenin faqositoz yaxud pinositoz yolla yad cisimleri udmasi neticesinde meydana gelir Lizosomlarin bu formasi fostfazaya musbet reaksiyasi ile seciyyelenir Bu onlarin birincili lizosomlardan torendiyini gosterir Lizosomlarda udulmus maddeler hidrolitik fermentlerin tesiri altinda tedricen hezm prosesine ugrayir Hezmin sureti udulmus maddelerin miqdarindan kimyevi tebietinden fermentlerin aktivlik derecesinden ve seciciliyinden asilidir Ideal seraitde udulmus maddeler murekkeb birlesmelerden daha asagi molekulyar birlesmelerin emele gelmesinedek catmalidir Asagi molekulyar birlesmeler ise lizosom membranindan kecerek sitoplazmaya daxil olur ve huceyredaxili fealiyyetin muxtelif proseslerine qosulur 3 Qaliq cismi lizosomlarin ucuncu funksional formasi Onlarin yaranmasi udulmus maddelerin natamam hezm olunmasi zamani musahide edilir Bezi hallarda hezme kecirilmis qaliqlar huceyreden meselen ibtidailerde kenar olunur diger hallarda ise uzun muddet qala bilir Buna qocalmis heyvanlarin sinir huceyrelerinde piqment toremelerinin toplanmasini misal gostermek olar Bu qocalma proseslerinde piqmentlerin rolunu subur edir Bundan basqa qaliq cismi bezi hidrolitik fermentlerin aktivliyinin pozulmasi ve ya catismazligi ile elaqedar olan patoloji proseslerde musahide edilir Neticede lizosomlarda fosflipidler ofinqolipidler qlikogen ve s toplanir Meselen Tey Saks xesteliyinin yaranmasi lizosomlarda spesifik fermentin beyin sinir huceyrelerinde qalaktozidlerin parcalanmasina yardim gosteren fermentin olmamasi ile elaqedardir Neticede ikincili lizosomlar qaliq cismcikler hezm olunmayan six konsentrik madde qati ile dolmaga baslayir Tedricen sinir huceyrelerinin sitoplazmasi cox miqdar hezm edilmemis maddeler olan qaliq cisimcikleri ile dolur Bu ise son neticede onun funsiyalarinin tamamile pozulmasina sebeb olur 4 Autofaqosom lizosomlarin sonuncu funksional formasi Bu formada huceyrenin oz komponentleri hezm olunur Huceyrenin bele komponentleri mitoxondriler Endoplazmatik retikulumun saheleri Holci aparati sisternleri ve s ola biler Muxtelif fizioloji ve patoloji proseslerde boyuk miqdarda autofaqosom emele gelir Meselen acliq neticesinde qaraciyer huceyrelerinde kulli miqdarda autofaqosomlar musahide edilir Onlarin terkibinde hezm edilesi mitoxondri qaliqlari olur Bu huceyrenin donmez proseslere meruz qalmadan ozunun kompoonentlerinin dagitmaq imkani olmasini gosterir Bitki ve heyvan huceyrelerinde yuxarida gosterilen orqanlardan basqa mikrocisimcikler de vardir Bu cisimcikler lizosomlar kimi birqat lipoproteid membranla ehate olunaraq mueyyen fermentlere malikdir Mikrocisimciklerin funksiyasi bir sira fermentlerin kompartmentlesdirilmesinden yeni onlarin huceyrenin konkret bolmelerine gonderilmesinden ve mueyyen biokimyevi reaksiyalari askar etmekden ibaretdir Mikrocisimcikler oz menseyine gore Endoplazmatik retikulumun membranlari ile elaqelenir Onlarin iceri cokmesi ve orqanoidlerin membran strukturlarinin biokimyevi oxsarligi bunu bir daha subut edir Mikrocisimciklerdeki fermentlerin katalizatorluq etdiyi reaksiyalardan asili olaraq onlar iki tipe bolunur peroksisomlar ve qlikosisomlar Menbe https az wikipedia org w index php title Lizosom amp oldid 5876036, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
