Köhnə-Yeni sinaqoq (çex.Staronová synagoga; alm.Altneu-Synagoge) — Praqa şəhərində hələ də dini mərasimlər üçün istifadə olunan Avropada ən qədim sinaqoqlardan biridir. O, həmçinin Mərkəzi Avropada ən qədim sinaqoqlardan, Yozefov rayonunun isə mühafizə olunmuş ən köhnə binalarından sayılır.
Sinaqoqun əsası guman olunur ki, XIII əsrin ikinci yarısında günümüzə qədər saxlanılmış Köhnə şəhərin orijinal salçılıq sahələrinin üzərində qoyulmuşdur (XIII əsrdə daşqından mühafizə tədbirləri çərçivəsində bina Köhnə Şəhərin ümumi səviyyəsindən 1–3 m yüksəldilmişdir).
Sinaqoqun yaradılması, yəhudi qəbiristanlığının meydana gəlməsi ilə birgə Praqanın Nove Mesto rayonunda yəhudi bağının (çex. Židovská zahrada) əsasının qoyulması ilə sıx bağlıdır. Sinaqoq tədricən yəhudi məhəlləsinin mərkəzinə çevrilir. Onun yaxınlığında açıq bir yer mövcud idi, insanlar buraya bazarlıq etmək və ya paltar yumaq üçün üz tuturdular. Çoxsaylı yanğınlar zamanı ətrafdakı taxta evlərdən sinaqoqa alovun keçməməsini və maksimal şəkildə təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə, bu məkan daha çox yanğından mühafizə alanı funksiyasını yerinə yetirirdi.
Etimologiya
Bugünki Duşni (çex.Dušní) küçəsində daha qədim sinaqoqun mövcudluğu səbəbindən, bu bina ‘’Yeni’’ sinaqoq adlandırılmışdır. Daha sonralar qədim sinaqoq yenidən qurularaq məktəbə çevrilmişdir və yeni sinaqoq öz üzərinə hər iki dini binanın funksiyasını götürmüş və ‘’’Staronova’’’ (yəni Köhnə-Yeni) adı ilə məşhurlaşmışdır. Tarixi mənbələrdə alimlər həm də “Böyük məktəb” (Velká škola) adı ilə qarşılaşırlar (bu şərəfli ad məhz yeni sinaqoqa verilmişdir). Başqa bir ehtimala görə, sinaqoqun adı ivrit dilindəki עַל תְּנַאי (al tnay) sözündən yaranıb. Tərcümədə həmin söz "mövzu ilə əlaqədar" mənasını verir və Avropada yaşayan yəhudilərin istifadə etdiyi idiş dilindəki "alt-nay" (yəni köhnə və yeni) ifadəsi ilə eyni cür səslənir.
Tarix
Yəhudi ratuşası və Köhnə-Yeni sinaqoq. Rəsm əsərinin müəllifi - Vatslav Yansa (1859-1913)
Faktiki olaraq sinaqoqun ən qədim hissəsi II Ottokarın hakimiyyəti altında yaşayan yəhudilərin hüquqlarının azad edildikdən sonra, yəni XIII əsrin ikinci yarısında erkən sistersian qotika üslubunda inşa edilmişdir (binanı bəzəyən daxili daş hüceyrələrinin üslub təhlili XIII əsrin sonuna qədər gedib çıxır). Daha sonra sinaqoqun qərb tərəfində qadın qalereyası, cənubdan isə örtülü vestibül əlavə edilmişdir. Bundan başqa, binada qadınlar üçün xüsusi kiçik zal və daha bir giriş yaradılmışdır. 1358-ci ildə sinaqoq imperator IV Karl tərəfindən xüsusi banner və bayraqla təltif edilmişdir. 1389-cu ildə baş vermiş Pasxa kütləvi iğtişaşları zamanı Köhnə-Yeni Sinaqoq binaya daxil olmağa çalışan 3 minə yaxın yəhudinin qırğınına şahid oldu. Qırğından xilas ola bilən ailələr isə yaşadıqları ərazidə qətlə yetirilmişdir. Sinaqoqun divarları 1618-ci ildə baş vermiş əsaslı təmir işlərinə qədər zərər çəkmiş uşaqların və qətlə yetirilmiş qadınların qan izlərini özündə daşıyırdı. Bu hadisələri sinaqoqun əsas zalının şimal və cənub divarlarında yerləşdirilmiş yəhudi yazıları xatırladır. 1716-cı ildə IV Karl sinaqoqun bərpa olunması barədə yeni sərəncam imzalamışdı. 1883-cü ildə sinaqoq purizm üslubunda çalışan memar Yozef Motsker tərəfindən bərpa edilmişdir. Bununla belə bərpa işləri zamanı binanın Parjij (yəni Paris) küçəsinə baxan hissəsindəki tirlər və qotik qalxanlar bir çox digər memarlıq elementləri ilə yanaşı keyfiyyətsiz surətlər ilə əvəz edilmişdir. Motskerin yalnış düzəlişləri qismən 1922-1924-cü illər arasında aparılan təmir-bərpa işləri zamanı aradan qaldırılmışdı. 1966-1967-ci illər arasında Köhnə-Yeni sinaqoqda tarixi yenidənqurma işləri uğurla həyata keçirilmişdi. Bərpa zamanı sinaqoqun interyerini bir zamanlar bəzəyən unikal ivrit yazıları da geri qaytarılmışdı.
1998-ci ilin ikinci yarısında, Köhnə-Yeni sinaqoqda yenidən yenidənqurma işləri həyata keçirilmişdi. Rekonstruksiya işlərinə rəhbərlik edən Yan Kasl Bələdiyyə başçısından qiymətli hədiyyələrə layiq görülmüşdü. Lakin yenidənqurma zamanı, bəzi səhvlər müşahidə olunmuşdu: misal üçün, qazıntılar zamanı arxeoloqlar başlanğıcda təqdim edilməmişdir. Yeniləmə zamanı hava kondisioneri sisteminin müvafiq ölçüdə quraşdırılmadığından, 2006-2007-ci illər arasında bir sıra əlavə tədbirlər həyata keçirilmişdi. İnteryer dizaynerlərinin xətaları nəticəsində orijinal qotik daş skamyalar ciddi zədələnmişdi.
Binanın təsviri
Sinaqoqun ümumi planı
İkinefli quruluşa malik olan interyer iki böyük sütun tərəfindən dəstəklənən altı tağla əhatələnmişdir. Binanın bu hissəsində onun ən qədim divar hissələri saxlanmışdır. Onunla həmçinin müxtəlif əfsanələr də bağlıdır. Əfsanələrin birinə görə, qədim sinaqoqun təmələbənzər daş qalıqlarını həyətdə oynayan uşaqlar aşkar etmişdir. O zaman ağsaqqallar sinaqoqun mələklər tərəfindən viran olmuş Qüds məbədindən Vltava sahilinə gətirdiklərini bildirdilər. Bu fərziyyəni həmin gün Yerusəlimdən qonaq gəlmiş alimlər də təsdiq etmişdir. Onlar bu daşların üzərində Yerusəlimdə olduğu kimi məbəd qurmağı tövsiyə etmişdilər.
Qoy tağ iki sütun üzərində yerləşsin, aşağıda yerləşəcək zirzəmiyə isə doqquz pillə aparsın. Əgər sinaqoq bu tələblərə uyğun şəkildə inşa edilsə, ona nə müharibə, nə su, nə də yanğın zərər verməyəcək və o yüzilliklər boyu qalacaqdır.
Bu Praqadakı bir çox əfsanələrdən biri hesab olunur. Doğru və ya uydurma olmasından asılı olmayaraq, Köhnə-Yeni sinaqoq artıq yeddi əsr boyunca öz yerində dayanır. O bir çox yəhudi iğtişaşlarından və 19-cu əsrdə ətrafdakı bütün gecəqonduların təmizlənməsindən sovuşmuşdur. Və bu günə kimi bu bina Praqa yəhudilərin dini mərkəzi hesab olunur. Sinaqoqda, ortodoksal ənənəyə uyğun olaraq, müxtəlif ayinlər zamanı kişi və qadınlar üçün yerlər ayrıdır. Qadınlar əsas odaya aparan və kiçik pəncərədən ibarət xarici otaqda əyləşirlər. Dam karkası, fronton və yan divarlar orta əsrlərdə yaradılmışdır.
Sinaqoqun qeyri-adi xüsusiyyətlərindən biri - qərb sütunundakı ştandartın üzərində quraşdırılmış böyük bayraq, Shema Yisrael mətni və XV əsrdə Praqa yəhudi icmasının simvoluna çevrilmiş yəhudi papağıdır. İcmanın muxtariyyət simvolu sayılan bayraq əldə etmək hüququ, Müqəddəs Roma imperatoru II Ferdinand tərəfindən Praqa şəhərini İşveç ordusunda mühafizə edən yəhudilərin tanınması kimi verilmişdir. Mövcud bayraq isə yəhudilərə Habsburq sülaləsindən olan IV Karl tərəfindən verilmişdir (bayraq bütün ziyarətçilərə nümayiş olunur).
Sinaqoqun arxasında kiçik bir parkda Musanın heykəli yerləşdirilmişdir. Bürünc heykəl 1905-ci ildə heykəltəraş Frantişek Bilek tərəfindən hazırlanmışdır. II Dünya müharibəsi zamanı heykəl almanlar tərəfindən əridilmiş, lakin 1946-cı ildə heykəl Bilekin dul arvadı tərəfindən qorunub saxlanılmış gips modelə əsaslanaraq bərpa edilmişdi və 1947-ci ildə Musanın heykəli sinaqoqun yaxınlığında, öz orijinal yerinə geri qaytarılmışdı.
Bir zamanlar Köhnə-Yeni sinaqoq qaranlıq və tutqun idi, çünki günəş işığı yalnız dar balaca pəncərədən içəri daxil olurdu. Daha sonralar vitraj divarına əlavə edilmiş iki şərq rozettləri də hissolunacaq gədər vəziyyəti dəyişməmişdir. Hal-hazırda sinaqoq XVII və XVIII əsrlərə aid bürünc çilçıraqlara quraşdırılmış elektrik lampalar ilə parlaq şəkildə işıqlandırılır. Divarlarda yerləşən barok latun reflektorlar (əks etdiricilər) ətrafa əlvan rənglər salır.
Şayiələr və xüsusiyyətlər
Köhnə-Yeni sinaqoqa ilə bağlı çoxlu sayda rəvayətlər mövcuddur. Praqanın yəhudi xalq əfsanələri içərisində ən geniş yayılmışı - ‘’’Qolem’’’ adlı süni şəkildə yaradılmış adam haqqındadır. Qolem - rəvayətə görə Praqa şəhərinin baş ravvini, məşhur talmudçu və kabbalist Yəhuda Löv ben Betsalel (və ya Maharal) adlı saleh ravvin tərəfindən yəhudi xalqının müdafiəsi üçün gildən yaradılmış nəhəngdir. O müxtəlif "qara" işlərin keçirilməsi, yəhudi icması ilə əlaqədar çətin tapşırıqların həlli və ən əsası - vaxtında müdaxiləsi nəticəsində qanla sonu bitəcək böhtanların qarşısını almaq üçün yaradılmışdır.
Öz vəzifəsini yerinə yetirdikdən dərhal sonra, qolem toza çevrilir. Bundan sonra Qolem guya hər 33 ildən bir yenidən doğulur. Bu əfsanə XVII əsrin əvvəllərinə aiddir. Rəvayətə görə, şəhər hakimi gil məxluqdan qorxaraq ravvin Lövə şərt qoyur: əgər o dəhşətli Qolemi məhv etsə, Praqa şəhərində yəhudilərin sıxışdırılmasına son qoyulacaq. Ravvin bu şərti qəbul edir. O, sadəcə olaraq bədheybətin alnında yazılmış "Emet" sözünün birinci hərfini silir və bunun nəticəsində alındakı yazı "Met" (yəni ölü) sözünə çevrilir. Həmin dəqiqə Qolem həlak olur.
Görkəmli ravvinlər
Maharal ilə yanaşı, sinaqoqda ravvin və onun şagirdi Yom Tov Lipmann Heller, kabbalist Yeşaya Horovitz, Yezekel Landau yaxud Şlomo Yehuda Rapaport kimi görkəmli şəxslər işləyib. Hazırda sinaqoqun ravvini Karol Sidondur.
Sinaqoqun interyeri
Əsas otağın interyeri
Cənub vestibülündə yerləşən qotik portal: Portaldakı timpanı bəzəyən üzüm və onun yarpaqları xoşbəxtlik rəmzi hesab olunur
Yirji Meitner. Köhnə-Yeni sinaqoqun ümumi görünüşü. Təbaşirlə işləmə
Ədəbiyyat
Jiří Fiedler. "Židovské památky v Čechách a na Moravě" (çex). Sefer. 1992. (#cite_web_url)
Ivan Prokop, Jiřina Chrastilová. "Devět židovských cest" (çex). Paseka. 2008. (#cite_web_url)
Jan Muk, Dobroslav Líbal. "Staré město pražské - architektonický a urbanistický vývoj" (çex). Lidové noviny. 1996 Praha. (#cite_web_url)
Eva Obůrková. "Kam v Praze" (çex). Computer Press. 2006, Brno. (#cite_web_url)
Vratislav Václav Tomek. "Pražské židovské pověsti a legendy : Sbírka staropražských historických pověstí a legend židovských od nejstarších dob pohanských v Čechách" (çex). Končel. 1932, Praha.[ölü keçid]
Pavel Vlček. "Umělecké památky Prahy. Staré město, Josefov" (çex). Academia. 1996.[ölü keçid]
İstinadlar
↑ . Jewish Museum in Prague. 2008-02-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-19.
David Wallace, Preface, Anne's Bohemia; Czech Literature and Society, 1310–1420, by Alfred Thomas University of Minnesota Press, 1998, p. xi.
Carol Herselle Krinsky, Synagogues of Europe: Architecture, History, Meaning, Dover Publications, 1996.
↑ H.A. Meek, The Synagogue, Phaidon, 1995, p. 93.
. Temple Emanu-El of San Jose. 2013-09-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-19.
. Jewish Post. 2010-09-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-19.
köhnə, yeni, sinaqoq, çex, staronová, synagoga, altneu, synagoge, praqa, şəhərində, hələ, dini, mərasimlər, üçün, istifadə, olunan, avropada, qədim, sinaqoqlardan, biridir, həmçinin, mərkəzi, avropada, qədim, sinaqoqlardan, yozefov, rayonunun, isə, mühafizə, o. Kohne Yeni sinaqoq cex Staronova synagoga alm Altneu Synagoge Praqa seherinde hele de dini merasimler ucun istifade olunan Avropada en qedim sinaqoqlardan biridir 1 O hemcinin Merkezi Avropada en qedim sinaqoqlardan Yozefov rayonunun ise muhafize olunmus en kohne binalarindan sayilir Kohne Yeni sinaqoqStaronova synagoga50 05 24 sm e 14 25 07 s u Olke CexiyaSeher PraqaYerlesir YozefovAidiyyati YehudilikTikilme tarixi 1270Uslubu QotikaVeziyyeti fealiyyet gosterirResmi sayt synagogue czCexiyanin milli irsiIstinad nom 1 452Kohne Yeni sinaqoq Vikianbarda elaqeli mediafayllarSinaqoqun esasi guman olunur ki XIII esrin ikinci yarisinda gunumuze qeder saxlanilmis Kohne seherin orijinal salciliq sahelerinin uzerinde qoyulmusdur XIII esrde dasqindan muhafize tedbirleri cercivesinde bina Kohne Seherin umumi seviyyesinden 1 3 m yukseldilmisdir 2 Sinaqoqun yaradilmasi yehudi qebiristanliginin meydana gelmesi ile birge Praqanin Nove Mesto rayonunda yehudi baginin cex Zidovska zahrada esasinin qoyulmasi ile six baglidir Sinaqoq tedricen yehudi mehellesinin merkezine cevrilir Onun yaxinliginda aciq bir yer movcud idi insanlar buraya bazarliq etmek ve ya paltar yumaq ucun uz tuturdular Coxsayli yanginlar zamani etrafdaki taxta evlerden sinaqoqa alovun kecmemesini ve maksimal sekilde tehlukesizliyini temin etmek meqsedile bu mekan daha cox yangindan muhafize alani funksiyasini yerine yetirirdi 3 Mundericat 1 Etimologiya 2 Tarix 3 Binanin tesviri 4 Sayieler ve xususiyyetler 5 Gorkemli ravvinler 6 Edebiyyat 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerEtimologiya RedakteBugunki Dusni cex Dusni kucesinde daha qedim sinaqoqun movcudlugu sebebinden bu bina Yeni sinaqoq adlandirilmisdir Daha sonralar qedim sinaqoq yeniden qurularaq mektebe cevrilmisdir ve yeni sinaqoq oz uzerine her iki dini binanin funksiyasini goturmus ve Staronova yeni Kohne Yeni adi ile meshurlasmisdir Tarixi menbelerde alimler hem de Boyuk mekteb Velka skola adi ile qarsilasirlar bu serefli ad mehz yeni sinaqoqa verilmisdir 1 Basqa bir ehtimala gore sinaqoqun adi ivrit dilindeki ע ל ת נ אי al tnay sozunden yaranib Tercumede hemin soz movzu ile elaqedar menasini verir ve Avropada yasayan yehudilerin istifade etdiyi idis dilindeki alt nay yeni kohne ve yeni ifadesi ile eyni cur seslenir 1 Tarix Redakte Yehudi ratusasi ve Kohne Yeni sinaqoq Resm eserinin muellifi Vatslav Yansa 1859 1913 Faktiki olaraq sinaqoqun en qedim hissesi II Ottokarin hakimiyyeti altinda yasayan yehudilerin huquqlarinin azad edildikden sonra yeni XIII esrin ikinci yarisinda erken sistersian qotika uslubunda insa edilmisdir binani bezeyen daxili das huceyrelerinin uslub tehlili XIII esrin sonuna qeder gedib cixir Daha sonra sinaqoqun qerb terefinde qadin qalereyasi cenubdan ise ortulu vestibul elave edilmisdir Bundan basqa binada qadinlar ucun xususi kicik zal ve daha bir giris yaradilmisdir 1358 ci ilde sinaqoq imperator IV Karl terefinden xususi banner ve bayraqla teltif edilmisdir 1389 cu ilde bas vermis Pasxa kutlevi igtisaslari zamani Kohne Yeni Sinaqoq binaya daxil olmaga calisan 3 mine yaxin yehudinin qirginina sahid oldu Qirgindan xilas ola bilen aileler ise yasadiqlari erazide qetle yetirilmisdir Sinaqoqun divarlari 1618 ci ilde bas vermis esasli temir islerine qeder zerer cekmis usaqlarin ve qetle yetirilmis qadinlarin qan izlerini ozunde dasiyirdi Bu hadiseleri sinaqoqun esas zalinin simal ve cenub divarlarinda yerlesdirilmis yehudi yazilari xatirladir 1716 ci ilde IV Karl sinaqoqun berpa olunmasi barede yeni serencam imzalamisdi 1883 cu ilde sinaqoq purizm uslubunda calisan memar Yozef Motsker terefinden berpa edilmisdir Bununla bele berpa isleri zamani binanin Parjij yeni Paris kucesine baxan hissesindeki tirler ve qotik qalxanlar bir cox diger memarliq elementleri ile yanasi keyfiyyetsiz suretler ile evez edilmisdir Motskerin yalnis duzelisleri qismen 1922 1924 cu iller arasinda aparilan temir berpa isleri zamani aradan qaldirilmisdi 1966 1967 ci iller arasinda Kohne Yeni sinaqoqda tarixi yenidenqurma isleri ugurla heyata kecirilmisdi Berpa zamani sinaqoqun interyerini bir zamanlar bezeyen unikal ivrit yazilari da geri qaytarilmisdi 1998 ci ilin ikinci yarisinda Kohne Yeni sinaqoqda yeniden yenidenqurma isleri heyata kecirilmisdi Rekonstruksiya islerine rehberlik eden Yan Kasl Belediyye bascisindan qiymetli hediyyelere layiq gorulmusdu Lakin yenidenqurma zamani bezi sehvler musahide olunmusdu misal ucun qazintilar zamani arxeoloqlar baslangicda teqdim edilmemisdir Yenileme zamani hava kondisioneri sisteminin muvafiq olcude qurasdirilmadigindan 2006 2007 ci iller arasinda bir sira elave tedbirler heyata kecirilmisdi Interyer dizaynerlerinin xetalari neticesinde orijinal qotik das skamyalar ciddi zedelenmisdi Binanin tesviri Redakte Sinaqoqun umumi plani Ikinefli qurulusa malik olan interyer iki boyuk sutun terefinden desteklenen alti tagla ehatelenmisdir Binanin bu hissesinde onun en qedim divar hisseleri saxlanmisdir Onunla hemcinin muxtelif efsaneler de baglidir Efsanelerin birine gore qedim sinaqoqun temelebenzer das qaliqlarini heyetde oynayan usaqlar askar etmisdir O zaman agsaqqallar sinaqoqun melekler terefinden viran olmus Quds mebedinden Vltava sahiline getirdiklerini bildirdiler Bu ferziyyeni hemin gun Yeruselimden qonaq gelmis alimler de tesdiq etmisdir 4 Onlar bu daslarin uzerinde Yeruselimde oldugu kimi mebed qurmagi tovsiye etmisdiler Qoy tag iki sutun uzerinde yerlessin asagida yerlesecek zirzemiye ise doqquz pille aparsin Eger sinaqoq bu teleblere uygun sekilde insa edilse ona ne muharibe ne su ne de yangin zerer vermeyecek ve o yuzillikler boyu qalacaqdir Bu Praqadaki bir cox efsanelerden biri hesab olunur Dogru ve ya uydurma olmasindan asili olmayaraq Kohne Yeni sinaqoq artiq yeddi esr boyunca oz yerinde dayanir O bir cox yehudi igtisaslarindan ve 19 cu esrde etrafdaki butun geceqondularin temizlenmesinden sovusmusdur Ve bu gune kimi bu bina Praqa yehudilerin dini merkezi hesab olunur Sinaqoqda ortodoksal eneneye uygun olaraq muxtelif ayinler zamani kisi ve qadinlar ucun yerler ayridir Qadinlar esas odaya aparan ve kicik pencereden ibaret xarici otaqda eylesirler Dam karkasi fronton ve yan divarlar orta esrlerde yaradilmisdir 4 Sinaqoqun qeyri adi xususiyyetlerinden biri qerb sutunundaki standartin uzerinde qurasdirilmis boyuk bayraq Shema Yisrael metni ve XV esrde Praqa yehudi icmasinin simvoluna cevrilmis yehudi papagidir Icmanin muxtariyyet simvolu sayilan bayraq elde etmek huququ Muqeddes Roma imperatoru II Ferdinand terefinden Praqa seherini Isvec ordusunda muhafize eden yehudilerin taninmasi kimi verilmisdir Movcud bayraq ise yehudilere Habsburq sulalesinden olan IV Karl terefinden verilmisdir bayraq butun ziyaretcilere numayis olunur 4 Sinaqoqun arxasinda kicik bir parkda Musanin heykeli yerlesdirilmisdir Burunc heykel 1905 ci ilde heykelteras Frantisek Bilek terefinden hazirlanmisdir II Dunya muharibesi zamani heykel almanlar terefinden eridilmis lakin 1946 ci ilde heykel Bilekin dul arvadi terefinden qorunub saxlanilmis gips modele esaslanaraq berpa edilmisdi ve 1947 ci ilde Musanin heykeli sinaqoqun yaxinliginda oz orijinal yerine geri qaytarilmisdi Bir zamanlar Kohne Yeni sinaqoq qaranliq ve tutqun idi cunki gunes isigi yalniz dar balaca pencereden iceri daxil olurdu Daha sonralar vitraj divarina elave edilmis iki serq rozettleri de hissolunacaq geder veziyyeti deyismemisdir Hal hazirda sinaqoq XVII ve XVIII esrlere aid burunc cilciraqlara qurasdirilmis elektrik lampalar ile parlaq sekilde isiqlandirilir Divarlarda yerlesen barok latun reflektorlar eks etdiriciler etrafa elvan rengler salir Sayieler ve xususiyyetler RedakteKohne Yeni sinaqoqa ile bagli coxlu sayda revayetler movcuddur Praqanin yehudi xalq efsaneleri icerisinde en genis yayilmisi Qolem adli suni sekilde yaradilmis adam haqqindadir Qolem revayete gore Praqa seherinin bas ravvini meshur talmudcu ve kabbalist Yehuda Lov ben Betsalel ve ya Maharal adli saleh ravvin terefinden yehudi xalqinin mudafiesi ucun gilden yaradilmis nehengdir 5 O muxtelif qara islerin kecirilmesi yehudi icmasi ile elaqedar cetin tapsiriqlarin helli ve en esasi vaxtinda mudaxilesi neticesinde qanla sonu bitecek bohtanlarin qarsisini almaq ucun yaradilmisdir Oz vezifesini yerine yetirdikden derhal sonra qolem toza cevrilir Bundan sonra Qolem guya her 33 ilden bir yeniden dogulur Bu efsane XVII esrin evvellerine aiddir 6 Revayete gore seher hakimi gil mexluqdan qorxaraq ravvin Love sert qoyur eger o dehsetli Qolemi mehv etse Praqa seherinde yehudilerin sixisdirilmasina son qoyulacaq Ravvin bu serti qebul edir O sadece olaraq bedheybetin alninda yazilmis Emet sozunun birinci herfini silir ve bunun neticesinde alindaki yazi Met yeni olu sozune cevrilir Hemin deqiqe Qolem helak olur Gorkemli ravvinler RedakteMaharal ile yanasi sinaqoqda ravvin ve onun sagirdi Yom Tov Lipmann Heller kabbalist Yesaya Horovitz Yezekel Landau yaxud Slomo Yehuda Rapaport kimi gorkemli sexsler isleyib Hazirda sinaqoqun ravvini Karol Sidondur Sinaqoqun interyeri Esas otagin interyeri Cenub vestibulunde yerlesen qotik portal Portaldaki timpani bezeyen uzum ve onun yarpaqlari xosbextlik remzi hesab olunur Yirji Meitner Kohne Yeni sinaqoqun umumi gorunusu Tebasirle islemeEdebiyyat RedakteJiri Fiedler Zidovske pamatky v Cechach a na Morave cex Sefer 1992 cite web url Ivan Prokop Jirina Chrastilova Devet zidovskych cest cex Paseka 2008 cite web url Jan Muk Dobroslav Libal Stare mesto prazske architektonicky a urbanisticky vyvoj cex Lidove noviny 1996 Praha cite web url Eva Oburkova Kam v Praze cex Computer Press 2006 Brno cite web url Vratislav Vaclav Tomek Prazske zidovske povesti a legendy Sbirka staroprazskych historickych povesti a legend zidovskych od nejstarsich dob pohanskych v Cechach cex Koncel 1932 Praha olu kecid Pavel Vlcek Umelecke pamatky Prahy Stare mesto Josefov cex Academia 1996 olu kecid Istinadlar Redakte 1 2 3 Old New Synagogue Jewish Museum in Prague 2008 02 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 19 David Wallace Preface Anne s Bohemia Czech Literature and Society 1310 1420 by Alfred Thomas University of Minnesota Press 1998 p xi Carol Herselle Krinsky Synagogues of Europe Architecture History Meaning Dover Publications 1996 1 2 3 H A Meek The Synagogue Phaidon 1995 p 93 The Golem Temple Emanu El of San Jose 2013 09 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 19 The Golem Lives On Jewish Post 2010 09 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 11 19 Xarici kecidler Redakte Praqa portali Vikianbarda Kohne Yeni sinaqoq ile elaqeli mediafayllar var Oficialni stranky Staronove synagogy a Jeruzalemske synagogy v cestine a anglictine Die Alt Neu Synagoge in Prag In Allgemeine Bauzeitung 1886 auf Anno Austrian Newspapers Online Dirk Dahnhardt Thomas Gransow Prag und der Hradschin The Old New Synagogue Arxivlesdirilib 2011 07 18 at the Wayback Machine The Jewish Community of Prague Jewish Museum in Prague Jewish Encyclopedia Prague Menbe https az wikipedia org w index php title Kohne Yeni sinaqoq amp oldid 6042773, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
,_Praha_1,_%C4%8Cerven%C3%A1,_Maiselova,_Josefov.JPG.html){kind=link}
