Bu məqaləni lazımdır. |
Konspirasiya nəzəriyyəsi (və ya daha öncə konspirologiya - ing. conspiracy theory və q.yun. λόγος, loqos) — ictimaiyyət tərəfindən müəyyən bir şəkildə qəbul edilmiş hər hansı bir hadisə haqqında inkişaf etdirilmiş, ictimaiyyətdən gizli saxlandığı iddia edilən məlumatlarla və ya hadisənin arxasındakı görünməyən güclərlə əlaqələndirilən alternativ şərhlərə verilən addır. Bəziləri konspirasiya nəzəriyyələri çıxaran kəsləri paranoik, diqqəti cəlb etməyə çalışan ya da səhv istiqamətləndirmələrlə cəmiyyəti yanıldaraq bundan siyasi, iqtisadi (ya da mediatik) çıxar təmin etməyə çalışan kəslər olaraq görür və iddiaları gülünc və əhəmiyyətsiz qəbul edirlər. Kənar yandan bu tip iddialar məşhur mədəniyyət sahəsində hər vaxt özünə yer tapa və diqqəti cəlb etməyi bacara bilmişdir.
Konspirasiya nəzəriyyəsinin daha əvvəlki dövrlərdə konspirologiya (ing. conspirology) adlandırılması da təsadüfi deyil. Belə ki, konspirologiyaya həqiqətən də ciddi bir elm kimi baxan dönəmlər olub. Mişel Fuko iddia edirdi ki, hələ XVI əsrdə bir şeyin və ya səbəbin üst-üstə düşməsi və işarəsi dünyanın harmoniya və ardıcıllığının sübutu hesab edilirdi. Lakin 19-cu əsrdən başlayaraq işarələr arasında əlaqə axtarmağı pis və xoşagəlməz hala gətirdilər."Müasir siyasi iqtisadiyyat bizə öyrədir ki, kiçik, yaxşı təşkil olunmuş qruplar çox vaxt daha geniş ictimaiyyətin maraqlarından üstündür". Bu sözlər sui-qəsd nəzəriyyəçisinə deyil, tanınmış liberal amerikalı iqtisadçı və iqtisadi şərhçi, iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatına namizəd Pol Kruqmana məxsusdur. Bu barədə Benjamin Dizraeli bunu qeyd etmişdir: "Dünyanı gizli qüvvələr və onların gizli cəmiyyətləri idarə edir".
Lakin zaman keçdikcə elm adamlarına görə konspirasiya iddialarına uyğun cəmiyyətlər uzun davamlı siyasi, iqtisadi və ya əxlaqi çöküntü yaşayan və ya özlərinə qarşı əhəmiyyətli bir təhdid yönəldiyini düşünən insanlardır. Kənar yandan, ingilis sosioloq Mark Fensterə görə sənədləşdirilə bilən bir çox konspirasiya nəzəriyyəsinin boş çıxması, bunların hamısının əhəmiyyətsiz olmaları mənasını vermir. Fenster, bu nəzəriyyələrin ortaya qoyduğu gerçəyin, cəmiyyətdə mövcud olan sistemə qarşı ümumi etibarsızlıq və xüsusilə hər şeyin səthdə şəffaf və azad göründüyü demokratik sistemlərdə əslində altdan alta davam edən başqa mexanizmlərin var olduğuna dair inancdır.
Lakin zaman keçdikcə konspiroloqların nüfuzu azalmağa başlayırdı və əkinçilik inqilabının ardından da sənaye inqilabına şahidlik edən insanlıq tarixi, 20-ci əsrin ikinci yarısından etibarən keçirdiyi informasiya inqilabıyla yeni çağın inkişaf edən texnologiyanın doğurduğu, daşıdığı məlumat tutumu və sürəti inanılmaz dərəcədə artmış bir ünsiyyət mühiti yaratdı. Bu yeni mühitdə artıq fərdlərin istədikləri hətta bəzən də istəmədikləri qədər çeşit və sıxlıqda məlumata çatma imkanları, televiziya, internet və cib telefonu kimi medialar vasitəçiliklə az qala sərhədsiz bir şəkildə artdı. Artıq dünyanın dərhal hər hansı bir yerində olan bir hadisəsi az qala anında xəbər ala bilir, mövzu haqqında detallara və şərhlərə çata bilir, istəsək öz görüş və düşüncələrimizi yenə eyni mediaları istifadə edərək anında başqalarına çatdıra bilirik. Konspirologiyanın isə insanlar tərəfindən bir elm sahəsi kimi deyil, onun paranoid bir sui-qəsd nəzəriyyəsi olmasına inandırmaq üçün daha çox konspirasiya nəzəriyyəsi adlandırmağa başladılar.
Terror və konspirasiya nəzəriyyələri
| ]İndiki vaxtda ictimai etibarsızlığı yaradan ən əhəmiyyətli ünsürlərdən biri də şübhəsiz ki, terrorçu hərəkətlərdir. Konspirasiya nəzəriyyələri ilə 1963-cü ildəki ABŞ prezidenti Con Kennedinin ölümü kimi nəzəriyyələr arasında dünya xarici varlıqlar, dini nəzəriyyələr, dövlət sirləri və dərin dövlət kimi ana başlıqların arasında hər vaxt terrorist hərəkətlər də olmuşdur. Xüsusilə 11 Sentyabr sonrasında terrorun qlobal bir əhəmiyyət qazanması və ən sonunda, bu tarixə qədər terrorun yalnız yerli hadisələrlə məhdud qalacağını və özlərinə bulaşmayacağını düşünən güclü ölkələrin də terrordan nəsiblənə biləcəyinin başa düşülməsiylə, terror haqqındakı konspirasiya nəzəriyyələri Qərb dünyasında da məşhurluq qazandı və yenidən geniş əlaqə oyandırmağa başlamışdır.
İstinadlar
| ]- Barkun, Michael. A Culture of Conspiracy: Apocalyptic Visions in Contemporary America (ingilis). Univ of California Press. 15 avqust 2013. 6 avqust 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 avqust 2023.
- "Истоки конспирологического мышления и его современность". syg.ma (ingilis). 6 avqust 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 avqust 2023.
- "«КОНСПИРОЛОГИЯ – ВЕСЁЛАЯ И СТРОГАЯ НАУКА ИЛИ О ТОМ, ЧТО РЕАЛЬНАЯ ВЛАСТЬ – ЭТО ТАЙНАЯ ВЛАСТЬ» | Сайт С.П. Курдюмова "Синергетика"" (rus). 10 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 avqust 2023.
- https://plus.google.com/+UNESCO. "Образ врага как важный элемент теорий заговора". UNESCO (ingilis). 6 aprel 2021. 6 avqust 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 avqust 2023.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Konspirasiya nezeriyyeleri sehifesinden yonlendirilmisdir Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Konspirasiya nezeriyyesi ve ya daha once konspirologiya ing conspiracy theory ve q yun logos loqos ictimaiyyet terefinden mueyyen bir sekilde qebul edilmis her hansi bir hadise haqqinda inkisaf etdirilmis ictimaiyyetden gizli saxlandigi iddia edilen melumatlarla ve ya hadisenin arxasindaki gorunmeyen guclerle elaqelendirilen alternativ serhlere verilen addir 91 1 93 Bezileri konspirasiya nezeriyyeleri cixaran kesleri paranoik diqqeti celb etmeye calisan ya da sehv istiqametlendirmelerle cemiyyeti yanildaraq bundan siyasi iqtisadi ya da mediatik cixar temin etmeye calisan kesler olaraq gorur ve iddialari gulunc ve ehemiyyetsiz qebul edirler Kenar yandan bu tip iddialar meshur medeniyyet sahesinde her vaxt ozune yer tapa ve diqqeti celb etmeyi bacara bilmisdir Konspirasiya nezeriyyesinin daha evvelki dovrlerde konspirologiya ing conspirology adlandirilmasi da tesadufi deyil Bele ki konspirologiyaya heqiqeten de ciddi bir elm kimi baxan donemler olub Misel Fuko iddia edirdi ki hele XVI esrde bir seyin ve ya sebebin ust uste dusmesi ve isaresi dunyanin harmoniya ve ardicilliginin subutu hesab edilirdi Lakin 19 cu esrden baslayaraq isareler arasinda elaqe axtarmagi pis ve xosagelmez hala getirdiler 91 2 93 Muasir siyasi iqtisadiyyat bize oyredir ki kicik yaxsi teskil olunmus qruplar cox vaxt daha genis ictimaiyyetin maraqlarindan ustundur Bu sozler sui qesd nezeriyyecisine deyil taninmis liberal amerikali iqtisadci ve iqtisadi serhci iqtisadiyyat uzre Nobel mukafatina namized Pol Kruqmana mexsusdur Bu barede Benjamin Dizraeli bunu qeyd etmisdir Dunyani gizli quvveler ve onlarin gizli cemiyyetleri idare edir 91 3 93 Lakin zaman kecdikce elm adamlarina gore konspirasiya iddialarina uygun cemiyyetler uzun davamli siyasi iqtisadi ve ya exlaqi cokuntu yasayan ve ya ozlerine qarsi ehemiyyetli bir tehdid yoneldiyini dusunen insanlardir Kenar yandan ingilis sosioloq Mark Fenstere gore senedlesdirile bilen bir cox konspirasiya nezeriyyesinin bos cixmasi bunlarin hamisinin ehemiyyetsiz olmalari menasini vermir Fenster bu nezeriyyelerin ortaya qoydugu gerceyin cemiyyetde movcud olan sisteme qarsi umumi etibarsizliq ve xususile her seyin sethde seffaf ve azad gorunduyu demokratik sistemlerde eslinde altdan alta davam eden basqa mexanizmlerin var olduguna dair inancdir Lakin zaman kecdikce konspiroloqlarin nufuzu azalmaga baslayirdi ve ekincilik inqilabinin ardindan da senaye inqilabina sahidlik eden insanliq tarixi 20 ci esrin ikinci yarisindan etibaren kecirdiyi informasiya inqilabiyla yeni cagin inkisaf eden texnologiyanin dogurdugu dasidigi melumat tutumu ve sureti inanilmaz derecede artmis bir unsiyyet muhiti yaratdi Bu yeni muhitde artiq ferdlerin istedikleri hetta bezen de istemedikleri qeder cesit ve sixliqda melumata catma imkanlari televiziya internet ve cib telefonu kimi medialar vasitecilikle az qala serhedsiz bir sekilde artdi Artiq dunyanin derhal her hansi bir yerinde olan bir hadisesi az qala aninda xeber ala bilir movzu haqqinda detallara ve serhlere cata bilir istesek oz gorus ve dusuncelerimizi yene eyni medialari istifade ederek aninda basqalarina catdira bilirik Konspirologiyanin ise insanlar terefinden bir elm sahesi kimi deyil onun paranoid bir sui qesd nezeriyyesi olmasina inandirmaq ucun daha cox konspirasiya nezeriyyesi adlandirmaga basladilar Terror ve konspirasiya nezeriyyeleri redakte vikimetni redakte et Indiki vaxtda ictimai etibarsizligi yaradan en ehemiyyetli unsurlerden biri de subhesiz ki terrorcu hereketlerdir Konspirasiya nezeriyyeleri ile 1963 cu ildeki ABS prezidenti Con Kennedinin olumu kimi nezeriyyeler arasinda dunya xarici varliqlar dini nezeriyyeler dovlet sirleri ve derin dovlet kimi ana basliqlarin arasinda her vaxt terrorist hereketler de olmusdur Xususile 11 Sentyabr sonrasinda terrorun qlobal bir ehemiyyet qazanmasi ve en sonunda bu tarixe qeder terrorun yalniz yerli hadiselerle mehdud qalacagini ve ozlerine bulasmayacagini dusunen guclu olkelerin de terrordan nesiblene bileceyinin basa dusulmesiyle terror haqqindaki konspirasiya nezeriyyeleri Qerb dunyasinda da meshurluq qazandi ve yeniden genis elaqe oyandirmaga baslamisdir 91 4 93 Istinadlar redakte vikimetni redakte et Barkun Michael A Culture of Conspiracy Apocalyptic Visions in Contemporary America ingilis Univ of California Press 15 avqust 2013 6 avqust 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 avqust 2023 Istoki konspirologicheskogo myshleniya i ego sovremennost syg ma ingilis 6 avqust 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 avqust 2023 KONSPIROLOGIYa VESYoLAYa I STROGAYa NAUKA ILI O TOM ChTO REALNAYa VLAST ETO TAJNAYa VLAST Sajt S P Kurdyumova Sinergetika rus 10 iyul 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 avqust 2023 https plus google com UNESCO Obraz vraga kak vazhnyj element teorij zagovora UNESCO ingilis 6 aprel 2021 6 avqust 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 avqust 2023 Sui qesd nezeriyyeleriIlkin movzularAldatmaq 160 8226 Casusluq 160 8226 GizlilikPsixologiyaParanoyaSui qesdlerCefri Coser 160 8226 Avraam Linkoln 160 8226 Con Lennonun qetli 160 8226 Sarayevo qetli 160 8226 Sergey Kirov 160 8226 Iosif Stalin 160 8226 Malkolm IksDigerFiladelfiya tecrubesi 160 8226 2012 ci il fenomeni Dezinformasiya ve misinformasiyaNovleriAlqoritmik radikallasma Alternativ faktlar Boyuk yalan Faktlarin secilmis teqdimati Sirkulyar melumat Koqnitiv qerez Koqnitiv qerezlerin siyahisi Konspirasiya nezeriyyesi siyahi Aldatmaq Inkar Dezinformasiya hucumu Qeyri mueyyenlik Teleffuzde evfemistik sehv Faktoid Saxta xeberler onlayn veb saytlarin siyahisi Yalanci metbuat Mentiqi sehv Saxta ittiham Saxta bayraq Qorxu qeyri mueyyenlik ve subhe Gizli emeliyyat kimi senedlerin saxtalasdirilmasi Qazlaytinq Yari dogru Tarixi neqativizm Mistifikasiya Infodemik Internet manipulyasiyasi Manipulyasiya psixologiya Media medeniyyeti Media manipulyasiyasi Potyomkin kendi Post heqiqet siyaseti Psixoloji muharibe Mem muharibesi Herbi aldatma Propaqanda qara propaqanda Eks propaqanda Dovlet terefinden maliyyelesdirilen internet propaqandasi Kontekst xarici sitat getirmek Melumatlarin saxtalasdirilmasi Bohtan kampaniyasi Sosial bot Spin Dogruluq Seher efsanesi Whataboutism Sari jurnalistikaKitablar ve senedlerDezinformasiya Dezinformatsia KQB ve Sovet Dezinformasiyasi MKI de kim kimdir Subhe tacirleri Heqiqetden sonra yanlis melumat ve saxta xeberlerin neticesiNumunelerBermud ucbucagi Konqo Azad Dovleti propaqanda muharibesi Iqlim deyisikliyinin inkar edilmesi Pulsuz enerjiye tezyiq Soyqirimin inkar edilmesi Illuminati Beynelxalq yehudi konspirasiyasi Yeni dunya nizami Qirmizi cive Reptilianlar Rotsildler Gerginlik strategiyasiSaglamliq5G COVID 19 misinformasiyasi hokumetler terefinden Ebola QICS Ruhi xesteliyin inkar edilmesi Vaksinler Anti peyvendcilik autizm COVID 19Olkeler terefinden heyata kecirilmis emeliyyatlar ve tedbirlerKanadaJihadunspun comCinCin informasiya emeliyyatlar Umaodan kibermuharibe Kicik Cehrayi Internet su ordusu PLA Unit 61398 COVID 19 Global TimesCexoslovakiyaNeptun emeliyyatiAlmaniyaFunkspiel Nasist Almaniyasinda propaqanda Temiz Vermaxt mifiHindistanHindistanda saxta xeberler Godi media Hindistanda odenisli xeberler OpIndiaIsrailTeam JorgeKoreyaVANKMeksikaPenabotFilippinFilippinde COVID 19 misinformasiyasi Filippinde saxta xeberler Ferdinand Marcos haqqinda tarixi tehrifRusiya SSRISovet dovruAktiv tedbirler K 1000 doyus gemisi INFEKTION emeliyyati Tukan emeliyyati Seat 12 Sulh herekatinda SSRI nin tesiri U S Army Field Manual 30 31B Faydali axmaqPost Sovet dovruKibermuharibe Estoniyada Rusiya Gurcustan muharibesinde Ukraynaya qarsi informasiya muharibesi Rusiya Ukrayna muharibesinde dezinformasiya ABS seckilerinde 2016 2018 2020 2016 Brexit referendumu Rusiya Strateji Arasdirmalar Institutu Internet arasdirma agentliyi Rusiyanin veb briqadalariCARQICS in inkar edilmesiTurkiyeKonspirasiya nezeriyyeleri Gezi Parkinda etirazlarl zamani media senzurasi ve dezinformasiya AK TrollarBoyuk BritaniyaBell Pottinger XX sistemi Clockwork Orange Evromif Lancet MMR autizm firildaqciligi Kutlevi muraciet emeliyyati Psixoloji muharibe diviziyasi Zinovyev mektubuABS1995 MKI dezinformasiya mubahisesi 2020 ci ilde ABS de prezident seckilerini legv etmek cehdleri Konspirasiya nezeriyyeleri 9 11 konspirasiya nezeriyyeleri Kennedinin sui qesdinde MKI QAnon Sandy Hook COVID 19 Saxta xeberler onlayn The Freedom Fighter s Manual Habbus mektubu Informasiya emeliyyatlarinin yol xeritesi Mekteblerdeki zibil qutulari mistifikasiyasi Mehemmed Attanin Praqa ile elaqesi Nigerin Uran saxtakarligi Tutun senayesi saxtakarligi Soker emeliyyati Sari yagisVenezuelaTrol Bolivar ordusuVyetnamIctimai rey briqadalariMuxalifetFakt yoxlama Fakt yoxlama veb sayti Aktiv tedbirler isci qrupu Dezinformasiya ile mubarize qrupu Xarici tebligat ve dezinformasiya ile mubarize qanunu Dezinformasiya layihesi East StratCom Task Force FactCheck org Full Fact Logically NewsGuard PolitiFact Snopes StopFake ABS Informasiya Agentliyi USAFacts Menbe https az wikipedia org w index php title Konspirasiya nezeriyyesi amp oldid 8346691 Kateqoriyalar Konspirasiya nezeriyyeleriUstu acilmamis cinayetlerMarginal nezeriyyeGizli kateqoriya Vikipediya Vikilesdirilecek meqaleler
