| Kitab əl-Umm | |
|---|---|
| ərəb. كتاب الأمّ | |
| |
| Müəllif | İmam Şafii |
| Janr | fiqh |
| Orijinalın dili | ərəb dili |
| Ölkə | |
Kitab əl-Umm (ərəb. كتاب الأمّ) və ya əl-Umm (ərəb. الأمّ) — fiqhi məcmuə.
Müəllif
| ]Əsərin müəllifi Şafii məzhəbinin banisi olan fəqih Məhəmməd ibn İdris əş-Şafiidir. O, məzhəb banisi olaraq, öz şəxsi görüşlərini şəxsən qələmə alan və kitabları dövrümüzə qədər gəlib çatan nadir şəxsiyyətlərdəndir.
Əsər
| ]Əsər, Şafiinin Misirdə keçirdiyi son 5 ilinin fiqhi görüşlərini (qövli-cədid və ya məzhəbi-cədid) özündə ehtiva edir. Əsərə məzhəbin əsas ədəbiyyatı olduğu (Umm ərəbcə ana deməkdir) üçün bu ad verilmişdir. "Əl-Umm" adına ilk dəfə yer verən şəxs Beyhəqidir. O, Şafiiyə məxsus olan, 141 (13 üsul və 128 füru) başlıqdan ibarət bir siyahı hazırlamış və "əl-Umm" adı altında furu mövzuları əhatə edən bölmələrin adlarını sadalamışdır. Beyhəqi, təharət, namaz, zəkat, həcc, nikah, talaq, ilə, zihar, lian və nəfəqə bölmələrinin Şafii tərəfindən tələbələrinə yazdırıldığını və bunların Rəbi ibn Süleyman əl-Muradi tərəfindən nəql edildiyini qeyd etmişdir. Dövrün müəlliflik qaydalarına uyğun olaraq Rəbi ibn Süleyman əl-Muradi, "Kitabü Vəsayəl-kəbir, Kitabu Ali və Abdullah, Kitabu İhyail-məvat, Kitabüt-Təam vəş-şərab, Kitabu Zəbaihi Bəni İsrail, Kitabu Qüslil-meyit" adlı bölmələri Şafiidən eşitmə yolu ilə almadığı təqdirdə bunları "qaləş-Şafii" ifadəsi ilə nəql etmiştir. N. Calder, "əl-Umm"un bəzi yerlərində "qaləş-Şafii", bəz yerlərində "qalər-Rəbi", qalan yerlərində isə yalnız "qalə" yazıldığını və bununla da müəllifin müəyyənləşdirilməsinin qeyri-mümkün olduğunu söyləmişdir. O, eyni zamanda bu görüşlərin bütünlüklə sonrakı nəsillər tərəfindən Şafiiyə nisbət edildiyini irəli sürmüşdür. Oxşar ifadələrin Müzəninin "əl-Müxtəsər"ində də olduğunu söyləyən Calder, "əl-Umm"dəki "qalər-Rəbi" ifadələrinin reallıqda Rəbiyə deyil, sonrakı nəsillərə aid olduğunu söyləmişdir. N. Calder həmçinin, Rəbinin önündə Şafiiyə məxsus bir əsər olsaydı, onun birbaşa "qaləş-Şafii" deməli olduğunu söyləmiş və bununla da, yanlış bir yanaşma ilə "əl-Umm"un Şafiiyə məxsusluğunu müzakirə predmetinə çevirmişdir. Əsəri İbn ən-Nədim "əl-Məbsut fil-fiqh" adlandırdığı məlumdur. O, bu əsərin Rəbi ibn Süleyman əl-Muradi ilə Zəfərani tərəfindən rəvayət edildiyini qeyd etmişdir. Bu əsərin mündəricatı "əl-Məbsut"un başqa bir əsər olmadığını sübuta yetirmişdir. Şafii, əsərdə fiqhi biliklərini uğurla əks etdirməyi bacarmış, mövzuları ayə və hədislərlə əsaslandırmağı məharətlə bacarmışdır. O, bu əsərdə nəslərin hökümlərə dəlil olmasını izah etmiş, fərqli ictihadları tənqidi bir yanaşma ilə dəyərləndirmişdir. Onun məsələləri təhlil və əsaslandırmada nümayiş etdirdiyi ustalıq hamı tərəfindən təqdir edilmişdir.
Nəşr
| ]Müxtəlif kitabxanalarda çox sayı əlyazmaları olan "əl-Umm", ilk növbədə Bulaqda nəşr olmuşdur (I–VII, 1321–1326). Uzun uzun müddət Bulaq nəşri təkrarlanmıç, daha sonra müxtəlif nəşrləri həyata keçirilmişdir (nəşr. Məhəmməd Zöhri ən-Nəccar, I–VIII, Qahirə 1961, Beyrut 1973; nəşr. Mahmud Mətraci, I–VIII, Beyrut 1993; nəşr. Əhməd Bədrəddin Həssun, I–XV, Beyrut 1996; nəşr. Əli Məhəmməd və digərləri, I–X, Beyrut 2001; nəşr. Rüfət Fövzi Əbdülmüttalib, I–XI, Mənsurə 2001).
İstinadlar
| ]- Aybakan, Bilal. "el-Üm". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2012. 20.10.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20.10.2025.
- Beyhəqi. Mənaqibüş-Şafii (ərəb). I. Qahirə. 1971. 246–254.
- Calder. Studies (ingilis). Oksford. 1993. 73–85.
- İbn ən-Nədim. əl-Fihrist (ərəb). Beyrut. 1994. 260.
Həmçinin bax
| ]wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Kitab el Ummereb كتاب الأم Muellif Imam SafiiJanr fiqhOrijinalin dili ereb diliOlke Abbasiler xilafeti Kitab el Umm ereb كتاب الأم ve ya el Umm ereb الأم fiqhi mecmue Muellif span Eserin muellifi Safii mezhebinin banisi olan feqih Mehemmed ibn Idris es Safiidir O mezheb banisi olaraq oz sexsi goruslerini sexsen qeleme alan ve kitablari dovrumuze qeder gelib catan nadir sexsiyyetlerdendir Eser span Eser Safiinin Misirde kecirdiyi son 5 ilinin fiqhi goruslerini qovli cedid ve ya mezhebi cedid ozunde ehtiva edir Esere mezhebin esas edebiyyati oldugu Umm erebce ana demekdir ucun bu ad verilmisdir El Umm adina ilk defe yer veren sexs Beyheqidir O Safiiye mexsus olan 141 13 usul ve 128 furu basliqdan ibaret bir siyahi hazirlamis ve el Umm adi altinda furu movzulari ehate eden bolmelerin adlarini sadalamisdir Beyheqi teharet namaz zekat hecc nikah talaq ile zihar lian ve nefeqe bolmelerinin Safii terefinden telebelerine yazdirildigini ve bunlarin Rebi ibn Suleyman el Muradi terefinden neql edildiyini qeyd etmisdir Dovrun muelliflik qaydalarina uygun olaraq Rebi ibn Suleyman el Muradi Kitabu Vesayel kebir Kitabu Ali ve Abdullah Kitabu Ihyail mevat Kitabut Team ves serab Kitabu Zebaihi Beni Israil Kitabu Quslil meyit adli bolmeleri Safiiden esitme yolu ile almadigi teqdirde bunlari qales Safii ifadesi ile neql etmistir N Calder el Umm un bezi yerlerinde qales Safii bez yerlerinde qaler Rebi qalan yerlerinde ise yalniz qale yazildigini ve bununla da muellifin mueyyenlesdirilmesinin qeyri mumkun oldugunu soylemisdir O eyni zamanda bu goruslerin butunlukle sonraki nesiller terefinden Safiiye nisbet edildiyini ireli surmusdur Oxsar ifadelerin Muzeninin el Muxteser inde de oldugunu soyleyen Calder el Umm deki qaler Rebi ifadelerinin realliqda Rebiye deyil sonraki nesillere aid oldugunu soylemisdir N Calder hemcinin Rebinin onunde Safiiye mexsus bir eser olsaydi onun birbasa qales Safii demeli oldugunu soylemis ve bununla da yanlis bir yanasma ile el Umm un Safiiye mexsuslugunu muzakire predmetine cevirmisdir Eseri Ibn en Nedim el Mebsut fil fiqh adlandirdigi melumdur O bu eserin Rebi ibn Suleyman el Muradi ile Zeferani terefinden revayet edildiyini qeyd etmisdir Bu eserin mundericati el Mebsut un basqa bir eser olmadigini subuta yetirmisdir Safii eserde fiqhi biliklerini ugurla eks etdirmeyi bacarmis movzulari aye ve hedislerle esaslandirmagi meharetle bacarmisdir O bu eserde neslerin hokumlere delil olmasini izah etmis ferqli ictihadlari tenqidi bir yanasma ile deyerlendirmisdir Onun meseleleri tehlil ve esaslandirmada numayis etdirdiyi ustaliq hami terefinden teqdir edilmisdir Nesr span Muxtelif kitabxanalarda cox sayi elyazmalari olan el Umm ilk novbede Bulaqda nesr olmusdur I VII 1321 1326 Uzun uzun muddet Bulaq nesri tekrarlanmic daha sonra muxtelif nesrleri heyata kecirilmisdir nesr Mehemmed Zohri en Neccar I VIII Qahire 1961 Beyrut 1973 nesr Mahmud Metraci I VIII Beyrut 1993 nesr Ehmed Bedreddin Hessun I XV Beyrut 1996 nesr Eli Mehemmed ve digerleri I X Beyrut 2001 nesr Rufet Fovzi Ebdulmuttalib I XI Mensure 2001 Istinadlar span Aybakan Bilal el Um TDV Islam Ansiklopedisi 2012 20 10 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 10 2025 Beyheqi Menaqibus Safii ereb I Qahire 1971 246 254 Calder Studies ingilis Oksford 1993 73 85 Ibn en Nedim el Fihrist ereb Beyrut 1994 260 Hemcinin bax span Sunni kitablarinin siyahisi Kateqoriyalar Elifba sirasina gore kitablarSunni edebiyyati
