Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Mavi süsən (lat. Iris germanica) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin süsənkimilər fəsiləsinin süsən cinsinə aid bitki növü.
| Mavi süsən | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Mavi süsən | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Bu növ çoxillik ot bitkisi olub, iri, inkişaf edən, azbudaqlı kökə, aşağı tərəfdə isə çoxsaylı kökə malikdir. Kökümsovun zirvəsində 4-6 yarpaqları vardır. Yarpaqlarının hündürlüyü 1 m-ə qədər, göyümtül-yaşıl, tutqun, qılıncvari və paralel damarlıdır. Gövdə üzərində bir neçə iri, gözəl çiçəkləri olur. Çiçəkyanlığı sadə, tacabənzər, 3 xarici yarpaqcığının kənarları qatlanmış, 3 daxili yarpaqcığı isə yuxarıya doğru yönəlmişdir. Erkəkciyi 3 olub, yuxarı yarpaqcıq arasında yerləşmişdir. Aşağı yumurtalıqlı olub, üçyuvalıdır. Çiçəkləri tünd-bənövşəyi rəngli, qutucuqmeyvədir.
Kökü sıx, ağ kökümsovlu, yuxarı hissəsi yastılaşmış, gərilmiş, bir-iki şaxəyə ayrılmışdır. Bitkinin aşağı tərəfləri çoxsaylı, dairəvi tünd rəngli kökdən ibarətdir. Yuxarı tərəfi qabarıq, yastığabənər qalınlaşmış və köndələn istiqamlətli, üzərində kiçik tünd nöqtələr olmaqla, yarpaqlarında zəif damarlanma mövcuddur. Qazılaraq təzə çıxarılmış kökləri ot iyi verməklə, hava quruducusunda quruyarkən, xoşagələn bənövşə iyi verir.
Plantasiyalarda kökümsovunu 2-3 il becərdikdən sonra payızda toplayırlar. Kökümsovu, yarpaqları və kökləri toplanılır. Kökümsovlarını axar suda yuduqdan sonra günəş altında qurutmaq lazımdır.
Tərkibi və təsiri
Kökümsovunun tərkibində 0,1-0,2% efir yağı vardır. Efir yağının tərkibində miristin turşusu (80-90%) və keton iron vardır.
Su-spirt çıxarışından kompleks dərman preparatları "Bitner" və "Mayrera" balzamları hazırlanır.
Öskürəkkəsici dərmanlar.
Avropa və Britaniya farmokopeyasında əsasən kökümsovundan dərman hazırlanır. Hindistan farmokopeyasında büzücü, işlədici və sidikqovucu dərmanlar, Avropa ölkələrinin farmokopeyasında isə tərqovucu, öskürəkkəsici və işlədici kimi istifadə edilir. Kökündən parfümeriyada, diş məcunlarının hazırlanmasında və konditer sahəsində istifadə edilir.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 38.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mavi susen lat Iris germanica bitkiler aleminin qulancarcicekliler destesinin susenkimiler fesilesinin susen cinsine aid bitki novu Mavi susenElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerDeste QulancarciceklilerFesile SusenkimilerYarimfesile Triba Cins SusenNov Mavi susenBeynelxalq elmi adiIris germanica L 1753Sekil axtarisiITIS 43207NCBI 34205EOL 490948Botaniki xarakteristikasiBu nov coxillik ot bitkisi olub iri inkisaf eden azbudaqli koke asagi terefde ise coxsayli koke malikdir Kokumsovun zirvesinde 4 6 yarpaqlari vardir Yarpaqlarinin hundurluyu 1 m e qeder goyumtul yasil tutqun qilincvari ve paralel damarlidir Govde uzerinde bir nece iri gozel cicekleri olur Cicekyanligi sade tacabenzer 3 xarici yarpaqciginin kenarlari qatlanmis 3 daxili yarpaqcigi ise yuxariya dogru yonelmisdir Erkekciyi 3 olub yuxari yarpaqciq arasinda yerlesmisdir Asagi yumurtaliqli olub ucyuvalidir Cicekleri tund benovseyi rengli qutucuqmeyvedir Koku six ag kokumsovlu yuxari hissesi yastilasmis gerilmis bir iki saxeye ayrilmisdir Bitkinin asagi terefleri coxsayli dairevi tund rengli kokden ibaretdir Yuxari terefi qabariq yastigabener qalinlasmis ve kondelen istiqamletli uzerinde kicik tund noqteler olmaqla yarpaqlarinda zeif damarlanma movcuddur Qazilaraq teze cixarilmis kokleri ot iyi vermekle hava quruducusunda quruyarken xosagelen benovse iyi verir Plantasiyalarda kokumsovunu 2 3 il becerdikden sonra payizda toplayirlar Kokumsovu yarpaqlari ve kokleri toplanilir Kokumsovlarini axar suda yuduqdan sonra gunes altinda qurutmaq lazimdir Terkibi ve tesiriKokumsovunun terkibinde 0 1 0 2 efir yagi vardir Efir yaginin terkibinde miristin tursusu 80 90 ve keton iron vardir Su spirt cixarisindan kompleks derman preparatlari Bitner ve Mayrera balzamlari hazirlanir Oskurekkesici dermanlar Avropa ve Britaniya farmokopeyasinda esasen kokumsovundan derman hazirlanir Hindistan farmokopeyasinda buzucu isledici ve sidikqovucu dermanlar Avropa olkelerinin farmokopeyasinda ise terqovucu oskurekkesici ve isledici kimi istifade edilir Kokunden parfumeriyada dis mecunlarinin hazirlanmasinda ve konditer sahesinde istifade edilir IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 38 Hemcinin bax