fbpx
Wikipedia

Həmidiyə Alayları

September 23, 2021

Həmidiyə Alayları və ya Həmidiyə yüngül silahlı Süvari Alayları (hərfi mənası "Həmidə aid", tam rəsmi adı türkcə: Hamidiye Hafif Süvari Alayları) - yaxşı silahlanmış, nizamlı, əsasən sünni kürd eyni zamanda türk, Şərqi Anadoluda yaşayan qarapapaq türkləri (tərəkəmə), çərkəz, türkmənlər, yörük və ərəblərdən ibarət Osmanlı İmperatorluğunun cənub şərq vilayətlərində fəaliyyət göstərən süvari hərbi birləşmələri. Alaylar 1890-cı ildə yaradılmış və Sultan II Əbdülhəmidin şərəfinə adlandırılmışdır. Həmidiyə alayları çərkəz Mehmet Zeki Paşa tərəfindən Rusiya-Osmanlı və Osmanlı-İran sərhədində keşik çəkmək üçün Rus kazak birləşmələrini nümunə götürərək yaradılmışdı. Osmanlılar ərəb və türkmən tayfalarını da süvarilərə qatmağı düşünsələr də, qoşulan tayfaların əksəriyyətini kürdlər təşkil edirdi. 1894-96-cı illərdə erməni qiyamlarının yatırılmasında mühüm rol oynamışdır. Xüsusən də Sasundakı erməni qiyamının yatırılması zamanı (1894), erməi milətçi "Hnçak" partiyasının pozucu əməllərinin qarşısının alınmasında fəaliyyət göstərmişdir. Lakin son araşdırmalar Həmidiyənin qiyamların yatırılmasında əvvəllər düşünüləndən daha az əhəmiyyətli bir rol oynadığı bəlli olur.

Həmidiyə Alayları
Həmidiyə Süvari Alayları
Növü süvarilər
Mövcud olduğu illər 1890-1908
Dövlət Osmanlı İmperiyası
Tabedir Osmanlı ordusu
Vəzifəsi sərhəd xidməti
Sayı 16 500-dən artıq (1882)
Komandanlıq
Keçmiş Komandirlər Zəki Paşa
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Həmidiyə alaylarının qurucusu Mehmet Zəki Paşa

Sultan II Əbdülhəmidin hakimiyyətindən sonra süvarilər dağılmadı, ancaq yeni bir ad aldılar - Qəbilə Yüngül Süvari Alayları. Osmanlı imperiyasının çökməsindən sonra Şeyx Səid Pirani (1925) və digərlərinin antitürk qiyamlarında iştirak etmişdilər.

Tarixi

Ermənilər 13 iyun 1884-cü il tarixində Berlin konfransına "Ermənistan haqqında Layihə"ni təqdim etdikdən və bu layihə müsbət qarşılandıqdan sonra Osmanlı dövlətinin sərhədləri daxilində terror və qırğın aktları sürətləndi. Ermənilərin yaratdığı Hinçak və Daşnaktsutyun partiyaları terror yolunu seçmiş və nizami silahlı birliklərə malik təşkilatlara çevrilmışdi. Rusiyada Osmanlı İmperiyasının "Şərq Əyalətləri" üçün ambisiyalarını açıq şəkildə ifadə edir və istila üçün hazırlıqlara başlamışdı. II Əbdülhəmid şərq məsələsi adı altında, Avropa dövlətlərinin tələb etdiyi islahatların - əvvəl xristian xalqları üçün muxtariyyət, sonra müstəqilliyin Osmanlının zəifləməsi və parçalanması mənasına gəldiyini düşünürdü. Bölgədəki əhalinin təhlükəsizliyini və asayişi təmin etmək üçün, erməni quldur dəstələrinin və terrorçularının qarşısının alınmasına və gələcək rus istilasını durdurmaq məqsədilə sərhədi qorumaq üçün yeni silahlı birliklər yaratmağa qərar verdi. Bu səbəbdən 1890-cı ildən sonra Şərqi Anadoluda sərhədin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə Həmidiyyə alaylarının qurulmasını əmr etdi.

Quruluş səbəbi

Rəsmi mənbələrdən başqa Həmidiyə alaylarının qurulmasının müxtəlif səbəbləri göstərilir. M.S.Lazarev alayların qurulmasının səbəbini "Kürdüstan və Kürd məsələsi" kitabının 151-ci səhifəsində belə izah edir: "Həmidiyə alayları ilə, kürdlərdən ibarət Rusiyaya qarşı güclü bir hərbi dayaq, həm də İrana qarşı hücum vasitəsi halına gətirməklə yanaşı, vacib məqsədlərindən biri də, kürdləri Osmanlı inzibati orqanlarının ciddi nəzarəti altında yaşamaq vərdişinə alışdırmaq idi. Bununla belə xristian azlıqların və ermənilərin yüksələn ərazi iddialarının qarşısının alınması niyyəti də güdülürdü".

Nihat Gültəpə isə alayların qurulma məqsədini bu cür izah edir: "Həmidiyə alaylarının qurulmasında əsas məqsəd bu idi ki, Şərqi Anadolu üçün hüquq mühafizə orqanı olaraq hərbi intizama daxil olan qəbilələrdən faydalanmaq, müntəzəm süvari birləşmələri quraraq mümkün Rusiya istilasına qarşı hazır güc yaratmaq. xarici təxribatlara qapılmış və üsyana açıq olan elementləri, qəbilələri nəzərətdə saxlamaq və onları idarə etmək; onları nizam-intizam verərək maarifləndirmək, qəbilə daxili və xarici döyüşlərə son qoymaq və bu istiqamətdəki bütün potensialı dövlətin xeyrinə istifadə etmək. Beləliklə yollar, körpülər, məktəb binaları və s. tikmək və təmir edərək Şərqi Anadolunun yenidən qurulması üçün çalışmaq".

Tarixçi Siddik Haydarani Həmidiyə alaylarının yaradılması ilə bağlı fikrində Mehmet Zəki Paşanın bu məsələni II Əbdülhəmidin ağlına yürütməsini mülahizəsini irəli sürür. Onun qeyd etdiyinə görə, Sultan II Əbdülhəmid müşaviri, Şeyx Şamilin nəvələrindən olan Mehmet Zəki Paşanın fikir və tövsiyələrinə çox dəyər veriridi. Belə ki, Sultan Zeki Paşa Van, Ərzurum və Bitlisdən təftişdən geri döndükdən sonra Anadoluda vəziyyəti necə olduğunu soruşmuşdu. Zeki Paşa isə belə cavab vermişdi: "Anadolu bütün məsələlərdə tamamilə tərk edilmişdir. Sərhədin digər tərəfində də ruslar bir çox cəhətdən bizdən irəlidədirlər. Yeri gəlmişkən, ruslardan nümunə götürməyə dəyər bir kazak sistemi var. Bundan əlavə, ruslar öz sərhədləri içərisindəki qəbilələrdən çox istifadə edirlər. Hər kəsi silah altına salmırlar, amma ildə bir dəfə ay yarım ərzində müəyyən yerlərdə toplanır, təlim alırlar və məşq edirlər, sonra evlərinə buraxırlar və sərbəst ev təsərrüfatları ilə məşğul olmalarına icazə verirlər".

Belə hesab edilirki, məhz Osmanlı Sultanı II Əbdülhəmidi kürd qəbilələri arasından yüngül kürd süvariləri yaratmağa sövq edən Zeki Paşanın bu sözləri olmuşdur. Digər tərəfdən, Osmanlı sultanı alayları təşkil etməkdə əsas məqsədi barədə xatirələrində belə yazırdı: “Rusiya ilə müharibə yaxınlaşır ... Müharibədə yaxşı təlim keçmiş kürd alayları bizə çox böyük bir xidmət göstərə bilər. Digər tərəfdən, "tabeçiliyə" öyrəşdirilmək də onlar üçün faydalı olacaqdır". Beləliklə, Həmidiyəni yaradan II Əbdülhəmid sırf hərbi məqsədlər güdürdü: Rusiya ilə toqquşma vəziyyətində xəzinəyə ucuz başa gələcək kürd süvarilərini güclü bir hərbi səddə çevirmək. “Kürd ağaları, zabit vəzifələrinə yüksələcəklərindən xoşbəxt olmalıdır”. Rusiya ilə müharibə başlayarsa, intizamlı alaylarda birləşmiş kürdlərimiz bizə böyük xidmətlər göstərə bilərlər... Əminəm ki, onlar çox qiymətli bir ordu olacaq."- deyə II Əbdülhəmid xatirələrində yazır.

Qurulması

Dördüncü ordu komandanı Müşir Zeki Paşanın bu təklifini sultan dəstəkləsə də, Osmanlı paşaların böyük bir qismi ona qarşı çıxdı. Buna baxmayaraq, II Əbdülhəmid Zeki Paşaya bu işlə məşğul olmaq üçün səlahiyyətlər verdi. Ərzincanı özünə mərkəz seçən Müşir Zeki Paşa, 1891-ci ilin yazında aktiv fəaliyyətə başladı. İlk iş olaraq Mirliva Mahmud Paşanı Van, Malazgird, Xınısa göndərərək yerli tayfa və qəbilələrdən Həmidiyə Alaylarına əsgər və zabit seçiminə başlamağı əmr etdi. Bu fəaliyyət beş il sürdü. 1896-cı ildə Ərzincan, Dersim, Ərzurum, Diyarbəkir, Van, Malazgird, Urfa ve Şərqi Anadoluda bu çox yerdə Həmidiyə Süvari Alayları təşkil edildi. Bu müddət ərzində təkcə Ərzurum vilayəti daxilində 8 alay quruldu.

II Əbdülhəmidin əmri ilə alaylar İbrahim və Kerim Paşalar tərəfindən quruldu və onların tabeliyindəki bölmələr formalaşdırılmağa başlandı. Beləliklə, İbrahim və Kərim Paşalar Osmanlı tarixində nizamsız ordu qaydalarını ilk dəfə tətbiq etdilər. Daha sonra rəsmi status vermək üçün ilk tənzimləmə (qanun) 1891-ci ildə qəbul edildi. Bu qanun 1896-cı və 1910-cu illərdə yeni qaydalarla yenidən təsdiq olundu. Alay sayı əvvəlcə 50, bir müddət keçdikdən sonra alay sayı 1908-ci ildə 65-ə yüksəldi. Alaylar əsasən Rusiya ilə sərhəd bölgələrdə - Ərzurum, Van, Bitlis, Diyarbəkir və Ərzurum vilayətlərində yerləşdirilmişdi.

Sivas vilayətində bir alay quruldu. Qurulan alaylardan yalnız 4-ü 5-ci ordunun, digərləri 4-cü ordunun tərkibinə daxil edilmişdi. Ancaq bu cür alaylardan Anadolu xaricində Tripolidə də qurulduğu məlumdur. Ad baxımından bir az fərqli olmasına baxmayaraq ilk dəfə 1880-ci ildə Yəməndə də Həmidiyə alaylarından təşkil edilmişdir. II Əbdülhəmid taxtdan salındıqdan sonra alayların mahiyyəti və adı dəyişdirildi. Həmidiyə adı Birlik və Tərəqqi Partiyası tərəfindən 1910-cu ildə dəyişdirildi. Həmən il Qəbilə Yüngül Süvari Alaylarının təşkili qanunu ilə son alaylar haqda qanun (tənzimləmə) ləğv edildi. Bu alayların adı Qəbilə Süvari alayları olaraq adlandırıldı.

Tərkibi və təchizatı

 
Həmidiyə Alayının bir süvari bölüyü

Həmidiyə alayları haqqında Qanunun 19-cu maddəsində qoşunların quruluşu və şəxsi heyəti haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir:

İlk dəfə 1891-ci ildə verilən əlli üç maddəlik tənzimləmədə, Həmidiyə Süvari alaylarının necə qurulacağı və tərkibinin necə olacağı izah edilirdi. Tənzimata görə: Bu alayların adları Həmidiyə Süvari Alayları adlandırıldı. Bu alaylar dörddən az və altıdan çox olmayacaqdı. Hər eskadron; Dörd komandadan hər komanda 32-dən az və ya qırx səkkizdən çox olmamalıdır. Hər alay minimum 512 və maksimum 1152 nəfərdən ibarət olacaqdır. Hər dörd alay bir liva sayılacaqdır. Böyük qəbilələrə bir və ya daha çox alay qurmaq, kiçik qəbilələrə isə bir neçə bölük yaratmaq hüququ veriləcəkdir. Bununla belə, alayların qurulması və təlim məqsədi ilə qəbilələrin birləşməsinin qarşısı alınacaq, yalnız müharibə dövründə mərkəzi hökumət və ya ordu komandanlarının əmri ilə birləşdiriləcəkdilər. Hər alaydan iki çavuş Orduyu Hümayun qərargahına göndəriləcək və məktəb alayında təlim keçəcəkdir. Bundan əlavə, hər alaydan bir uşaq seçilərək İstanbula göndəriləcək və süvarilər məktəbində təhsil aldıqdan sonra məmləkətinə və alayına leytenant rütbəsi ilə qayıtmalı idi.

Asakir-i Həmidiyə Süvari Alayları kürd və ərəb qəbilə üzvlərindən olduqları üçün, bu süvari alayların üzvlərinin hər birinin mənsub olduqları qəbilənin formada və geyimində olmaları məqsədəuyğun sayılacaqdı. Buna görə hələkil üç nümunə qəbul etmək lazımdır. Başqalarından və yerli əhalidən seçilmək üçün alayın adı və nömrəsi onun yaxasında qeyd olunacaqdır.

 
Həmidiyə alaylarında xidmət edən kürd zabitlər

Alay zabitləri İstanbulda hərbi təhsil almış qəbilə uşaqlarından ibarət olmalı idi. Hərbi məktəblər İstanbulda qəbilə məktəbi adı altında yaradılmışdı. Bu zabitlər yaxşı xidmət halında daha yüksək rütbələr ala biləcəkdilər.

Rusiya İmperiyasına qarşı Şəfii Kürdlərindən qurulan Həmidiyə alayları qarşılarına qoyulan vəzifələrinə uyğun davranmırlar. Hamidiyə alayları daha çox quldurluqla məşğul olurdular. Erməni və şiə kəndlərinə basqınlar təşkil edir və talan edirlər. 23 iyul 1908-ci ildə İkinci Konstitusiya Monarxiyasının elan edilməsindən dərhal sonra həmən ilin sentyabrında kürd Həmidiyə alaylarının silahlarını almaq istəyən ittihadçılar buna nail ola bilmədilər.

Şafii Kürdlərin ağa və qəbilə başçılarının uşaqlarının təhsil aldığı İstanbulda yerləşən "Qəbilə məktəbi"ndə və Həmidiyə alaylarında kürd millətçiliyi yaranmağa başladı. Bu vəziyyət Şərqi Anadoluda Şiə-Şafii münaqişəsinin yaranmasına səbəb ola bilərdi. Hətta bu məktəbin direktoru Kamil bəy Kolağası; "Bunlar qəbilə deyil, böcəkdir!" demişdir...

Həmidiyənin 40-cı alayı Sivasda idi və Mehralı bəy Darvazlı tərəfindən Qarsdan Sivasa yerləşmiş Qarapapaq (tərəkəmə) türkləri tərəfindən qurulmuşdu. 40-cı alay 1892-ci ildə təşkil olunmuşdu. Digər alaylar bir-birlərinə yaxın olsalar da, 40-cı alay müstəqil idi, onlarla əlaqəyə malik deyildi. Buna görə digər alaylar liva şəklində təşkil edildiyi halda, 40-cı alay, digərlərindən uzaq olduğu üçün heç bir livaya bağlı deyildi və birbaşa Sivas valisinə tabe olmuşdu. Bu alayın ən vacib xüsusiyyətlərindən biri, üzvlərinin çoxunun Mehralı bəylə 1877-1878-ci illərdə Rusiya-Osmanlı müharibəsində Qafqaz cəbhəsindəki döyüşlərdə xidmət etmiş döyüşçülərdən ibarət olması idi. Digər tərəfdən, 40-cı alay komandiri Mehralı bəylə birlikdə 1905-ci ildə Yəmənə getdi. Alayın çoxu, xüsusən də Mehralı bəy Yəməndən geri dönmədi.

Hərbi geyimi

 
Həmidiyə alaylarının Çərkəz zabitləri.

Vahid rütbə sıralaması sistemi və hərbi nişanlanma 1861-ci il rütbə və hərbi nişan qanununa əsaslanırdı. Həmidiyə alayları üçün rütbə və hərbi uğurlarını göstərmək üçün ziyafət (parad) hərbi formalarırını geyindikləri bir neçə mərasim təşkil edilmişdi. Alaylar təşkil olunduqları ilk dövrlərdə kürdlərin geyindikləri rəngli formalar yerini yeni formalar tutmağa başladı. Bunda əsas məqsəd Osmanlı imperiyasının sərhədlərini qoruyan Həmidiyələr üçün yeni imic yaratmaq idi. Bəzən bu geyim boz kürklərdən və ya bel kəmərlərindən, ensiz qırmızı zolaqlı boz şalvardan və başlarında imperator gerbi olan qalpaqdan ibarət idi. Həmidiyə alayının yerləşdiyi bölgəyə görə forma bir qədər dəyişirdi.

Alaylarda kürdlərin üstünlük təşkil etməsinə baxmayaraq, ilk dövrlərdə zabitlər çərkəz paltarı geyinir və uzun şaşka taxırdılar. Buda onunla izah olunurdu ki, milliyətcə çərkəz olan Zəki Paşanın alayları təşkil etdiyi zaman Qafqaz müharibəsi təcrübəsindən istifadə etməyə çalışması idi.

Ləğvi

Sultan II Əbdülhəmidin devrilməsindən sonra hakimiyyətə gələn İttihad və Tərəqqinin Birlik və İnkişaf hökuməti Həmidiyə alaylarını ləğv etdi. Qəbilə yüngül süvari alayları yenidən təşkil edildi və onların sayı da 24-ə endirildi. Şərqdəki erməni qiyamlarının yatırılmasında mühüm rol oynayan bu alaylar Balkan müharibələri dövründə yüksək döyüş qabiliyyəti göstərə bilmədilər.

1913-cü ildə alaylar yenidən təşkil edildi. Onlar Ehtiyat Süvari Alayı adı ilə mərkəzi qərargahı Ərzurumda yerləşən Doqquzuncu Korpusun tərkibinə daxil olundular. Birinci Dünya müharibəsində şərq cəbhəsində Rusiya İmperiyasının ordusuna qarşı qəhrəmanlıqla mübarizə aparan bu alaylar, rus qoşunlarını geri çəkilməyə məcbur etmişdilər. Alaylardan üsyan etmiş və nizami ordunun fəaliyyətinə zərər vuran ermənilərin döyüş bölgəsindən sürgün edilməsində də istifadə edilmişdir.

Xidmət yerləri

Həmidiyə Alaylarının xidmət yerləri aşağıdakı şəhər və kəndlərdə olmuşdur.

Sıra Tayfa Yeri Süvari Piyada Ümumi say
1 Sipkan Tutak 400 250 650
2 Sipkan Hosuna 400 175 575
3 Sipkan Cemal Verdi 400 225 625
4 Zilan Toprakkale 250 360 610
5 Zilan Karakilise 450 250 700
6 Qarapapaqlar ve Kürdlər Eleşkirt ve Karakilise 400 150 650
7 Karapapaklar ve Kürtler Tulak - Kalakilise 300 200 500
8 Keşvan Hasankale 200 175 475
9 Şapikan ve Badayan Kızıldiz 250 325 575
10 Taşkesen, Diyadin Kasatkanlı 198 350 548
11 Mikaili Karakilise, Diyadin (Ağrı) 175 325 500
12 Hamdiki, Başımi, Hal Hesini Karakilise, Diyadin 225 350 525
13 Haydaran Bergiri Muradiye 200 318 518
14 Haydaran Bergiri Muradiye 175 350 525
15 Şevli Van, Timar 200 350 550
16 Kalıkan, Livi Erciş 255 270 525
17 Mukuri Saray, Van 215 315 530
18 Takarı Zermaniz, Saray 300 380 680
19 Millî, Şemsiki Saray 225 425 650
20 Şkeftka Eblak 327 213 540
21 Adaman, Zilan, Hecidıran Erciş 250 275 525
22 Haydaran Erciş 175 350 525
23 Haydaran Adilcevaz 200 350 550
24 Heydaran Erciş 175 350 525
25 Marhoran Adilcevaz 250 300 550
26 Hasenan Hınıs (Kumdeban) 335 205 540
27 Hasenan Malazgird 340 200 540
28 Hasenan Malazgirt (Diknuk, Dinbut) 304 230 534
29 Hasenan Moranköyü 310 230 540
30 Hasenan Bullanık 308 232 540
31 Cibran Gümgüm 308 232 540
32 Cibran Hınıs 310 235 545
33 Cibran Varto 315 330 545
34 Zirkan Tekman 300 250 550
35 Zirkan Söylemez 375 500 875
36 Cibran Kiği 285 265 550
37 Celali Bəyezid (Örtülü qışlağı) 305 370 540
38 Celali Bəyezid (Şeyhlu qışlağı) 300 240 540
39 Takori Mahmudiye (Saray) 305 301 606
40 Kafkasya muhacirleri Sivas 275 500 775
41 Millî Mardin 275 265 540
42 Millî Sivərək 255 375 630
43 Millî Sivərək 303 247 550
44 Qarakeçili Sivərək 305 225 530
45 Kikan Res ül Eyn, Mardin 350 270 620
46 Tay (ərəb) Nusaybin 445 185 630
47 Qarakeçili Siverek 310 230 540
48 Miran Cəzirə 335 205 540
49 Miran Cəzirə 308 232 540
50 Ertoşi Başkale, Norduz 375 300 625
51 Kays Urfa 450 200 650
52 Kays Harran 400 150 550
53 Berazı Urfa 250 300 550
54 Berazı Urfa 300 300 600
55 Berazı Urfa 275 300 575
56 Gevdan Hakkari 200 300 500
57 Şadili Hasankale 300 250 550
58 Adaman Erciş 200 350 550
59 Pinyan Hakkari 150 400 550
60 Şidan Hakkari 350 300 650
61 Kasıkan Söylemez 250 300 550
62 Kiki Harran 250 350 600
63 Millî Viranşehir 550 250 800
64 Millî Viranşehir 600 225 825
65 Belideyi Erciş, Patnos, Malazgirt 250 200 450
* TOPLAM * 19306 18410 37581

İstinadlar

  1. The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response. New York: HarperCollins. 2003. səh. 51. ISBN 0-06-055870-9.
  2. Peter Balakian. Burning Tigris, p. 44.
  3. ↑ Eppel, Michael (13 September 2016). A People Without a State: The Kurds from the Rise of Islam to the Dawn of Nationalism, page 81 (ingilis). University of Texas Press. ISBN 9781477311073.
  4. Eppel, Michael (2016-09-13). A People Without a State: The Kurds from the Rise of Islam to the Dawn of Nationalism (ingilis). University of Texas Press. ISBN 9781477311073.
  5. Palmer, Alan, Verfall und Untergang des Osmanischen Reiches, Heyne, München 1994 (engl. Original: London 1992), pp. 249, 258, 389. ISBN 3-453-11768-9.
  6. Van Bruinessen, Martin. Agha, Shaikh and State - The Social and Political Structures of Kurdistan. London: Zed Books, 1992, p. 185. Van Bruinessen mentions the "occasional" recruiting of a Turkish tribe (the Qarapapakh)
  7. Shaw, Stanford J. and Ezel Kural Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge: Cambridge University Press, 1977, vol. 2, p. 246.
  8. Öhrig, Bruno, Meinungen und Materialien zur Geschichte der Karakeçili Anatoliens, in: Matthias S. Laubscher (Ed.), Münchener Ethnologische Abhandlungen, 20, Akademischer Verlag, München 1998 (Edition Anacon), zugleich Inaugural-Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades der Philosophie an der Ludwig-Maximilians-Universität zu München, München 1996, p. 36, ISBN 3-932965-10-8. U. a. mit Verweis auf Ş. Beysanoğlu, Ziya Gökalp´in İlk Yazı Hayatı - 1894-1909 [Ziya Gökalp's First Writing Life, 1894-1909], Istanbul 1956, pp. 164-168.
  9. Vgl. deutschsprachige Wikipedia, Artikel "Yörük", Abschnitt "Herkunft und Einwanderung nach Kleinasien", Versions-ID 31139363
  10. Jongerden, Joost (2012). Jorngerden, Joost; Verheij, Jelle (eds.). Social Relations in Ottoman Diyarbekir, 1870-1915. Brill. 61. ISBN 9789004225183.
  11. HAMİDİYE ALAYLARI TEŞKİLİNDE YER ALAN AŞİRETLERİN DETAYLI BİR LİSTESİ. Y.PRK.BŞK.31/107.1310(1892).
  12. Verheij, Jelle (1998). Les Frères de terre et d'eau: sur le role des Kurdes dans les massacres arméniens de 1894-1896, in: Bruinessen, M. van & Blau, Joyce, eds., Islam des Kurdes special issue of Cahiers de l'Autre Islam
  13. Jongerden, Joost; Verheij, Jelle, eds. (2012-08-03). "Social Relations in Ottoman Diyarbekir, 1870-1915": p. 94
  14. *Klein, Janet. The Margins of Empire: Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone. Stanford: Stanford University Press, 2011.
  15. M.S. Lazarev, Kürdistan ve Kürt Sorunu. sy. 151
  16. Nihat Gültepe, Hayat Tarih Mecmuası, Temmuz 1976 sy. 48
  17. Türkiye'de İstihbaratçılık ve Mit, Erdal Şimşek, sy 56
  18. Hasan Sıddık Hayderanî. «Hamidiye Alaylarından Köy Koruculuğuna». Medya Güneşi Yay, İstambul. 1992. S.54.
  19. Sultan Abdülhamid Han. «Siyasi Hatıratım». S.52. Dergâh Yayınları. 1984.
  20. «Pensees et souvenirs de Гех-sultan Abdul-Hamid», стр. 17.
  21. Georgeon, François (2013). Penser, agir et vivre dans l'Empire ottoman et en Turquie: Études réunies pour François Georgeon. Peeters. 25. ISBN 978-9042925984.
  22. Türkiye'de İstihbaratçılık ve Mit, Erdal Şimşek, sy 57
  23. Türkiye'de İstihbaratçılık ve Mit, Erdal Şimşek, sy 59
  24. Dr. Bayram Kodaman, The Hamidiye Light Cavalry Regiments (Abdullmacid II and Eastern Anatolian Tribes)
  25. . 2014-01-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-07.
  26. Klein, The Margins of the Empire, 37.
  27. Klein, The Margins of the Empire, 37.
  28. Klein, The Margins of the Empire, 38.
  29. Klein, Janet. The Margins of Empire: Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone. Stanford: Stanford University Press, 2011.
  30. Avyarov. Osmanlı-Rus ve İran Savaşlar'ında Kürtler 1801-1900 [The Kurds in the Ottoman-Russian and -Iranian Wars, 1801-1900]. Ankara: SİPAN, 1995.

Ədəbiyyat

  • Klein, Janet. The Margins of Empire: Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone. Stanford: Stanford University Press, 2011.
  • Klein Janet, Joost Jongerden, Jelle Verheij, Social Relations in Ottoman Diyarbekir, 1870-1975. Koninklijke Brill NV, Leidin, Netherlands, 2012
  • Edward J. Erickson, "Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912-1913". 2003

September 23, 2021
həmidiyə, alayları, həmidiyə, yüngül, silahlı, süvari, alayları, hərfi, mənası, həmidə, rəsmi, adı, türkcə, hamidiye, hafif, süvari, alayları, yaxşı, silahlanmış, nizamlı, əsasən, sünni, kürd, eyni, zamanda, türk, şərqi, anadoluda, yaşayan, qarapapaq, türkləri. Hemidiye Alaylari ve ya Hemidiye yungul silahli Suvari Alaylari herfi menasi Hemide aid 2 tam resmi adi turkce Hamidiye Hafif Suvari Alaylari yaxsi silahlanmis nizamli esasen sunni kurd 3 eyni zamanda turk Serqi Anadoluda yasayan qarapapaq turkleri terekeme cerkez 4 5 6 turkmenler 7 yoruk 8 9 ve ereblerden ibaret Osmanli Imperatorlugunun cenub serq vilayetlerinde fealiyyet gosteren suvari herbi birlesmeleri 10 Alaylar 1890 ci ilde yaradilmis ve Sultan II Ebdulhemidin serefine adlandirilmisdir Hemidiye alaylari cerkez Mehmet Zeki Pasa terefinden Rusiya Osmanli ve Osmanli Iran serhedinde kesik cekmek ucun Rus kazak birlesmelerini numune goturerek yaradilmisdi 11 Osmanlilar ereb ve turkmen tayfalarini da suvarilere qatmagi dusunseler de qosulan tayfalarin ekseriyyetini kurdler teskil edirdi 3 1894 96 ci illerde ermeni qiyamlarinin yatirilmasinda muhum rol oynamisdir Xususen de Sasundaki ermeni qiyaminin yatirilmasi zamani 1894 ermei miletci Hncak partiyasinin pozucu emellerinin qarsisinin alinmasinda fealiyyet gostermisdir Lakin son arasdirmalar Hemidiyenin qiyamlarin yatirilmasinda evveller dusunulenden daha az ehemiyyetli bir rol oynadigi belli olur 12 13 Hemidiye AlaylariHemidiye Suvari AlaylariNovu suvarilerMovcud oldugu iller 1890 1908Dovlet Osmanli ImperiyasiTabedir Osmanli ordusuVezifesi serhed xidmetiSayi 16 500 den artiq 1882 1 KomandanliqKecmis Komandirler Zeki Pasa Vikianbarda elaqeli mediafayllarHemidiye alaylarinin qurucusu Mehmet Zeki Pasa Sultan II Ebdulhemidin hakimiyyetinden sonra suvariler dagilmadi ancaq yeni bir ad aldilar Qebile Yungul Suvari Alaylari 14 Osmanli imperiyasinin cokmesinden sonra Seyx Seid Pirani 1925 ve digerlerinin antiturk qiyamlarinda istirak etmisdiler Mundericat 1 Tarixi 2 Qurulus sebebi 3 Qurulmasi 4 Terkibi ve techizati 5 Herbi geyimi 6 Legvi 7 Xidmet yerleri 8 Istinadlar 9 EdebiyyatTarixi RedakteErmeniler 13 iyun 1884 cu il tarixinde Berlin konfransina Ermenistan haqqinda Layihe ni teqdim etdikden ve bu layihe musbet qarsilandiqdan sonra Osmanli dovletinin serhedleri daxilinde terror ve qirgin aktlari suretlendi Ermenilerin yaratdigi Hincak ve Dasnaktsutyun partiyalari terror yolunu secmis ve nizami silahli birliklere malik teskilatlara cevrilmisdi Rusiyada Osmanli Imperiyasinin Serq Eyaletleri ucun ambisiyalarini aciq sekilde ifade edir ve istila ucun hazirliqlara baslamisdi II Ebdulhemid serq meselesi adi altinda Avropa dovletlerinin teleb etdiyi islahatlarin evvel xristian xalqlari ucun muxtariyyet sonra musteqilliyin Osmanlinin zeiflemesi ve parcalanmasi menasina geldiyini dusunurdu Bolgedeki ehalinin tehlukesizliyini ve asayisi temin etmek ucun ermeni quldur destelerinin ve terrorcularinin qarsisinin alinmasina ve gelecek rus istilasini durdurmaq meqsedile serhedi qorumaq ucun yeni silahli birlikler yaratmaga qerar verdi Bu sebebden 1890 ci ilden sonra Serqi Anadoluda serhedin tehlukesizliyini temin etmek meqsedile Hemidiyye alaylarinin qurulmasini emr etdi Qurulus sebebi RedakteResmi menbelerden basqa Hemidiye alaylarinin qurulmasinin muxtelif sebebleri gosterilir M S Lazarev alaylarin qurulmasinin sebebini Kurdustan ve Kurd meselesi kitabinin 151 ci sehifesinde bele izah edir Hemidiye alaylari ile kurdlerden ibaret Rusiyaya qarsi guclu bir herbi dayaq hem de Irana qarsi hucum vasitesi halina getirmekle yanasi vacib meqsedlerinden biri de kurdleri Osmanli inzibati orqanlarinin ciddi nezareti altinda yasamaq verdisine alisdirmaq idi Bununla bele xristian azliqlarin ve ermenilerin yukselen erazi iddialarinin qarsisinin alinmasi niyyeti de gudulurdu 15 Nihat Gultepe ise alaylarin qurulma meqsedini bu cur izah edir Hemidiye alaylarinin qurulmasinda esas meqsed bu idi ki Serqi Anadolu ucun huquq muhafize orqani olaraq herbi intizama daxil olan qebilelerden faydalanmaq muntezem suvari birlesmeleri quraraq mumkun Rusiya istilasina qarsi hazir guc yaratmaq xarici texribatlara qapilmis ve usyana aciq olan elementleri qebileleri nezeretde saxlamaq ve onlari idare etmek onlari nizam intizam vererek maariflendirmek qebile daxili ve xarici doyuslere son qoymaq ve bu istiqametdeki butun potensiali dovletin xeyrine istifade etmek Belelikle yollar korpuler mekteb binalari ve s tikmek ve temir ederek Serqi Anadolunun yeniden qurulmasi ucun calismaq 16 17 Tarixci Siddik Haydarani Hemidiye alaylarinin yaradilmasi ile bagli fikrinde Mehmet Zeki Pasanin bu meseleni II Ebdulhemidin aglina yurutmesini mulahizesini ireli surur Onun qeyd etdiyine gore Sultan II Ebdulhemid musaviri Seyx Samilin nevelerinden olan Mehmet Zeki Pasanin fikir ve tovsiyelerine cox deyer veriridi Bele ki Sultan Zeki Pasa Van Erzurum ve Bitlisden teftisden geri dondukden sonra Anadoluda veziyyeti nece oldugunu sorusmusdu Zeki Pasa ise bele cavab vermisdi Anadolu butun meselelerde tamamile terk edilmisdir Serhedin diger terefinde de ruslar bir cox cehetden bizden irelidedirler Yeri gelmisken ruslardan numune goturmeye deyer bir kazak sistemi var Bundan elave ruslar oz serhedleri icerisindeki qebilelerden cox istifade edirler Her kesi silah altina salmirlar amma ilde bir defe ay yarim erzinde mueyyen yerlerde toplanir telim alirlar ve mesq edirler sonra evlerine buraxirlar ve serbest ev teserrufatlari ile mesgul olmalarina icaze verirler 18 Bele hesab edilirki mehz Osmanli Sultani II Ebdulhemidi kurd qebileleri arasindan yungul kurd suvarileri yaratmaga sovq eden Zeki Pasanin bu sozleri olmusdur Diger terefden Osmanli sultani alaylari teskil etmekde esas meqsedi barede xatirelerinde bele yazirdi Rusiya ile muharibe yaxinlasir Muharibede yaxsi telim kecmis kurd alaylari bize cox boyuk bir xidmet gostere biler Diger terefden tabeciliye oyresdirilmek de onlar ucun faydali olacaqdir 19 Belelikle Hemidiyeni yaradan II Ebdulhemid sirf herbi meqsedler gudurdu Rusiya ile toqqusma veziyyetinde xezineye ucuz basa gelecek kurd suvarilerini guclu bir herbi sedde cevirmek Kurd agalari zabit vezifelerine yukseleceklerinden xosbext olmalidir Rusiya ile muharibe baslayarsa intizamli alaylarda birlesmis kurdlerimiz bize boyuk xidmetler gostere bilerler Eminem ki onlar cox qiymetli bir ordu olacaq deye II Ebdulhemid xatirelerinde yazir 20 Qurulmasi RedakteDorduncu ordu komandani Musir Zeki Pasanin bu teklifini sultan desteklese de Osmanli pasalarin boyuk bir qismi ona qarsi cixdi Buna baxmayaraq II Ebdulhemid Zeki Pasaya bu isle mesgul olmaq ucun selahiyyetler verdi Erzincani ozune merkez secen Musir Zeki Pasa 1891 ci ilin yazinda aktiv fealiyyete basladi 21 Ilk is olaraq Mirliva Mahmud Pasani Van Malazgird Xinisa gondererek yerli tayfa ve qebilelerden Hemidiye Alaylarina esger ve zabit secimine baslamagi emr etdi Bu fealiyyet bes il surdu 1896 ci ilde Erzincan Dersim Erzurum Diyarbekir Van Malazgird Urfa ve Serqi Anadoluda bu cox yerde Hemidiye Suvari Alaylari teskil edildi Bu muddet erzinde tekce Erzurum vilayeti daxilinde 8 alay quruldu II Ebdulhemidin emri ile alaylar Ibrahim ve Kerim Pasalar terefinden quruldu ve onlarin tabeliyindeki bolmeler formalasdirilmaga baslandi Belelikle Ibrahim ve Kerim Pasalar Osmanli tarixinde nizamsiz ordu qaydalarini ilk defe tetbiq etdiler 22 Daha sonra resmi status vermek ucun ilk tenzimleme qanun 1891 ci ilde qebul edildi Bu qanun 1896 ci ve 1910 cu illerde yeni qaydalarla yeniden tesdiq olundu Alay sayi evvelce 50 bir muddet kecdikden sonra alay sayi 1908 ci ilde 65 e yukseldi Alaylar esasen Rusiya ile serhed bolgelerde Erzurum Van Bitlis Diyarbekir ve Erzurum vilayetlerinde yerlesdirilmisdi Sivas vilayetinde bir alay quruldu Qurulan alaylardan yalniz 4 u 5 ci ordunun digerleri 4 cu ordunun terkibine daxil edilmisdi Ancaq bu cur alaylardan Anadolu xaricinde Tripolide de quruldugu melumdur Ad baximindan bir az ferqli olmasina baxmayaraq ilk defe 1880 ci ilde Yemende de Hemidiye alaylarindan teskil edilmisdir II Ebdulhemid taxtdan salindiqdan sonra alaylarin mahiyyeti ve adi deyisdirildi Hemidiye adi Birlik ve Tereqqi Partiyasi terefinden 1910 cu ilde deyisdirildi Hemen il Qebile Yungul Suvari Alaylarinin teskili qanunu ile son alaylar haqda qanun tenzimleme legv edildi Bu alaylarin adi Qebile Suvari alaylari olaraq adlandirildi Terkibi ve techizati Redakte Hemidiye Alayinin bir suvari boluyu Hemidiye alaylari haqqinda Qanunun 19 cu maddesinde qosunlarin qurulusu ve sexsi heyeti haqqinda asagidaki melumatlar verilmisdir Ilk defe 1891 ci ilde verilen elli uc maddelik tenzimlemede Hemidiye Suvari alaylarinin nece qurulacagi ve terkibinin nece olacagi izah edilirdi Tenzimata gore Bu alaylarin adlari Hemidiye Suvari Alaylari adlandirildi Bu alaylar dordden az ve altidan cox olmayacaqdi Her eskadron Dord komandadan her komanda 32 den az ve ya qirx sekkizden cox olmamalidir Her alay minimum 512 ve maksimum 1152 neferden ibaret olacaqdir Her dord alay bir liva sayilacaqdir Boyuk qebilelere bir ve ya daha cox alay qurmaq kicik qebilelere ise bir nece boluk yaratmaq huququ verilecekdir Bununla bele alaylarin qurulmasi ve telim meqsedi ile qebilelerin birlesmesinin qarsisi alinacaq yalniz muharibe dovrunde merkezi hokumet ve ya ordu komandanlarinin emri ile birlesdirilecekdiler Her alaydan iki cavus Orduyu Humayun qerargahina gonderilecek ve mekteb alayinda telim kececekdir Bundan elave her alaydan bir usaq secilerek Istanbula gonderilecek ve suvariler mektebinde tehsil aldiqdan sonra memleketine ve alayina leytenant rutbesi ile qayitmali idi Asakir i Hemidiye Suvari Alaylari kurd ve ereb qebile uzvlerinden olduqlari ucun bu suvari alaylarin uzvlerinin her birinin mensub olduqlari qebilenin formada ve geyiminde olmalari meqsedeuygun sayilacaqdi Buna gore helekil uc numune qebul etmek lazimdir Basqalarindan ve yerli ehaliden secilmek ucun alayin adi ve nomresi onun yaxasinda qeyd olunacaqdir 23 Hemidiye alaylarinda xidmet eden kurd zabitler Alay zabitleri Istanbulda herbi tehsil almis qebile usaqlarindan ibaret olmali idi Herbi mektebler Istanbulda qebile mektebi adi altinda yaradilmisdi Bu zabitler yaxsi xidmet halinda daha yuksek rutbeler ala bilecekdiler 24 Rusiya Imperiyasina qarsi Sefii Kurdlerinden qurulan Hemidiye alaylari qarsilarina qoyulan vezifelerine uygun davranmirlar Hamidiye alaylari daha cox quldurluqla mesgul olurdular Ermeni ve sie kendlerine basqinlar teskil edir ve talan edirler 23 iyul 1908 ci ilde Ikinci Konstitusiya Monarxiyasinin elan edilmesinden derhal sonra hemen ilin sentyabrinda kurd Hemidiye alaylarinin silahlarini almaq isteyen ittihadcilar buna nail ola bilmediler Safii Kurdlerin aga ve qebile bascilarinin usaqlarinin tehsil aldigi Istanbulda yerlesen Qebile mektebi nde ve Hemidiye alaylarinda kurd milletciliyi yaranmaga basladi Bu veziyyet Serqi Anadoluda Sie Safii munaqisesinin yaranmasina sebeb ola bilerdi Hetta bu mektebin direktoru Kamil bey Kolagasi Bunlar qebile deyil bocekdir demisdir Hemidiyenin 40 ci alayi Sivasda idi ve Mehrali bey Darvazli terefinden Qarsdan Sivasa yerlesmis Qarapapaq terekeme turkleri terefinden qurulmusdu 40 ci alay 1892 ci ilde teskil olunmusdu Diger alaylar bir birlerine yaxin olsalar da 40 ci alay musteqil idi onlarla elaqeye malik deyildi Buna gore diger alaylar liva seklinde teskil edildiyi halda 40 ci alay digerlerinden uzaq oldugu ucun hec bir livaya bagli deyildi ve birbasa Sivas valisine tabe olmusdu Bu alayin en vacib xususiyyetlerinden biri uzvlerinin coxunun Mehrali beyle 1877 1878 ci illerde Rusiya Osmanli muharibesinde Qafqaz cebhesindeki doyuslerde xidmet etmis doyusculerden ibaret olmasi idi Diger terefden 40 ci alay komandiri Mehrali beyle birlikde 1905 ci ilde Yemene getdi Alayin coxu xususen de Mehrali bey Yemenden geri donmedi Herbi geyimi Redakte Hemidiye alaylarinin Cerkez zabitleri Vahid rutbe siralamasi sistemi ve herbi nisanlanma 1861 ci il rutbe ve herbi nisan qanununa esaslanirdi 25 Hemidiye alaylari ucun rutbe ve herbi ugurlarini gostermek ucun ziyafet parad herbi formalaririni geyindikleri bir nece merasim teskil edilmisdi Alaylar teskil olunduqlari ilk dovrlerde kurdlerin geyindikleri rengli formalar yerini yeni formalar tutmaga basladi 26 Bunda esas meqsed Osmanli imperiyasinin serhedlerini qoruyan Hemidiyeler ucun yeni imic yaratmaq idi 27 Bezen bu geyim boz kurklerden ve ya bel kemerlerinden ensiz qirmizi zolaqli boz salvardan ve baslarinda imperator gerbi olan qalpaqdan ibaret idi 28 Hemidiye alayinin yerlesdiyi bolgeye gore forma bir qeder deyisirdi Alaylarda kurdlerin ustunluk teskil etmesine baxmayaraq ilk dovrlerde zabitler cerkez paltari geyinir ve uzun saska taxirdilar Buda onunla izah olunurdu ki milliyetce cerkez olan Zeki Pasanin alaylari teskil etdiyi zaman Qafqaz muharibesi tecrubesinden istifade etmeye calismasi idi Legvi RedakteSultan II Ebdulhemidin devrilmesinden sonra hakimiyyete gelen Ittihad ve Tereqqinin Birlik ve Inkisaf hokumeti Hemidiye alaylarini legv etdi Qebile yungul suvari alaylari yeniden teskil edildi ve onlarin sayi da 24 e endirildi Serqdeki ermeni qiyamlarinin yatirilmasinda muhum rol oynayan bu alaylar Balkan muharibeleri dovrunde yuksek doyus qabiliyyeti gostere bilmediler 1913 cu ilde alaylar yeniden teskil edildi Onlar Ehtiyat Suvari Alayi adi ile merkezi qerargahi Erzurumda yerlesen Doqquzuncu Korpusun terkibine daxil olundular Birinci Dunya muharibesinde serq cebhesinde Rusiya Imperiyasinin ordusuna qarsi qehremanliqla mubarize aparan bu alaylar rus qosunlarini geri cekilmeye mecbur etmisdiler Alaylardan usyan etmis ve nizami ordunun fealiyyetine zerer vuran ermenilerin doyus bolgesinden surgun edilmesinde de istifade edilmisdir 29 Xidmet yerleri RedakteHemidiye Alaylarinin xidmet yerleri asagidaki seher ve kendlerde olmusdur 30 Sira Tayfa Yeri Suvari Piyada Umumi say1 Sipkan Tutak 400 250 6502 Sipkan Hosuna 400 175 5753 Sipkan Cemal Verdi 400 225 6254 Zilan Toprakkale 250 360 6105 Zilan Karakilise 450 250 7006 Qarapapaqlar ve Kurdler Eleskirt ve Karakilise 400 150 6507 Karapapaklar ve Kurtler Tulak Kalakilise 300 200 5008 Kesvan Hasankale 200 175 4759 Sapikan ve Badayan Kizildiz 250 325 57510 Taskesen Diyadin Kasatkanli 198 350 54811 Mikaili Karakilise Diyadin Agri 175 325 50012 Hamdiki Basimi Hal Hesini Karakilise Diyadin 225 350 52513 Haydaran Bergiri Muradiye 200 318 51814 Haydaran Bergiri Muradiye 175 350 52515 Sevli Van Timar 200 350 55016 Kalikan Livi Ercis 255 270 52517 Mukuri Saray Van 215 315 53018 Takari Zermaniz Saray 300 380 68019 Milli Semsiki Saray 225 425 65020 Skeftka Eblak 327 213 54021 Adaman Zilan Hecidiran Ercis 250 275 52522 Haydaran Ercis 175 350 52523 Haydaran Adilcevaz 200 350 55024 Heydaran Ercis 175 350 52525 Marhoran Adilcevaz 250 300 55026 Hasenan Hinis Kumdeban 335 205 54027 Hasenan Malazgird 340 200 54028 Hasenan Malazgirt Diknuk Dinbut 304 230 53429 Hasenan Morankoyu 310 230 54030 Hasenan Bullanik 308 232 54031 Cibran Gumgum 308 232 54032 Cibran Hinis 310 235 54533 Cibran Varto 315 330 54534 Zirkan Tekman 300 250 55035 Zirkan Soylemez 375 500 87536 Cibran Kigi 285 265 55037 Celali Beyezid Ortulu qislagi 305 370 54038 Celali Beyezid Seyhlu qislagi 300 240 54039 Takori Mahmudiye Saray 305 301 60640 Kafkasya muhacirleri Sivas 275 500 77541 Milli Mardin 275 265 54042 Milli Siverek 255 375 63043 Milli Siverek 303 247 55044 Qarakecili Siverek 305 225 53045 Kikan Res ul Eyn Mardin 350 270 62046 Tay ereb Nusaybin 445 185 63047 Qarakecili Siverek 310 230 54048 Miran Cezire 335 205 54049 Miran Cezire 308 232 54050 Ertosi Baskale Norduz 375 300 62551 Kays Urfa 450 200 65052 Kays Harran 400 150 55053 Berazi Urfa 250 300 55054 Berazi Urfa 300 300 60055 Berazi Urfa 275 300 57556 Gevdan Hakkari 200 300 50057 Sadili Hasankale 300 250 55058 Adaman Ercis 200 350 55059 Pinyan Hakkari 150 400 55060 Sidan Hakkari 350 300 65061 Kasikan Soylemez 250 300 55062 Kiki Harran 250 350 60063 Milli Viransehir 550 250 80064 Milli Viransehir 600 225 82565 Belideyi Ercis Patnos Malazgirt 250 200 450 TOPLAM 19306 18410 37581Istinadlar Redakte The Burning Tigris The Armenian Genocide and America s Response New York HarperCollins 2003 seh 51 ISBN 0 06 055870 9 Peter Balakian Burning Tigris p 44 1 2 Eppel Michael 13 September 2016 A People Without a State The Kurds from the Rise of Islam to the Dawn of Nationalism page 81 ingilis University of Texas Press ISBN 9781477311073 Eppel Michael 2016 09 13 A People Without a State The Kurds from the Rise of Islam to the Dawn of Nationalism ingilis University of Texas Press ISBN 9781477311073 Palmer Alan Verfall und Untergang des Osmanischen Reiches Heyne Munchen 1994 engl Original London 1992 pp 249 258 389 ISBN 3 453 11768 9 Van Bruinessen Martin Agha Shaikh and State The Social and Political Structures of Kurdistan London Zed Books 1992 p 185 Van Bruinessen mentions the occasional recruiting of a Turkish tribe the Qarapapakh Shaw Stanford J and Ezel Kural Shaw History of the Ottoman Empire and Modern Turkey Cambridge Cambridge University Press 1977 vol 2 p 246 Ohrig Bruno Meinungen und Materialien zur Geschichte der Karakecili Anatoliens in Matthias S Laubscher Ed Munchener Ethnologische Abhandlungen 20 Akademischer Verlag Munchen 1998 Edition Anacon zugleich Inaugural Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades der Philosophie an der Ludwig Maximilians Universitat zu Munchen Munchen 1996 p 36 ISBN 3 932965 10 8 U a mit Verweis auf S Beysanoglu Ziya Gokalp in Ilk Yazi Hayati 1894 1909 Ziya Gokalp s First Writing Life 1894 1909 Istanbul 1956 pp 164 168 Vgl deutschsprachige Wikipedia Artikel Yoruk Abschnitt Herkunft und Einwanderung nach Kleinasien Versions ID 31139363 Jongerden Joost 2012 Jorngerden Joost Verheij Jelle eds Social Relations in Ottoman Diyarbekir 1870 1915 Brill 61 ISBN 9789004225183 HAMIDIYE ALAYLARI TESKILINDE YER ALAN ASIRETLERIN DETAYLI BIR LISTESI Y PRK BSK 31 107 1310 1892 Verheij Jelle 1998 Les Freres de terre et d eau sur le role des Kurdes dans les massacres armeniens de 1894 1896 in Bruinessen M van amp Blau Joyce eds Islam des Kurdes special issue of Cahiers de l Autre Islam Jongerden Joost Verheij Jelle eds 2012 08 03 Social Relations in Ottoman Diyarbekir 1870 1915 p 94 Klein Janet The Margins of Empire Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone Stanford Stanford University Press 2011 M S Lazarev Kurdistan ve Kurt Sorunu sy 151 Nihat Gultepe Hayat Tarih Mecmuasi Temmuz 1976 sy 48 Turkiye de Istihbaratcilik ve Mit Erdal Simsek sy 56 Hasan Siddik Hayderani Hamidiye Alaylarindan Koy Koruculuguna Medya Gunesi Yay Istambul 1992 S 54 Sultan Abdulhamid Han Siyasi Hatiratim S 52 Dergah Yayinlari 1984 Pensees et souvenirs de Geh sultan Abdul Hamid str 17 Georgeon Francois 2013 Penser agir et vivre dans l Empire ottoman et en Turquie Etudes reunies pour Francois Georgeon Peeters 25 ISBN 978 9042925984 Turkiye de Istihbaratcilik ve Mit Erdal Simsek sy 57 Turkiye de Istihbaratcilik ve Mit Erdal Simsek sy 59 Dr Bayram Kodaman The Hamidiye Light Cavalry Regiments Abdullmacid II and Eastern Anatolian Tribes Archived copy 2014 01 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 01 07 Klein The Margins of the Empire 37 Klein The Margins of the Empire 37 Klein The Margins of the Empire 38 Klein Janet The Margins of Empire Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone Stanford Stanford University Press 2011 Avyarov Osmanli Rus ve Iran Savaslar inda Kurtler 1801 1900 The Kurds in the Ottoman Russian and Iranian Wars 1801 1900 Ankara SIPAN 1995 Edebiyyat RedakteKlein Janet The Margins of Empire Kurdish Militias in the Ottoman Tribal Zone Stanford Stanford University Press 2011 Klein Janet Joost Jongerden Jelle Verheij Social Relations in Ottoman Diyarbekir 1870 1975 Koninklijke Brill NV Leidin Netherlands 2012 Edward J Erickson Defeat in Detail The Ottoman Army in the Balkans 1912 1913 2003Menbe https az wikipedia org w index php title Hemidiye Alaylari amp oldid 6122471, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.