Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hibridləşmə anlayışı — ümumiləşmə anlayışıdır. Hibrid anlayışının əsasını atomun valent halında (atomun birləşmənin tərkibindəki halı) ayrı-ayrı ilkin orbitalların müəyyən prinsiplər üzrə hibridləşməsi (ümumiləşməsi) təşkil edir.
Karbon atomu adi halda iki açıq elektrona malikdir. Lakin o asanlıqla həyəcanlı hala keçir və bu vaxt elektron cütü (2s2) açılır və onlardan biri 2p-yarımsəviyyədə olan boş xanaya keçir.
Buna müvafiq olaraq, karbon atomu həyəcanlı halında dörd kimyəvi rabitə yaradır. Yəni birləşmələrdə onun dördə bərabər olur. Karbon atomunun həyacanlı halında valent elektronları müxtəlif yarımsəviyyələrdə yerləşdiyi üçün onların əsasında əmələ gələn kimyəvi rabitələr öz təbiətinə görə bir-birindən fərqlənməlidir.Yəni, p-elektronların əsasında yaranan üç rabitə bir cür təbiətə, s-elektron əsasında yaranan rabitə isə başqa cür təbiətə malik olmalıdır. Lakin son illər aparılan dəqiq tədqiqatlar yuxarıda göstərilən məntiq əsasında çıxarılan nəticələrin heç birinin düzgünlüyünü təsdiq etməmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, metan molekulu düzgün tetraedr formasına malikdir. Molekulda kimyəvi rabitələr tetraederin mərkəzindən onun təpələrinə istiqamətlənmişdir. Bu isə öz növbəsində CH4 molekulunda bütün C—H rabitələrin uzunluğunun və aralarındakı bucaqların eyni olduğunu göstərir. Başqa sözlə, CH4 molekulunda mövcudn olan bütün kimyəvi rabitələr eyni təbiətə malikdir. Beləliklə, metan molekulunun quruluşuna dair yığılmış zəngin məlumata əsasən qəbul edilir ki, hidrogen ilə qarşılıqlı təsir zamanı karbonun valent elektronlarının yerləşdiyi yarımcəviyyələr ümumiləşir, başqa sözlə, onların arasındakı energetik fərq aradan qalxır.
Atomda ayrı-ayrı valent yarımsəviyyələrinin qarışması və nəticədə ümumi bir energetik səviyyə yaratması hadisəsi hibridləşmə adlanır.
sp-hibridləşmə
Bu prosesdə iştirak edən orbitallara , elektronlara isə hibrid elektronlar adı verilmişdir. Bir s- və bir p- orbitalının hibridləşməsi sp hibridləşmə kimi göstərilir.
sp2-hibridləşmə
Bir s- və iki p- orbitalının hibridləşməsi sp2 kimi göstərilir.
sp3-hibridləşmə
Bir s- və üç p- orbitalının hibridləşməsi sp3 kimi göstərilir.
Hibridləşmə və molekulların həndəsi quruluşu
| Hibridləşmənin tipi | Hibrid orbitalının sayı | Həndəsi | quruluş | Məsələn |
|---|---|---|---|---|
| sp | 2 | Düzxətt forması |  | BeF2, CO2, NO2+ |
| sp2 | 3 | Üçbucaqlı forması |  | BF3, NO3-, CO32- |
| sp3, d3s | 4 | tetraeder forması |  | CH4, ClO4-, SO42-, NH4+ |
| dsp2 | 4 | Düzbucaqlı |  | [Ni(CN)4,](2-) [PdCl4]2- |
| sp3d | 5 | üçbucaqlı -bipiramida |  | PCl5, AsF5 |
| sp3d2, d2sp3 | 6 | Oktaedrik |  | SF6, Fe(CN)63-, CoF63- |
Göstərilən molekulların simmetrik formalarından aydın olur ki, onların fəza quruluşu sp-, sp2-, sp3- hibrid orbitalların oxlarının eyni müstəvi üzərində bir-birilə müvafiq surətdə 180o, 120o və 109o 28′ -li bucaq əmələ gətirməsinə əsaslanır.
Mənbə
- Z.Qarayev "Qeyri-üzvi kimya", Maarif -1975.
- Полинг Л. Природа химической связи / Пер. с англ. М. Е. Дяткиной. Под ред. проф. Я. К. Сыркина. — М.; Л.: Госхимиздат, 1947. — 440 с.
- Полинг Л. Общая химия. Пер. с англ. — М.: Мир, 1974. — 846 с.
- Минкин В. И., Симкин Б. Я., Миняев Р. М. Теория строения молекул. — Ростов-на-Дону: Феникс, 1997. — С. 397-406. — .
- Гиллеспи Р. Геометрия молекул / Пер. с англ. Е. З. Засорина и В. С. Мастрюкова, под ред. Ю. А. Пентина. — М.: Мир, 1975. — 278 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hibridlesme anlayisi umumilesme anlayisidir Hibrid anlayisinin esasini atomun valent halinda atomun birlesmenin terkibindeki hali ayri ayri ilkin orbitallarin mueyyen prinsipler uzre hibridlesmesi umumilesmesi teskil edir Metan molekulunun faza qurulusu Karbon atomu adi halda iki aciq elektrona malikdir Lakin o asanliqla heyecanli hala kecir ve bu vaxt elektron cutu 2s2 acilir ve onlardan biri 2p yarimseviyyede olan bos xanaya kecir Karbon atomunun hibridlesme sxemi Buna muvafiq olaraq karbon atomu heyecanli halinda dord kimyevi rabite yaradir Yeni birlesmelerde onun dorde beraber olur Karbon atomunun heyacanli halinda valent elektronlari muxtelif yarimseviyyelerde yerlesdiyi ucun onlarin esasinda emele gelen kimyevi rabiteler oz tebietine gore bir birinden ferqlenmelidir Yeni p elektronlarin esasinda yaranan uc rabite bir cur tebiete s elektron esasinda yaranan rabite ise basqa cur tebiete malik olmalidir Lakin son iller aparilan deqiq tedqiqatlar yuxarida gosterilen mentiq esasinda cixarilan neticelerin hec birinin duzgunluyunu tesdiq etmemisdir Mueyyen olunmusdur ki metan molekulu duzgun tetraedr formasina malikdir Molekulda kimyevi rabiteler tetraederin merkezinden onun tepelerine istiqametlenmisdir Bu ise oz novbesinde CH4 molekulunda butun C H rabitelerin uzunlugunun ve aralarindaki bucaqlarin eyni oldugunu gosterir Basqa sozle CH4 molekulunda movcudn olan butun kimyevi rabiteler eyni tebiete malikdir Belelikle metan molekulunun qurulusuna dair yigilmis zengin melumata esasen qebul edilir ki hidrogen ile qarsiliqli tesir zamani karbonun valent elektronlarinin yerlesdiyi yarimceviyyeler umumilesir basqa sozle onlarin arasindaki energetik ferq aradan qalxir Atomda ayri ayri valent yarimseviyyelerinin qarismasi ve neticede umumi bir energetik seviyye yaratmasi hadisesi hibridlesme adlanir sp hibridlesmesp hibridlesme Bu prosesde istirak eden orbitallara elektronlara ise hibrid elektronlar adi verilmisdir Bir s ve bir p orbitalinin hibridlesmesi sp hibridlesme kimi gosterilir sp2 hibridlesmesp2 hibridlesme Bir s ve iki p orbitalinin hibridlesmesi sp2 kimi gosterilir sp3 hibridlesmesp3 hibridlesme Bir s ve uc p orbitalinin hibridlesmesi sp3 kimi gosterilir Hibridlesme ve molekullarin hendesi qurulusuHibridlesmenin tipi Hibrid orbitalinin sayi Hendesi qurulus Meselensp 2 Duzxett formasi BeF2 CO2 NO2 sp2 3 Ucbucaqli formasi BF3 NO3 CO32 sp3 d3s 4 tetraeder formasi CH4 ClO4 SO42 NH4 dsp2 4 Duzbucaqli Ni CN 4 2 PdCl4 2 sp3d 5 ucbucaqli bipiramida PCl5 AsF5sp3d2 d2sp3 6 Oktaedrik SF6 Fe CN 63 CoF63 Gosterilen molekullarin simmetrik formalarindan aydin olur ki onlarin feza qurulusu sp sp2 sp3 hibrid orbitallarin oxlarinin eyni mustevi uzerinde bir birile muvafiq suretde 180o 120o ve 109o 28 li bucaq emele getirmesine esaslanir MenbeZ Qarayev Qeyri uzvi kimya Maarif 1975 Poling L Priroda himicheskoj svyazi Per s angl M E Dyatkinoj Pod red prof Ya K Syrkina M L Goshimizdat 1947 440 s Poling L Obshaya himiya Per s angl M Mir 1974 846 s Minkin V I Simkin B Ya Minyaev R M Teoriya stroeniya molekul Rostov na Donu Feniks 1997 S 397 406 ISBN 5 222 00106 7 Gillespi R Geometriya molekul Per s angl E Z Zasorina i V S Mastryukova pod red Yu A Pentina M Mir 1975 278 s