fbpx
Wikipedia

Hacı Zeynalabdin Marağayi

Avqust 18, 2021

Hacı Zeynalabdin Məşədi Səfərəli oğlu Marağayi (1838-1910)—Azərbaycan yazıçısı

Hacı Zeynalabdin Marağayi
Hacı Zeynalabdin Məşədi Səfərəli oğlu Marağayi
Doğum tarixi
Doğum yeri Marağa, Cənubi Azərbaycan
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Marağa, Cənubi Azərbaycan
Vətəndaşlığı
Fəaliyyəti roman yazıçısı, yazıçı
Hacı Zeynalabdin Marağayi Vikimənbədə

Həyatı

Hacı Zeynalabdin Mərağei, məşədi Əli adlı azərbaycanlı bir tacirin oğlu lap cavanlığından, azadlıq ordusuna qoşulur. Zeynalabdin 1838-ci ildə anadan olub, 20 yaşınadək Marağa və Ərdəbil şəhərlərində yaşayıb, atasından qalan mal-dövləti əldən verib, qardaşı ilə bərabər öz vətənini tərk edib, çox az sərmayə ilə Qafqaza gəlib, Tiflis şəhərində sakin olub. Bu şəhərdə 3-4 ilin ərzində artıq mal qazanıb, neçə min manat ələ gətirir. Yavaş-yavaş iranlıların sayı Tiflis şəhərində artdıqca, onun da hörməti, etibarı artır, Əsədulla xan Nazim əl Dövlə (İranın baş konsulu) tərəfindən Kutaisi şəhərində naib-konsul işinə məşğul olur.

Hacı Zeynalabdin Mərağei özü bu barədə belə deyir: “O zamanlarda mən həm konsul və həm iranlıların başçısı və həm də tacir idim. Həmvətənlərin malı təzyiqatların rəf etməyi özümə vacib bilib, onların yeyib-içməklərin, geyməklərin və s. çətinliklərin həll etməyə başladım. O zamanda bütün qazandığım mal-dövlət əlimdən getdi və təkcə həmvətənlərin borcları yazılmış bir dəftər əlimdə qaldı. Krıma getməyə məcbur oldum və qardaşımla birlikdə İstambuldan Krıma malul ticarə aparıb, orada ticarətə məşğul oldum. Yenə də az zamanda, kafi sərmayə ələ gətirib o şəhərdə qalmalı olduq” .

1852-ci ildə Rus dövləti ilə Osmanlının müharibəsi başladı, bu iki qardaş Yaltaya gedib, orada işlərinə rövnəq verdilər. Yalta şəhəri rus imperatorunun yaylağı idi. Bu şəhərədə Zeynalabdinin işi bütün şahzadə və dərbar əhalisi ilə olurdu. Özünə böyük hörmət və etibar qazananraq “İranın dürüstkar taciri” ləqəb tapdı. Rus təbəəsi olmağı ondan istədilər. Bu məcburiyyəti başından ata bilməyib, rusun tabeliyini qəbul etməyə and içir. Amma vətən eşqi, hürriyyət duyğusu və s. Şərq istəkləri bir ləhzə onu buraxmayıb, rus tabeyyəti qəbulundan sonra özü-özünə bir xain insan kimi baxırdı, vətənə xəyanət, dinə xəyanət və vətəndaşlara xəyanət...

Hər an özü özünü lənətləyirdi, necə olar ki, mənim vətəndaşlarım, qardaşlarım, müstəbid hakimlərin sitəminin altında can verirlər və mən özümü kənara çəkib rahat yaşayıram. Bu duyğular bir an onu rahat qoymurdu, və nəhayət dükanı, evi və var-yoxunu Kərimə şəhərində satıb, İstambula qayıdır, ailəsini orada qoyarkən Allahın evinin ziyarətinə yola düşür, neçə illər rus təbəəsi ola-ola İstanbulda yaşayır, nəhayət Mirzə Mahmudxan Əlaülmülk vasitəsi ilə rus tabeliyini dala qaytarır, yenidən İran tabeyyəti alır. İstanbulda olan zaman “Şəms” qəzetəsi ilə həmkarlığa başlaır və Kəlkətədə nəşr olan “Həbülül-mətin” dərgisində məqalələr yazır.

Zeynalabdin Mərağeyinin əsas işi, 3 cilddə çap olunmuş “Səyahətnameyi İbrahimbəy” (İbrahimbəyin səfərnaməsi) kitabıdır. Bu kitab bir güzgü kimi İranın ictimai-siyasi vəziyyətini saf, sadə, açıq və aydın surətdə bəyan edir. Qacar məmurlarının əməlləri, hakimlərin rəftarı İran camaatının savadsızlığı, İran ölkələrinin dala qalması, camaatı aldadan mollaların əməlləri, camaatın beynindəki xürafə və xülyayi fikirlər hamısı və hamısı bu kitabda eyni və real şəkildə göstərilir və buna görə də kitabın ilk çaplarında müəllifin adından xəbər yoxdur.

İbrahimbəy bir fərzi şəxsiyyətdir, bəlkə də Hacı Zeynalabdin öz adını İbrahimbəy qoyur və öz səfərin və İranda gördüyü təcrübələrin, İbrahimbəy adı ilə bəyan edir. Kitabın I cildi İranda yayılanda heç bir kəs, bir savadsız və sadə tacirin o yüksək və zəngin kitabı yazmağına inana bilmirdi və çoxları Mirzə Mehdixan “Əxtər” ruznaməsinin yazıçılarının birini, kitaba müəliif deyirdirlər. Ancaq kitabın II və III cildi Mirzə Mehdixanın ölümündən sonra çap olması bu iddianı sona yetirdi.

İbrahimbəy iranlı bir tacirin oğlu, 50 il qabaqca ticarət əzmi ilə Misir məmləkətinə köçüb, orada ticarəti yaxşı səhman tapıb və Misirdə qalmalı olur. Bu 50 il ərzində, heç bir İran adət və ənənələrini dəyişməyib və öz milliyyətinə (iranlılığına) elə bağlı olur ki, hətta bir kəlmə ərəb sözü öyrənib dilə gətirməyib. Bu imanlı tacir ailəsini və uşaqlarını da İran eşqi ilə böyüdüb. Tacirin böyük oğlu 20 yaşına yetirərkən, atası dünyasını dəyişir. İbrahimbəy 20 yaşında, imanlı, huşlu, zəkavətli, vətənsevər, qeyrətli və nəcib bir cavan idi. Təəssüb onun gözünü yumubsa da, ancaq xaricə dillərini və əməllərini yaxşı öyrənib, atası dünyaya göz yuman zamanlar oğluna vəsiyyət edir: “30 yaşına yetənədək dünyanın hər yerinə səfər edirsən et, ancaq getdiyin yerlərdə hər nə görsən yaz və saxla, o yazdıqların bir gün kara gələr”.

Atanın ölümündən sonra İbrahimbəy müqəddəs Məşhəd ziyarəti arzusu ilə, dəmiryol vəsiləsi ilə “Bəndəri Berr Misirə” hərəkət edir (Bəndəri Berr, Həman Misirin İskəndəriyə bəndəridir. Ancaq İbrahimbəy İskəndəri Məqdunini İrana bir böyük düşmən bilib, onun adını dilə gətirməyi unudulmaz bir günah bilirdi). Oradan İstanbula, Batuma, Tiflisə, Bakıya, Ənzəliyə, Sariyə, Uzun Adaya, Aşqabada və nəhayətdə müqəddəs Məşhəd şəhərinə yetişir.

İstanbul şəhərində “Kitabi Əhmədi” Hacı Zeynalabdin Mərağeyidən alıb yol uzunu oxuyur, oxuduqca təsəvvüratı İrana görə dəyişilir və onun çox sözlərini qəbul etməyib, onu yazanı, Əbdürrəhim Talıbovu bilməməzliyə və səhv etməyə məhkum edir. Naməsində yazır: “Kitabi Əhmədi”n yazanı çox da alim və savadlı bir şəxs idi, ancaq belə nəzərə gəlir ki, ya İranı yaxşı tanımır, ya səhv edir və ya o, biz iranlılardan deyil”.

İbrahim bəy bu təsəvvürat ilə Batum şəhərinə yetişir və orada ilk dəfə görür: “İranlılar dəstə-dəstə yırtıq-yamaq paltarla nəhayət miskinlikdə üzləri aclıqdan saralmış və zəif halətdə bir tikə çörəyə görə hər işi qəbul edirlər”. Həmvətənlərinin birindən eşidir: “Bütün Qafqazın şəhərləri, qəsəbələri və hətta kəndləri də belə ac və yersiz iranlılarla doludur. Onlar hakimlərin, darğaların, bəylərin və kattaların zülmündən qaçıb, Rum, Rus və Hindistan məmləkətlərinə yayılıbıar və sübhdən axşamadək günün qabağında bir tikə çörəyə görə ağır işləri qəbul edirdilər”.

İbrahim bəy Tehrana yetişib, hər bir kəsin qapısını döyür, hər vəzir ya vəkil tanıyırsa, qapısına gedir, bəlkə həmvətənlərinə bir çarə tapa, ancaq heç bir kəsdən cavab ala bilmir, görür İranın vəzir-vəkilləri sərxoşluqla yatıblar və əsla dünyadan xəbərləri yoxdur. Kədərli və məyus Misirə tərəf qayıdır. Qayıdanda Qəzvin, Ərdəbil, Marağa, Binab, Urmiyə və Təbriz şəhərlərindən keçir, oradan Mərəndə və Batum şəhərinə gedir və Misirə qayıdır.

İbrahim bəy öz səfərində İranın çox vilayətləri və şəhərlərindən keçib və onların ümumi vəziyyətlərini sadə şəkildə yazıb və şərh edir. Əlbəttə, bu yazmaq və şərhdə məqsəd, tənqid etmək və iranlıları oyatmaqdır. O, hər şəhərdən çıxanda bir cümləni təkrar edir: “Hamısı diriykən ölüdürlər, ölmüş ikən canlı”.

Bu səyahətnamə bir kamil qamus kimi İranın ümumi vəziyyət və durumunu XIX əsrin sonlarında göstərir. Əhməd Kəsrəvi “Tarixi məşruteyi İran” kitabında yazır: “O kəslər ki, bu kitabı öz zamanında oxuyublar və özlərində bir ağır silkinti hiss ediblər, təkcə onlar bu kitabın ərzişini bəyan edə bilərlər, çox şəxsləri tapmaq olar ki, bu kitabın vasitəsilə ağır cəhalət yuxusundan oyanıb və agah insanlara qoşulublar”.

“Səyahətnameyi İbrahim bəy” yazılana qədər İran xalqları arasında bu üslubda kitab yazmanın sabiqəsi yoxdur. Xüsusilə, kitabın sadə və aydınlığı onun güclü təsir bağışlamasına əsli səbəbdir. O zaman iranlıların savadsızlığına görə bu kitabı bir savadlı şəxs evdə ya qəhvəxanələrdə oxuyurdu, onlarla insan bir yerə yığışıb ona qulaq asırdılar və beləliklə, kitabın təsiri lap çox olurdu.

Artıq bu nöqtəyə diqqət lazımdır ki, Hacı Zeynalabdin “Səyahətnameyi İbrahim bəy” kitabını yazan zaman, İsfahan şairlərinin əncüməni-nişat ocağında “Bazgəşt-ədəbi (ədəbi qayıdış)” müzakirələri artıq şiddətlə idamə taxırdı və məqsəd bu idi ki, İran şairləri ünsüri-fərruxi (İranda Xİ miladi əsrinin şairləri) səpkində şer yazsınlar və ya Ənvəri-Sənayi (İranda XII-XIII miladi əsrinin şairləri) üslubunda yazsalar yaxşı olar. Yəni azərbaycanlılar bu miqdar düşüncə və şüur sahibi olan zamanlar hələ İranın sair ölkələrində VII-VIII əsrə dala qayıtmaq istəyirdilər. Və əlbəttə, Qacar şahları da həmən qayıdışdan yardım eləyib, Nişat ocağının şairlərini təşviq edərkən, “Səyahətnamə” kimi kitabların yayılmasını ölkədə yasaq edirdilər.

İndi isə nə Qacar şahı qalır, nə Nişat ocağının şairləri, ancaq Hacı Zeynalabdinin “Səyahətnamə”si bir qabaqcıl kitab kimi zaman keçdikcə yeniləşir və onun yazanına rəhmət göndərən çoxalır.

Əsərləri

  • İbrahim bəyin səyahətnaməsi və ya təəssübkeşliyin bəlası: Roman /T.e. və müqədd. H.Məmmədzadənin. Son söz M.İbrahimovun. – Bakı: Elm, 1982. – 500 s.

İstinadlar

  1. Səyahətnamə İbrahim bəy. Hacı Zeynalabdin Mərağei, M.E.Sepanlu, 1364 h.ş. (1986), Tehran, Nəşri Əsvar.

Həmçinin bax

Avqust 18, 2021
hacı, zeynalabdin, marağayi, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Haci Zeynalabdin Mesedi Sefereli oglu Maragayi 1838 1910 Azerbaycan yazicisiHaci Zeynalabdin MaragayiHaci Zeynalabdin Mesedi Sefereli oglu MaragayiDogum tarixi 1838Dogum yeri Maraga Cenubi AzerbaycanVefat tarixi 1910Vefat yeri Maraga Cenubi AzerbaycanVetendasligi IranFealiyyeti roman yazicisi yaziciHaci Zeynalabdin Maragayi Vikimenbede Mundericat 1 Heyati 2 Eserleri 3 Istinadlar 4 Hemcinin baxHeyati RedakteHaci Zeynalabdin Meragei mesedi Eli adli azerbaycanli bir tacirin oglu lap cavanligindan azadliq ordusuna qosulur Zeynalabdin 1838 ci ilde anadan olub 20 yasinadek Maraga ve Erdebil seherlerinde yasayib atasindan qalan mal dovleti elden verib qardasi ile beraber oz vetenini terk edib cox az sermaye ile Qafqaza gelib Tiflis seherinde sakin olub Bu seherde 3 4 ilin erzinde artiq mal qazanib nece min manat ele getirir Yavas yavas iranlilarin sayi Tiflis seherinde artdiqca onun da hormeti etibari artir Esedulla xan Nazim el Dovle Iranin bas konsulu terefinden Kutaisi seherinde naib konsul isine mesgul olur Haci Zeynalabdin Meragei ozu bu barede bele deyir O zamanlarda men hem konsul ve hem iranlilarin bascisi ve hem de tacir idim Hemvetenlerin mali tezyiqatlarin ref etmeyi ozume vacib bilib onlarin yeyib icmeklerin geymeklerin ve s cetinliklerin hell etmeye basladim O zamanda butun qazandigim mal dovlet elimden getdi ve tekce hemvetenlerin borclari yazilmis bir defter elimde qaldi Krima getmeye mecbur oldum ve qardasimla birlikde Istambuldan Krima malul ticare aparib orada ticarete mesgul oldum Yene de az zamanda kafi sermaye ele getirib o seherde qalmali olduq 1 1852 ci ilde Rus dovleti ile Osmanlinin muharibesi basladi bu iki qardas Yaltaya gedib orada islerine rovneq verdiler Yalta seheri rus imperatorunun yaylagi idi Bu seherede Zeynalabdinin isi butun sahzade ve derbar ehalisi ile olurdu Ozune boyuk hormet ve etibar qazananraq Iranin durustkar taciri leqeb tapdi Rus tebeesi olmagi ondan istediler Bu mecburiyyeti basindan ata bilmeyib rusun tabeliyini qebul etmeye and icir Amma veten esqi hurriyyet duygusu ve s Serq istekleri bir lehze onu buraxmayib rus tabeyyeti qebulundan sonra ozu ozune bir xain insan kimi baxirdi vetene xeyanet dine xeyanet ve vetendaslara xeyanet Her an ozu ozunu lenetleyirdi nece olar ki menim vetendaslarim qardaslarim mustebid hakimlerin siteminin altinda can verirler ve men ozumu kenara cekib rahat yasayiram Bu duygular bir an onu rahat qoymurdu ve nehayet dukani evi ve var yoxunu Kerime seherinde satib Istambula qayidir ailesini orada qoyarken Allahin evinin ziyaretine yola dusur nece iller rus tebeesi ola ola Istanbulda yasayir nehayet Mirze Mahmudxan Elaulmulk vasitesi ile rus tabeliyini dala qaytarir yeniden Iran tabeyyeti alir Istanbulda olan zaman Sems qezetesi ile hemkarliga baslair ve Kelketede nesr olan Hebulul metin dergisinde meqaleler yazir Zeynalabdin Merageyinin esas isi 3 cildde cap olunmus Seyahetnameyi Ibrahimbey Ibrahimbeyin sefernamesi kitabidir Bu kitab bir guzgu kimi Iranin ictimai siyasi veziyyetini saf sade aciq ve aydin suretde beyan edir Qacar memurlarinin emelleri hakimlerin reftari Iran camaatinin savadsizligi Iran olkelerinin dala qalmasi camaati aldadan mollalarin emelleri camaatin beynindeki xurafe ve xulyayi fikirler hamisi ve hamisi bu kitabda eyni ve real sekilde gosterilir ve buna gore de kitabin ilk caplarinda muellifin adindan xeber yoxdur Ibrahimbey bir ferzi sexsiyyetdir belke de Haci Zeynalabdin oz adini Ibrahimbey qoyur ve oz seferin ve Iranda gorduyu tecrubelerin Ibrahimbey adi ile beyan edir Kitabin I cildi Iranda yayilanda hec bir kes bir savadsiz ve sade tacirin o yuksek ve zengin kitabi yazmagina inana bilmirdi ve coxlari Mirze Mehdixan Exter ruznamesinin yazicilarinin birini kitaba mueliif deyirdirler Ancaq kitabin II ve III cildi Mirze Mehdixanin olumunden sonra cap olmasi bu iddiani sona yetirdi Ibrahimbey iranli bir tacirin oglu 50 il qabaqca ticaret ezmi ile Misir memleketine kocub orada ticareti yaxsi sehman tapib ve Misirde qalmali olur Bu 50 il erzinde hec bir Iran adet ve enenelerini deyismeyib ve oz milliyyetine iranliligina ele bagli olur ki hetta bir kelme ereb sozu oyrenib dile getirmeyib Bu imanli tacir ailesini ve usaqlarini da Iran esqi ile boyudub Tacirin boyuk oglu 20 yasina yetirerken atasi dunyasini deyisir Ibrahimbey 20 yasinda imanli huslu zekavetli vetensever qeyretli ve necib bir cavan idi Teessub onun gozunu yumubsa da ancaq xarice dillerini ve emellerini yaxsi oyrenib atasi dunyaya goz yuman zamanlar ogluna vesiyyet edir 30 yasina yetenedek dunyanin her yerine sefer edirsen et ancaq getdiyin yerlerde her ne gorsen yaz ve saxla o yazdiqlarin bir gun kara geler Atanin olumunden sonra Ibrahimbey muqeddes Meshed ziyareti arzusu ile demiryol vesilesi ile Benderi Berr Misire hereket edir Benderi Berr Heman Misirin Iskenderiye benderidir Ancaq Ibrahimbey Iskenderi Meqdunini Irana bir boyuk dusmen bilib onun adini dile getirmeyi unudulmaz bir gunah bilirdi Oradan Istanbula Batuma Tiflise Bakiya Enzeliye Sariye Uzun Adaya Asqabada ve nehayetde muqeddes Meshed seherine yetisir Istanbul seherinde Kitabi Ehmedi Haci Zeynalabdin Merageyiden alib yol uzunu oxuyur oxuduqca tesevvurati Irana gore deyisilir ve onun cox sozlerini qebul etmeyib onu yazani Ebdurrehim Talibovu bilmemezliye ve sehv etmeye mehkum edir Namesinde yazir Kitabi Ehmedi n yazani cox da alim ve savadli bir sexs idi ancaq bele nezere gelir ki ya Irani yaxsi tanimir ya sehv edir ve ya o biz iranlilardan deyil Ibrahim bey bu tesevvurat ile Batum seherine yetisir ve orada ilk defe gorur Iranlilar deste deste yirtiq yamaq paltarla nehayet miskinlikde uzleri acliqdan saralmis ve zeif haletde bir tike coreye gore her isi qebul edirler Hemvetenlerinin birinden esidir Butun Qafqazin seherleri qesebeleri ve hetta kendleri de bele ac ve yersiz iranlilarla doludur Onlar hakimlerin dargalarin beylerin ve kattalarin zulmunden qacib Rum Rus ve Hindistan memleketlerine yayilibiar ve subhden axsamadek gunun qabaginda bir tike coreye gore agir isleri qebul edirdiler Ibrahim bey Tehrana yetisib her bir kesin qapisini doyur her vezir ya vekil taniyirsa qapisina gedir belke hemvetenlerine bir care tapa ancaq hec bir kesden cavab ala bilmir gorur Iranin vezir vekilleri serxosluqla yatiblar ve esla dunyadan xeberleri yoxdur Kederli ve meyus Misire teref qayidir Qayidanda Qezvin Erdebil Maraga Binab Urmiye ve Tebriz seherlerinden kecir oradan Merende ve Batum seherine gedir ve Misire qayidir Ibrahim bey oz seferinde Iranin cox vilayetleri ve seherlerinden kecib ve onlarin umumi veziyyetlerini sade sekilde yazib ve serh edir Elbette bu yazmaq ve serhde meqsed tenqid etmek ve iranlilari oyatmaqdir O her seherden cixanda bir cumleni tekrar edir Hamisi diriyken oludurler olmus iken canli Bu seyahetname bir kamil qamus kimi Iranin umumi veziyyet ve durumunu XIX esrin sonlarinda gosterir Ehmed Kesrevi Tarixi mesruteyi Iran kitabinda yazir O kesler ki bu kitabi oz zamaninda oxuyublar ve ozlerinde bir agir silkinti hiss edibler tekce onlar bu kitabin erzisini beyan ede bilerler cox sexsleri tapmaq olar ki bu kitabin vasitesile agir cehalet yuxusundan oyanib ve agah insanlara qosulublar Seyahetnameyi Ibrahim bey yazilana qeder Iran xalqlari arasinda bu uslubda kitab yazmanin sabiqesi yoxdur Xususile kitabin sade ve aydinligi onun guclu tesir bagislamasina esli sebebdir O zaman iranlilarin savadsizligina gore bu kitabi bir savadli sexs evde ya qehvexanelerde oxuyurdu onlarla insan bir yere yigisib ona qulaq asirdilar ve belelikle kitabin tesiri lap cox olurdu Artiq bu noqteye diqqet lazimdir ki Haci Zeynalabdin Seyahetnameyi Ibrahim bey kitabini yazan zaman Isfahan sairlerinin encumeni nisat ocaginda Bazgest edebi edebi qayidis muzakireleri artiq siddetle idame taxirdi ve meqsed bu idi ki Iran sairleri unsuri ferruxi Iranda XI miladi esrinin sairleri sepkinde ser yazsinlar ve ya Enveri Senayi Iranda XII XIII miladi esrinin sairleri uslubunda yazsalar yaxsi olar Yeni azerbaycanlilar bu miqdar dusunce ve suur sahibi olan zamanlar hele Iranin sair olkelerinde VII VIII esre dala qayitmaq isteyirdiler Ve elbette Qacar sahlari da hemen qayidisdan yardim eleyib Nisat ocaginin sairlerini tesviq ederken Seyahetname kimi kitablarin yayilmasini olkede yasaq edirdiler Indi ise ne Qacar sahi qalir ne Nisat ocaginin sairleri ancaq Haci Zeynalabdinin Seyahetname si bir qabaqcil kitab kimi zaman kecdikce yenilesir ve onun yazanina rehmet gonderen coxalir Eserleri RedakteIbrahim beyin seyahetnamesi ve ya teessubkesliyin belasi Roman T e ve muqedd H Memmedzadenin Son soz M Ibrahimovun Baki Elm 1982 500 s Istinadlar Redakte Seyahetname Ibrahim bey Haci Zeynalabdin Meragei M E Sepanlu 1364 h s 1986 Tehran Nesri Esvar Hemcinin bax RedakteAzerbaycan edebiyyatiMenbe https az wikipedia org w index php title Haci Zeynalabdin Maragayi amp oldid 6013548, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.