Həmərsin
Həmərsin və ya İt itburnu (lat. Rosa canina) - itburnu cinsinə aid bitki növü.
| Həmərsin | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rosa canina | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Rosa canina L. | |||||||||||||||||
Hündürlüyü 1,5-2,5 m ə çatan koldur. Budaqları qövsşəkilli əyilən, bəzən demək olar ki, düz budaqlı koldur; tikanları bərkdir, oraqşəkilli əyilmişdir, əsas budaqlarda tikanlar demək olar ki, düzdür, uzərində çiçək formalaşan budaqlarda isə həmişə qarmaqşəkilli dartılmış formada olub, coxsaylıdır.
Yarpaq
Orta yarpaqların uzunluğu 7-9 sm olub, çılpaqdır, yalnız əsas ox boyunca bəzən qısa tükcüklər yerləşmişdir. Yalançı zoğlar çox zaman ensiz olur, kənarları vəzili-kirpikciklidir və sivri qulaqcıqlıdır. Yarpaqcıqları 7 ədəd, nadir hallarda 5 və ya 9 ədəd olur, hər iki tərəfdən həmişə çılpaq və hamardır, çox hallarda ellipsvari qısa sivriləşmiş uca malikdir, uzunluğu 2-2,5 sm, eni 1-1,5 sm-dir, ümumiyyətlə, iti-mişarvaridir, çox vaxt dişcikləri vəziciklə sonlanır.
Çiçək
Çiçəkləri çiçək qrupunda 3-5 ədəd, bəzən isə tək olur, və ya çiçək qrupu çox çoxçiçəklidir; çiçək saplağı 12–18 mm uzunluqda olub, çox vaxt yetişmiş meyvənin ölçüsünə bərabər olur. Nadir hallarda isə ondan uzun və ya qısa olur, adətən tükcük və vəzilərdən məhrum olur. Ləçəkləri ağımtıl-çəhrayı rəngdə olur və kasa yarpaqlarından qısadır.
Meyvə
Meyvələri iridir, yetişənə yaxın uzunluğu 15–26 mm olur, enli-oval, bəzən şarşəkilli formada olub, vəziciklərdən məhrum olmuşdur.
Çiçəkləməsi
Çiçəkləmə prosesi may ayında baş verir.
Meyvə verməsi
May-İyun (İyul)
Azərbaycanda yayılması
Böyük Qafqazda Quba, Xəzəryanı, Qobustan, Kür-Araz ovalığı, Kiçik Qafqazın şimal, mərkəzi və cənubunda, Naxçıvan və Talış dağlarında, Lənkəran ovalığından orta dağ qurşağına qədər.
Yaşayış mühiti
Meşəsiz kolaoxşar və otlu yamaclarda, çay sahillərində, meşənin ətrafında, yol boyunca, yaşayış məntəqələri boyunca rast gəlinir.
Sinonim
- Rosa acanthina D‚s‚gl. & Ozanon
- Rosa actinodroma Gand.
- Rosa adenocalyx Gren.
- Rosa amansii D‚s‚gl. & Ripart
- Rosa × ancarensis Pau & Merino
- Rosa × andegavensis var. agrestina (Cr‚p.) Boullu
- Rosa × andegavensis var. condensata (Puget) Boullu
- Rosa × andegavensis var. lemaitrei (Ripart ex Genev.) Boullu
- Rosa beatricis Burnat & Gremli
- Rosa belgradensis Pančić
- Rosa bourgeonensis Ozanon [Spelling variant]
- Rosa burnatii (H.Christ) Burnat & Gremli
- Rosa canina var. biserrata (M‚rat) Baker
- Rosa canina subsp. biserrata (M‚rat) Nyman
- Rosa canina subsp. dumalis (Bechst.) Arcang.,p.p.39
- Rosa canina subsp. dumetorum (Thuill.) R.Keller & Gams
- Rosa canina var. dumetorum (Thuill.) Baker
- Rosa canina var. glabra Desv.
- Rosa canina var. glaucescens (Desv. ex M‚rat) Steud.
- Rosa canina subsp. keissleriana (Sennen) Sennen
- Rosa canina var. myrtilloides Tratt.
- Rosa canina subsp. senticosa (Ach.) Nyman
- Rosa canina subsp. spuria (Puget ex D‚s‚gl.) Heinr.Braun
- Rosa canina subsp. vulgaris (W.D.J.Koch) R.Keller & Gams
- Rosa caucasica Pall.
- Rosa caucasica var. lindleyana Ser.
- Rosa cinerascens Cariot
- Rosa cinerosa D‚s‚gl.
- Rosa cladoleia Ripart ex Cr‚p.
- Rosa communis subsp. canina (L.) Rouy
- Rosa condensata Puget
- Rosa curticola Puget ex D‚s‚gl.
- Rosa dilucida D‚s‚gl. & Ozanon
- Rosa dumetorum auct.
- Rosa × dumetorum subsp. dumetorum
- Rosa dumosa Salisb.
- Rosa edita D‚s‚gl.
- Rosa erythrantha Boreau
- Rosa firma Puget
- Rosa fissispina Wierzb. ex Heuff.
- Rosa flexibilis D‚s‚gl.
- Rosa flexuosa Raf.
- Rosa frivaldskyi Heinr.Braun
- Rosa frondosa Steven ex Spreng.
- Rosa glaucescens Desv. ex M‚rat
- Rosa heterostyla Chrshan.
- Rosa hispidula Ripart ex D‚s‚gl.
- Rosa inconspicua D‚s‚gl.
- Rosa insignis D‚s‚gl. & Ripart
- Rosa istriaca Degen [Spelling variant]
- Rosa istrica Degen
- Rosa kalmiussica Chrshan. & Lasebna
- Rosa keissleriana Sennen
- Rosa lioclada Boullu
- Rosa litigiosa Cr‚p.
- Rosa longituba Debeaux
- Rosa lutetiana L‚man
- Rosa lutetiana var. biserrata (M‚rat) Wolley-Dod
- Rosa lutetiana var. glaucescens (Desv. ex M‚rat) Boullu
- Rosa lutetiana var. nitens (Desv. ex M‚rat) Boullu
- Rosa lutetiana var. senticosa (Ach.) Boullu
- Rosa macroacantha Ripart ex D‚s‚gl.
- Rosa mallardiana Moutin [Spelling variant]
- Rosa mandonii D‚s‚gl.
- Rosa marisensis Simonk. & Heinr.Braun
- Rosa mollardiana Moutin
- Rosa montivaga D‚s‚gl.
- Rosa mucronulata D‚s‚gl. ex Godet
- Rosa nemophila D‚s‚gl. & Ozanon
- Rosa nitens Vuk.
- Rosa nitens Desv. ex M‚rat
- Rosa oblonga D‚s‚gl. & Ripart
- Rosa oblongata Opiz
- Rosa oreades Cottet & Castella
- Rosa platyphylla A.Rau
- Rosa podolica Tratt.
- Rosa polyodon Gand.
- Rosa pratincola Heinr.Braun
- Rosa prutensis Chrshan.
- Rosa psilophylla A.Rau
- Rosa pubens D‚s‚gl. & Ozanon
- Rosa ramosissima D‚s‚gl.
- Rosa rougeonensis Ozanon
- Rosa rubescens Ripart ex D‚s‚gl.
- Rosa sarmentacea Woods,p.p.39
- Rosa sarmentacea Sw.
- Rosa sarmentosa Woods [Spelling variant]
- Rosa senticosa Ach.
- Rosa separabilis D‚s‚gl.
- Rosa silvularum Ripart ex D‚s‚gl. [Spelling variant]
- Rosa sphaerica Gren.
- Rosa sphaeroidea Ripart ex D‚s‚gl.
- Rosa spherica Gren. [Spelling variant]
- Rosa spinetorum D‚s‚gl. & Ozanon
- Rosa spuria Puget ex D‚s‚gl.
- Rosa squarrosa auct. angl.
- Rosa stipularis M‚rat
- Rosa sylvularum Ripart ex D‚s‚gl.
- Rosa syntrichostyla Ripart ex D‚s‚gl.
- Rosa timbaliana Debeaux
- Rosa touranginiana D‚s‚gl. & Ripart
- Rosa × trichoneura Ripart ex Cr‚p.
- Rosa × urbica var. trichoneura (Ripart ex Cr‚p.) Boullu
- Rosa venosa Sw.
- Rosa willibaldii Chrshan.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Yaxşı aşılayıcıdır (kökü, gövdəsi, yarpağı). Xalq təbabətində yetişmiş meyvələrindən istifadə olunur.
İstinadlar
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı. Bakı 2016
- Blamey, M. & Grey-Wilson, C. (1989). Flora of Britain and Northern Europe. Hodder & Stoughton. ISBN 0-340-40170-2. (ing.)
| İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
