Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Həşəratın inkişafı — Həşəratın inkişafı bir neçə mərhələdə gedir.
Yumurta mərhələsi
Həşəratın böyük əksəriyyəti yumurta qoymaqla çoxalır. Rüşeymin və sürfənin inkişafı xarici mühitdə gedir. Bəzən elə olur ki, embirional inkişaf dişi fərdin bədənində gedir və sürfə doğulur. Yumurta hüceyrəsində yumurta sarısında vardır. Bu, rüşeymin qidalanmasında və inkişafında mühüm əhəmiyyətə malikdir. Həşərat yumurta qoyduqdan sonra yumurtanın embrional inkişafı başlayır. Yumurtanın bölünməsi ilə yeni qız nüvələri əmələ gəlir. Çoxlu qız nüvələri nəticəsində blastoderma adlanan bütöv hüceyrə qatı əmələ gəlir. Həşəratın yumurtası qidalı maddələrlə, yəni sarılıqla çox zəngindir və ona görə də nüvənin bölünməsi səthi gedir. İnkişafın sonrakı mərhələsində rüşeym qatı daha bölünür və yumurtanın qarın hissəsində rüşeym zolağı əmələ gəlir. Rüşeym inkişaf etdikcə həşəratın daxili quruluşu formalaşır Tam formalaşmış rüşeym yumurtanı tam doldurur və sürfəyə cevrilir. Sürfə bədən həcmini böyüdərək xorionu yırtır və xaricə çıxır. Yumurtadan sürfə çıxdıqdan sonra həşaratın postembironal inkişafı başlayır. Sürfənin inkişafı mürəkkəb proses olub, ancaq onun bədənində böyüməsi deyildir. Burada inkişaf mürəkkəb metamorfozla başa çatır.
Metamorfoz
Embional inkişafdan sonra həşəratın postembironal inkişafı başlayır. Postembional inkişaf metamorfozla olub, inkişaf prosesində hər bir fərd öz morfoloji bioloji xüsusiyyətlərini qurur və onu tamamlayaraq yetkin formaya çevrilir. İnkişaf mərhələsinə görə həşəratın iki tipivardır: qeyri tam və tam cevrilmə.
Qeyri-tam çevrilmə
Qeyri-tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratın inkişafı 3 mərhələdə başa çatır — yumurta sürfə və yetkin fərd forma (imaqo). Qeyri-tam çevrilmə inkişaf edən həşəratın sürfəsi xarici görnüşcəyetkin formaya oxşardır. Bu sürfə inkişaf ederək morfoloji və bioloji əlamətlərindəki çatışmayan orqanları tədricən bərpa edir və yetkin formaya çevirir.
Tam çevrilmə
Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratın inkişafı 4 mərhələdə başa çatır — yumurta, sürfə, pup və yrtkin forma. Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşərat sürfəsi xarici görnüşcə yetkin formaya oxşamır.
Sürfə mərhələsi
Sürfə mərhələsi həşəratın inkişaf və böyümə mərhələsidir. Sürfənin həyatı yumurtanın embirional inkişafından sonra başlayır. Yumurtadan çıxan sürfə əsasən rəngsiz və ya ağımtıl rəngdə olur və yumşaq örtüyə malikdir. Sürfə sürətlə qidalanaraq inkişaf edir və böyüyür. Sürfənin bədəni xitinləşmiş kitikula ilə örtülü olduğu üçün o aramsız böyümə qabiliyyətinə malik deyildir. Ona görə də böyümə qabıqdəyişmə ilə başa çatır. Qabıqdəyişmədən əvvəl sürfə hərəkətini dayandır və müəyyən müddət qidalanmır. İmaqoya oxşamayan sürfələr müxtəlifliyinə görə 3 tipə ayrılır.
Kampodaşəkilli sürfələr
Kampodaşəkilli sürfələr çox hərəkətli olub, tünd rənglidir və döş hissəsində 3 cüt ayağı vardır. Bu tip sürfələr xarici görünüşcə Kampoda cinsinə oxşar olduğu üçün kampoda şəkilli sürfələr deyilir.
Qurdvari sürfələr
Qurdvari sürfələr qurdvarı formada olur və az hərəkətlidirlər. Bu qrup sürfələrə bir çox ikiqanadlıların sürfılıri aiddir.
Tırtılvari sürfələr
Tırtılvari sürfələrdə 3 cüt döş və 2–8 cüt qarın ayaqları vardır. Bu tip sürfələrə kəpənək tırtılları, mişarçıların yalançı tırtilları da aiddir.
Pup mərhələsi
Pup mərhələsi ancaq tam metamorfozla inkişaf edən həşarata məxsusdur. Sürfə axırıncı yaşda böyüməni, qidalanmanı dayandırır, az hərəkətli olur və axırıncı dəfə qabıq dəyişdikdən sonra pupa çevrilir. Pup mərhələsi sakit mərhələ olsa da, bu xaricən belədir. Həqiqətdə pup mərhələsində daxili mürəkkəb fizioloji proses gedir və yetkin formanın əlamətləri bərpa olunur. Pup xarici görünüşcə yetkin formaya oxşamasa da, onda yetkin formanın əlmətləri aydın görünür. Bəzən sürfələr puplaşmadan əvvəl ipək və s. maddələrdən özləri üçün barama düzəldir və onunla da özlərini xarici mühitin təsirlərdən mühafizə edirlər. Məsələn bulaqçıların sürfələri puplaşmaq üçün xüxusi qın düzəldir və orda puplaşır. Baramanı bir çox kəpənəklərin tırtılları, mişarçıların, minicilərin sürfələri və s düzəldir. Bəzi böcək sürfələri və kəpənək tırtılları barama düzəldərək, torpaqda , ağac gövdəsində oyuq düzəldir və orda puplaşırlar. Həşəratlaın pupları quruluşlarına görə bir-birindən fərqlənir və əsas 3 tip pup müşəhidə edilir — açıq və ya azad pup, ötürlü pup və gizli pup.
Açıq və ya azad puplar
Açıq və ya azad puplar yetkin formanın bəzi əlamətlərini özündə göstərərək, sərbəstdirlər. Açıq və ya azad pup əsasən böcəklər, torqanadlılar, yelpikqanadlılar və s. hərəşat üçün xarakterikdir.
Örtülü puplar
Örtülü puplar üçün bədən və ətrafların möhəm şəffaf örtüklə örtülü olması xarakterikdir. Bu örtük sürfələrin son qabıqdəyişmədə ifraz etdiyi maddədən əmələ gəlir. Örtülü pup az bir qisim kəpənəklər müstəsna olmaqla, bütün kəpənəklərdə, bir çox milcəkdə, böcəklərdə müşahidə edilir.
Gizli puplar
Gizli puplarda sürfələr son dəfə qabıq dəyişərkən həmin qabığı atmır və ondan özləri üçün örtük düzəldirlər.
Yetkin mərhələ
Pupdan çıxmış həşəratda artıq yetkin formanın əlamətləri tamamlanmamış olur.
İstinadlar
- Bəhlul Ağayev. Onurğasızlar Zologiyasından laboratoriya məşğələləri. Bakı: Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universiteti. 2004. səh. 235-244.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Heseratin inkisafi Heseratin inkisafi bir nece merhelede gedir 1 Mundericat 1 Yumurta merhelesi 1 1 Metamorfoz 1 1 1 Qeyri tam cevrilme 1 1 2 Tam cevrilme 2 Surfe merhelesi 2 1 Kampodasekilli surfeler 2 2 Qurdvari surfeler 2 3 Tirtilvari surfeler 3 Pup merhelesi 3 1 Aciq ve ya azad puplar 3 2 Ortulu puplar 3 3 Gizli puplar 4 Yetkin merhele 5 IstinadlarYumurta merhelesiredakteHeseratin boyuk ekseriyyeti yumurta qoymaqla coxalir Ruseymin ve surfenin inkisafi xarici muhitde gedir Bezen ele olur ki embirional inkisaf disi ferdin bedeninde gedir ve surfe dogulur Yumurta huceyresinde yumurta sarisinda vardir Bu ruseymin qidalanmasinda ve inkisafinda muhum ehemiyyete malikdir Heserat yumurta qoyduqdan sonra yumurtanin embrional inkisafi baslayir Yumurtanin bolunmesi ile yeni qiz nuveleri emele gelir Coxlu qiz nuveleri neticesinde blastoderma adlanan butov huceyre qati emele gelir Heseratin yumurtasi qidali maddelerle yeni sariliqla cox zengindir ve ona gore de nuvenin bolunmesi sethi gedir Inkisafin sonraki merhelesinde ruseym qati daha intensiv bolunur ve yumurtanin qarin hissesinde ruseym zolagi emele gelir Ruseym inkisaf etdikce heseratin daxili qurulusu formalasir Tam formalasmis ruseym yumurtani tam doldurur ve surfeye cevrilir Surfe beden hecmini boyuderek xorionu yirtir ve xarice cixir Yumurtadan surfe cixdiqdan sonra hesaratin postembironal inkisafi baslayir Surfenin inkisafi murekkeb proses olub ancaq onun bedeninde boyumesi deyildir Burada inkisaf murekkeb metamorfozla basa catir 1 Metamorfozredakte Embional inkisafdan sonra heseratin postembironal inkisafi baslayir Postembional inkisaf metamorfozla olub inkisaf prosesinde her bir ferd oz morfoloji bioloji xususiyyetlerini qurur ve onu tamamlayaraq yetkin formaya cevrilir Inkisaf merhelesine gore heseratin iki tipivardir qeyri tam ve tam cevrilme Qeyri tam cevrilmeredakte Qeyri tam cevrilme ile inkisaf eden heseratin inkisafi 3 merhelede basa catir yumurta surfe ve yetkin ferd forma imaqo Qeyri tam cevrilme inkisaf eden heseratin surfesi xarici gornusceyetkin formaya oxsardir Bu surfe inkisaf ederek morfoloji ve bioloji elametlerindeki catismayan orqanlari tedricen berpa edir ve yetkin formaya cevirir 1 Tam cevrilmeredakte Tam cevrilme ile inkisaf eden heseratin inkisafi 4 merhelede basa catir yumurta surfe pup ve yrtkin forma Tam cevrilme ile inkisaf eden heserat surfesi xarici gornusce yetkin formaya oxsamir Surfe merhelesiredakteSurfe merhelesi heseratin inkisaf ve boyume merhelesidir Surfenin heyati yumurtanin embirional inkisafindan sonra baslayir Yumurtadan cixan surfe esasen rengsiz ve ya agimtil rengde olur ve yumsaq ortuye malikdir Surfe suretle qidalanaraq inkisaf edir ve boyuyur Surfenin bedeni xitinlesmis kitikula ile ortulu oldugu ucun o aramsiz boyume qabiliyyetine malik deyildir Ona gore de boyume qabiqdeyisme ile basa catir Qabiqdeyismeden evvel surfe hereketini dayandir ve mueyyen muddet qidalanmir Imaqoya oxsamayan surfeler muxtelifliyine gore 3 tipe ayrilir 1 Kampodasekilli surfelerredakte Kampodasekilli surfeler cox hereketli olub tund renglidir ve dos hissesinde 3 cut ayagi vardir Bu tip surfeler xarici gorunusce Kampoda cinsine oxsar oldugu ucun kampoda sekilli surfeler deyilir 1 Qurdvari surfelerredakte Qurdvari surfeler qurdvari formada olur ve az hereketlidirler Bu qrup surfelere bir cox ikiqanadlilarin surfiliri aiddir Tirtilvari surfelerredakte Tirtilvari surfelerde 3 cut dos ve 2 8 cut qarin ayaqlari vardir Bu tip surfelere kepenek tirtillari misarcilarin yalanci tirtillari da aiddir Pup merhelesiredaktePup merhelesi ancaq tam metamorfozla inkisaf eden hesarata mexsusdur Surfe axirinci yasda boyumeni qidalanmani dayandirir az hereketli olur ve axirinci defe qabiq deyisdikden sonra pupa cevrilir Pup merhelesi sakit merhele olsa da bu xaricen beledir Heqiqetde pup merhelesinde daxili murekkeb fizioloji proses gedir ve yetkin formanin elametleri berpa olunur Pup xarici gorunusce yetkin formaya oxsamasa da onda yetkin formanin elmetleri aydin gorunur Bezen surfeler puplasmadan evvel ipek ve s maddelerden ozleri ucun barama duzeldir ve onunla da ozlerini xarici muhitin tesirlerden muhafize edirler Meselen bulaqcilarin surfeleri puplasmaq ucun xuxusi qin duzeldir ve orda puplasir Baramani bir cox kepeneklerin tirtillari misarcilarin minicilerin surfeleri ve s duzeldir Bezi bocek surfeleri ve kepenek tirtillari barama duzelderek torpaqda agac govdesinde oyuq duzeldir ve orda puplasirlar Heseratlain puplari quruluslarina gore bir birinden ferqlenir ve esas 3 tip pup musehide edilir aciq ve ya azad pup oturlu pup ve gizli pup 1 Aciq ve ya azad puplarredakte Aciq ve ya azad puplar yetkin formanin bezi elametlerini ozunde gostererek serbestdirler Aciq ve ya azad pup esasen bocekler torqanadlilar yelpikqanadlilar ve s heresat ucun xarakterikdir 1 Ortulu puplarredakte Ortulu puplar ucun beden ve etraflarin mohem seffaf ortukle ortulu olmasi xarakterikdir Bu ortuk surfelerin son qabiqdeyismede ifraz etdiyi maddeden emele gelir Ortulu pup az bir qisim kepenekler mustesna olmaqla butun kepeneklerde bir cox milcekde boceklerde musahide edilir Gizli puplarredakte Gizli puplarda surfeler son defe qabiq deyiserken hemin qabigi atmir ve ondan ozleri ucun ortuk duzeldirler Yetkin merheleredaktePupdan cixmis heseratda artiq yetkin formanin elametleri tamamlanmamis olur 1 Istinadlarredakte 1 2 3 4 5 6 7 8 Behlul Agayev Onurgasizlar Zologiyasindan laboratoriya mesgeleleri Baki Azerbaycan Dovlet Pedoqoji Universiteti 2004 seh 235 244 Menbe https az wikipedia org w index php title Heseratin inkisafi amp oldid 8008203