Qədim misirlilər və yunanlar bitkidən tərəvəz kimi istifadə edirdilər. Güldəfnənin toxumları mumiyaların balzamlanması, eyni zamanda müalicəvi məqsədlər üçün tətbiq edilirdi. Məsələn, Böyük Karl bitkidən keçəlləşmə əleyhinə istifadə etmişdir. Hindistanda isə brahmanlar güldəfnənin yarpaqlarından istifadə edirdi. Bitkinin qovrulmuş toxumlarından şərq ölkələrində hərəmxana qadınları saçlarına gözəl görünüş bəxş etmək üçün yararlanırdılar.
Əsasən bu ölkələrdə bitki xüsusilə çox istifadə edilir: Yunanıstan, Misir, Livan, Suriya. Güldəfnə bu ölkələrdə becərilir: Fransa, Misir, Tunis, Mərakeş, Efiopiya.
Güldəfnə bir çox ölkələrin mətbəxində müxtəlif adlar altında ədviyyat kimi tətbiq edilir: fenuqrek, fenum-qrek, feniqrek otu, yunan otu, dəvə otu və s. Lakin daha çox tanınmış adı şəmbələdir. Şəmbələ və ya hindlilərin dilində desək, şambala Tibetdə əfsanəvi bir şəhər adıdır. Belə qeyd edirlər ki, bu şəhər bir zamanlar mövcud olmuş, daha sonra isə itmişdir. Onların inancına görə bu şəhərdə tantrizm və buddizmin sirləri gizlənir. Məhz buna görə də güldəfnə hindlilərin sevimli bitkisinə çevrilmişdir və onlar bitkiyə qarşı böyük hörmətlə yanaşırlar.
Botaniki özəllikləri
Güldəfnə birillik ot bitkisi olub paxlalılara (Fabaceae) aiddir. Gövdəsi az budaqlanan olub 50-60 sm-lik hündürlüyə malikdir. Çiçəkləri xırda olub sarı rənglidir. Güldəfnə çiçəkləmə vaxtı ətrafa özünəməxsus ətir saçır. 4 mm uzunluqlu rombşəkilli qəhvəyi-sarı rəngli xırda toxumları var. Meyvələri üçbucaqşəkilli qında yerləşmişdir. Bir qında 20-ə qədər meyvə olur. Meyvələrin dadı şirintəhər və azca acı olur, qovrulduqdan sonra dadı yaxşılaşaraq yanmış qəndin, şəkərin dadına çevrilir. Bitkinin vətəni Aralıq dənizi sahillərinin şərq hissəsi, Kiçik Asiya hesab edilir. Bitki işıqsevəndir, ona görə də günəşli yerlərdə yetişdirilir, toxumlar vasitəsilə çoxalır. Güldəfnə əsasən yabanı halda bitir. Bitkinin paxlameyvələrinin qınları saralmağa başlayanda toplanır və qurudulur, bundan sonra döyülüb toxumlar tam qurudulur.
Kimyəvi tərkibi
Bitkinin toxumlarının tərkibində 0,3%-ə qədər triqonellin alkoloidi, 3,5 mq% PP vitamini, rutin, steroid saponinləri və fitosterinlər, flavonoidlər, selikli və acı maddələr və s. mövcuddur. Bitkinin tərkibində olan 30%-ə qədər selik bakterisid plastırların, bəlğəmgətirici, antisklerotik preparatların hazırlanmasında istifadə edilir. Bitkinin tərkibində mövcud olan diosgenin maddəsi progesterona bənzəyir. Diosgenin orqanizmə daxil olduqda ondan steroid hormonlar və estrogen sintez edilir. Bitki mənşəli diosgenin orqanizmin hormonal balansını tənzimləyir.
İstifadəsi
Türkəçarə
Qurudulmuş ot və toz halına salınmış şəkildə onlar güldəfnəni "yaşıl pendirə" əlavə edirlər. Bu ədviyyə yeməklərə qovrulmuş fındıq dadı bəxş edir. Onu da qeyd edək ki, bəzən karri ədviyyatının 15-20%-ni məhz güldəfnə təşkil edir. ABŞ-da rom və digər içkilərin ətirləndirilməsi üçün bu bitki istifadə edilir. Onu bəzən xəmirə də əlavə edirlər. Hindistanda isə ondan qəhvənin surroqatını, təzə dərilmiş tər formasından isə salatlar hazırlayırlar. Bitkinin toxumlarını toz halına salmaq bir qədər çətin olduğuna görə o, satışda toz halında mövcud olur. Güldəfnə toxumu süd artırıcı bitki çayının tərkibində mövcuddur.
Sənayedə
Bitkinin toxumları inəklər üçün çox dadlı bir yemdir. Hətta inəklərə verilən yeməyin dadını yaxşılaşdırmaq üçün onların yemlərinə güldəfnə qatılır. Güldəfnənin ətri təzə biçilmiş otun ətrinə çox bənzəyir. Bu ətri ona verən 3-hidroksi-4,5-dimetil-2(5H)-furanon kimyəvi birləşməsidir.
Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
. 2013-03-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-05.
Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
. 2013-07-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-05.
Güldəfnə:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır.Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 09, 2021
güldəfnə, trigonella, türk, çemen, бедебас, бойдана, тасбеде, пажитник, paxlakimilər, fəsiləsinə, bitki, cinsi, trigonellagöy, güldəfnə, trigonella, caerulea, elmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, paxla. Guldefne lat Trigonella 1 turk cemen otu boy otu buy otu 2 qaz bedebas bojdana tasbede rus pazhitnik paxlakimiler fesilesine aid bitki cinsi 3 GuldefneTrigonellaGoy guldefne Trigonella caerulea Elmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira PaxlaciceklilerFesile PaxlakimilerCins GuldefneElmi adiTrigonellaVikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 27008NCBI 78532EOL 28123GRIN 12360IPNI 30107635 2PBDB 142641 Mundericat 1 Tarixce 2 Botaniki ozellikleri 3 Kimyevi terkibi 4 Istifadesi 4 1 Turkecare 4 2 Senayede 5 Novleri 6 IstinadlarTarixce RedakteQedim misirliler ve yunanlar bitkiden terevez kimi istifade edirdiler Guldefnenin toxumlari mumiyalarin balzamlanmasi eyni zamanda mualicevi meqsedler ucun tetbiq edilirdi Meselen Boyuk Karl bitkiden kecellesme eleyhine istifade etmisdir Hindistanda ise brahmanlar guldefnenin yarpaqlarindan istifade edirdi Bitkinin qovrulmus toxumlarindan serq olkelerinde heremxana qadinlari saclarina gozel gorunus bexs etmek ucun yararlanirdilar Esasen bu olkelerde bitki xususile cox istifade edilir Yunanistan Misir Livan Suriya Guldefne bu olkelerde becerilir Fransa Misir Tunis Merakes Efiopiya Guldefne bir cox olkelerin metbexinde muxtelif adlar altinda edviyyat kimi tetbiq edilir fenuqrek fenum qrek feniqrek otu yunan otu deve otu ve s Lakin daha cox taninmis adi sembeledir Sembele ve ya hindlilerin dilinde desek sambala Tibetde efsanevi bir seher adidir Bele qeyd edirler ki bu seher bir zamanlar movcud olmus daha sonra ise itmisdir Onlarin inancina gore bu seherde tantrizm ve buddizmin sirleri gizlenir Mehz buna gore de guldefne hindlilerin sevimli bitkisine cevrilmisdir ve onlar bitkiye qarsi boyuk hormetle yanasirlar Botaniki ozellikleri RedakteGuldefne birillik ot bitkisi olub paxlalilara Fabaceae aiddir Govdesi az budaqlanan olub 50 60 sm lik hundurluye malikdir Cicekleri xirda olub sari renglidir Guldefne cicekleme vaxti etrafa ozunemexsus etir sacir 4 mm uzunluqlu rombsekilli qehveyi sari rengli xirda toxumlari var Meyveleri ucbucaqsekilli qinda yerlesmisdir Bir qinda 20 e qeder meyve olur Meyvelerin dadi sirinteher ve azca aci olur qovrulduqdan sonra dadi yaxsilasaraq yanmis qendin sekerin dadina cevrilir Bitkinin veteni Araliq denizi sahillerinin serq hissesi Kicik Asiya hesab edilir Bitki isiqsevendir ona gore de gunesli yerlerde yetisdirilir toxumlar vasitesile coxalir Guldefne esasen yabani halda bitir Bitkinin paxlameyvelerinin qinlari saralmaga baslayanda toplanir ve qurudulur bundan sonra doyulub toxumlar tam qurudulur Kimyevi terkibi RedakteBitkinin toxumlarinin terkibinde 0 3 e qeder triqonellin alkoloidi 3 5 mq PP vitamini rutin steroid saponinleri ve fitosterinler flavonoidler selikli ve aci maddeler ve s movcuddur Bitkinin terkibinde olan 30 e qeder selik bakterisid plastirlarin belgemgetirici antisklerotik preparatlarin hazirlanmasinda istifade edilir Bitkinin terkibinde movcud olan diosgenin maddesi progesterona benzeyir Diosgenin orqanizme daxil olduqda ondan steroid hormonlar ve estrogen sintez edilir Bitki menseli diosgenin orqanizmin hormonal balansini tenzimleyir Istifadesi RedakteTurkecare Redakte Qurudulmus ot ve toz halina salinmis sekilde onlar guldefneni yasil pendire elave edirler Bu edviyye yemeklere qovrulmus findiq dadi bexs edir Onu da qeyd edek ki bezen karri edviyyatinin 15 20 ni mehz guldefne teskil edir ABS da rom ve diger ickilerin etirlendirilmesi ucun bu bitki istifade edilir Onu bezen xemire de elave edirler Hindistanda ise ondan qehvenin surroqatini teze derilmis ter formasindan ise salatlar hazirlayirlar Bitkinin toxumlarini toz halina salmaq bir qeder cetin olduguna gore o satisda toz halinda movcud olur Guldefne toxumu sud artirici bitki cayinin terkibinde movcuddur Senayede Redakte Bitkinin toxumlari inekler ucun cox dadli bir yemdir Hetta ineklere verilen yemeyin dadini yaxsilasdirmaq ucun onlarin yemlerine guldefne qatilir Guldefnenin etri teze bicilmis otun etrine cox benzeyir Bu etri ona veren 3 hidroksi 4 5 dimetil 2 5H furanon kimyevi birlesmesidir 4 Novleri RedakteTrigonella adscendens Nevski Afan amp Gontsch Trigonella afghanica Vassilcz Trigonella anguina Delile Trigonella aphanoneura Rech f Trigonella arabica Delile Trigonella aristata Vassilcz Sojak Trigonella astroides Fisch amp C A Mey Trigonella badachschanica Afan Trigonella balachowskyi Leredde Trigonella balansae Boiss amp Reut Trigonella berythea Boiss amp Blanche Trigonella bicolor Boiss amp Balansa Lassen Trigonella cachemiriana Cambess Trigonella caelesyriaca Boiss Trigonella caerulea L Ser Trigonella calliceras Fisch Trigonella cancellata Desf Trigonella capitata Boiss Trigonella cariensis Boiss Trigonella cedretorum Vassilcz Trigonella coerulescens M Bieb Halacsy Trigonella cretica L Boiss Trigonella cylindracea Desv Trigonella dasycarpa Ser Vassilcz Trigonella edelbergii Sirj amp Rech f Rech f Trigonella elliptica Boiss Trigonella emodi Benth Trigonella emodi subsp medicaginoidea Sirj H Ohashi Trigonella esculenta Willd Trigonella falcata Balf f Trigonella filipes Boiss Trigonella fimbriata Benth Trigonella foenum graecum L Trigonella freitagii Vassilcz Trigonella geminiflora Bunge Trigonella gharuensis Rech f Trigonella glabra Thunb Trigonella glabra subsp uncata Boiss amp Noe Lassen Trigonella gladiata M Bieb Trigonella gontscharovii Vassilcz Trigonella gracilis Benth Trigonella graeca Boiss amp Spruner Boiss Trigonella grandiflora Bunge Trigonella griffithii Boiss Trigonella heratensis Rech f Trigonella ionantha Rech f Trigonella iskanderi Vassilcz Trigonella kafirniganica Vassilcz Trigonella koeiei Sirj amp Rech f Trigonella korovinii Vassilcz Trigonella kotschyi Benth Trigonella laciniata L Trigonella latialata Bornm Vassilcz Trigonella laxiflora Aitch amp Baker Trigonella laxissima Vassilcz Trigonella lilacina Boiss Trigonella linczevskii Vassilcz Trigonella lipskyi Sirj Trigonella lunata Boiss Trigonella macroglochin Durieu Trigonella marco poloi Vassilcz Trigonella maritima Poir Trigonella media Delile Trigonella obcordata Benth Trigonella occulta Ser Trigonella ornithopodioides L Lam amp DC Trigonella pamirica Boriss Trigonella podlechii Vassilcz Trigonella podperae Sirj Vassilcz Trigonella popovii Korovin Trigonella procumbens Besser Rchb Trigonella pycnotricha Rech f Trigonella ramosissima Meffert Trigonella rechingeri Sirj Trigonella salangensis Vassilcz Trigonella schischkinii Vassilcz Trigonella siunica Vassilcz Trigonella smyrnea Boiss Trigonella spicata Sm Trigonella spinosa L Trigonella spruneriana Boiss Trigonella spruneriana subsp hierosolymitana Boiss Ponert Trigonella spruneriana subsp mesopotamica Hub Mor Ponert Trigonella squarrosa Vassilcz Trigonella stellata Forssk Trigonella stenocarpa Rech f Trigonella strangulata Boiss Trigonella suavissima Lindl Trigonella subenervis Rech f Trigonella teheranica Bornm Grossh Trigonella tianschanica Vassilcz Trigonella turkmena Popov Trigonella uncinata Banks amp Sol Trigonella velutina Boiss Trigonella verae Sirj Trigonella xeromorpha Rech f Trigonella zaprjagaevii Afan amp Gontsch Istinadlar Redakte Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Turk Dil Kurumu Buyuk Turkce Sozluk 2013 03 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 05 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Herba Flora mualicevi bitkiler ve fitocaylar Guldefne 2013 07 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 05 Guldefne The Plant List saytinda takson barede melumat ing Ikilepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Guldefne amp oldid 5728920, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
