fbpx
Wikipedia

Gömrük

Avqust 12, 2021

Gömrük—Sərhəd ticarətinə nəzarət edən orqan.

Gömrüyün Azərbaycanda tarixi

Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələri çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Bizim eradan əvvəl ikinci minilliyin ikinci yarısında yerli tayfalar Assur, Fələstin və Misir ölkələri ilə xammal və məhsullar mübadiləsi aparır, həmin ölkələrdən isə bəzək əşyaları və müxtəlif soyuq silahlar gətirərdilər.

Atropatenanın ərazisində olan Təbriz, Ərdəbil, Urmiya, Marağa, Zəncan, Naxçıvan və digər sahələr ölkə daxilində mühüm ticarət mərkəzlərinə çevrilmişdir. Bu şəhərlər başqa dövlətlərlə təkcə quru ilə deyil, həm də dəniz yolu ilə ticarət əlaqələri yarada bilmişdilər. Məşhur "Böyük ipək yolu" vasitəsilə Orta Asiya, Çin, Hindistan, Kiçik Asiya ölkələri ilə ticarət əlaqələri formalaşmışdır.

Ölkədə hazırlanmış xalçalar, bəzək şeyləri, yun məmulatları və s. ixrac olunaraq əvəzində lazım olan istehlak malları idxal olunurdu. Bu zaman satış üçün müxtəlif vergilər alınırdı ki, bu da müasir dövrdə gömrük vergiləri və rüsumları adlanır.

Bizim eranın əvvəllərində indiki Şimali Azərbaycanın və Cənubi Dağıstanın ərazisini əhatə edən Albaniya dövləti yarandı. Tarixi mənbələrdə bu ərazidə neft, təbii qaz, dəmir, mis və s. kimi qiymətli ehtiyatların olduğu göstərilir ki, bunlar da sonradan ticarət subyektlərinə çevrilirdilər. Şirvanda (Bakıda) neft və duz məhsullarının üzərinə vergi qoyulmuşdur ki, bu da müasir dildə mədən vergisi və aksiz vergisi kimi dəyərləndirilir.

Mənbələrin yazdığına görə, Azərbaycan ərazisində dövlət tərəfindən gömrük vergiləri rəsmi olaraq IX əsrin əvvəllərindən müəyyən edilməyə başlamışdır. Bəlkə IX əsrdən qabaq da bu vergilər mövcud olmuşdur, lakin bu barədə olan məlumatlar Ərəb xilafəti dövründə yandırıldığı üçün bu barədə ancaq bu barədə mülahizə yürütmək olar. Çünki artıq iri şəhərlərdə – Ərdəbil, Muğan, Naxçıvan, Bərdə, Beyləqan, Qəbələ, Şəki, Şəmkir, Dərbənd, Şamaxı və digərlərində ticarət məhəllələri (o zamanlar "zavod" adlanırdı) yaranmışdı.

Xarici ölkələrdən Azərbaycana müxtəlif parçalar, metal məmulatları, ətriyyatlar, ədvalar, xəzlər və s. gətirilir, ölkədən isə xam ipək, ipək parçalar, pambıq, xalçalar, boyalar, neft, mal-qara, atlar və s. ixrac edilirdi. Ticarətə qoyulan gömrük vergi və rüsumları ölkə xəzinəsinin mühüm gəlir mənbəyinə çevrilmişdi.

XI – XII əsrlərin vergiləri əvvəlki dövrlərin qayda – qanunlarının çoxunu mühafizə etmişdir. O dövrün vergi sistemi haqqında ətraflı məlumat verən tarixçi Ravəndi yazırdı ki, vergilər dəftərlərdə xüsusi qeydlər aparılmaqla həyata keçirilirdi. Eyni zamanda Ravəndi qanunsuz vergilərin də adını çəkir ("dəstərqə" -hədiyyə kimi qəbul edilən vergi növü).

Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində, məmurların özbaşınalığını məhdudlaşdırmaq, iqtisadiyyatı yüksəltmək və xəzinəni doldurmaq üçün ilk vergi islahatını XV əsrdə Ağqoyunlular dövlətinin başçısı Uzun Həsən həyata keçirmişdir.[Mənbə göstərin]

1475-ci ildə Rusiyanın knyazı III İvan öz nümayəndəsini Uzun Həsənin yanına ticarət və diplomatik münasibətləri genişləndirmək üçün göndərmişdir.

Səfəvi dövlətinin hökmdarı I Təhmasib sənətkarlığın və ticarətin inkişafını genişləndirmək məqsədilə 1565-ci ildə vilayətlərin hər birindən alınan 80 min tümənlik tamğa vergisini ləğv etdi.

Bakı şəhərində gömrük ilk dəfə Rusiya İmperiyası Senatının 25 yanvar 1807-ci il tarixli fərmanı ilə 1809-cu ildə təsis edilmiş və Həştərxan gömrük dairəsinin tərkibinə daxil edilmişdir.

"Gülüstan" (1813) və "Türkmənçay" (1828) müqavilələrindən sonra Azərbaycanda Rusiyanın Gömrüklə bağlı qərarları qüvvəyə mindi. Həmin vaxt Rusiya ərazisində 1811-ci ildə qəbul olunmuş gömrük tarifləri, 1819-cu ildə qəbul edilmiş gömrük nizamnaməsi qüvvədə idi.

Bakı gömrüyü "Zaqafqaziya ölkəsində gömrük idarəetməsi barədə əsasnamə"-yə görə, 31 iyul 1831-ci il tarixdən Zaqafqaziya gömrük dairəsinin tabeliyinə verilmiş və 1832-ci ildən etibarən "Bakı anbar gömrükxanası" adını almışdır. Azərbaycan Demokratik Respublikasının (1918 – 1920-ci illər) vaxtında bu sahədə konkret bir iş görülməsə də, dövlətçilik baxımından bütün siyasi addımlar atılmışdır. Bütün vergi siyasətinə maliyyə naziri N.Yusifbəyli rəhbərlik etmişdir.

1919-cu ilin martında F.Xoyski hökuməti istefa verdikdən sonra, N.Yusifbəyli baş nazir (14 aprel 1919) oldu. Nəsib bəy parlamentdə hökumətin yeni proqramı ilə çıxış edərək, digər sahələrlə yanaşı qonşu dövlətlərlə ilk iqtisadi əlaqələr yaradılmasını da xüsusi qeyd etmişdir. Lakin 1920-ci ilin aprel inqilabı bu siyasətin başa çatdırılmasına imkan verməli.

18 oktyabr 1991-ci ildə "Azərbaycan öz müstəqilliyini qazandı və müstəqillik haqqında Konstitusiya aktı qəbul olundu.

30 yanvar 1992-ci ildə "Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin yaradılması haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 561 saylı fərmanı ilə Gömrük Komitəsi yaradıldı. Komitə əsasən keçmiş Azərbaycan Respublikası Gömrük İdarəsinin bazasında yaradılmışdır.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin həmin fərmanı əsasında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Soveti 01 iyun 1992-ci ildə 301 saylı "Azərbaycan Respublikası Gömrük Komitəsinin məsələləri" haqqında qərar verdi. Bundan sonra N.K. 19 yanvar 1994-cü il tarixli qərarı ilə Gömrük Komitəsinin məsələlərinin və ona tabe təşkilatların siyahısı həll edildi və onun maddi-texniki bazası yaradıldı. Son verilən bu qərarda Gömrük Komitəsinin maddi-texniki təchizat məsələləri ilə yanaşı, yeni gömrük postlarının açılması da öz əksini tapmışdır. O zaman, Azərbaycan Respublikası Gömrük Komitəsinə Naxçıvan MR Gömrük Komitəsi, Bakı Baş Gömrük İdarəsi, 12 gömrükxana, Mərkəzi laboratoriya, avtomobil təsərrüfatı və təsərrüfat hesablı "Azərterminalkompleks" xarici iqtisadi birliyi daxil idi.

Ədəbiyyat

  • Əsədov F. İ., Şəkərəliyev A. A. Azərbaycanın gömrük tarixi. Bakı, 2001.
  • Şəkərəliyev A. A., Nuriyev C. A., Əliyev A. A. Gömrük işinin təşkili və idarəedilməsi. Bakı, 2003.
  • Heydərov K. F. Azərbaycan gömrüyü sabit inkişaf yolunda. Bakı, 2005.
  • Heydərov K. F., Əliyev A. Ə., Nuriyev C. A., Mehdiyev S.M. Gömrük rəsmiləşdirilməsi. Bakı: "Qanun", 2006.
  • Nuriyev C. Azərbaycanın gömrük tarixindən. Bakı, 2009.
  • Nuriyev C. Q., Əliyev A. Ə., Atakişiyev M. C. Gömrük işinin təşkili və idarə edilməsi (ali məktəblər üçün dərslik). Bakı, 2009.
  • Vəliyev D. Qloballaşma şəraitində Azərbaycanın dünya maliyyə bazarına inteqrasiyası: təmayüllər, problemlər, perspektivlər.

İstinadlar

Həmçinin bax

Avqust 12, 2021
gömrük, sərhəd, ticarətinə, nəzarət, edən, orqan, mündəricat, gömrüyün, azərbaycanda, tarixi, ədəbiyyat, istinadlar, həmçinin, baxgömrüyün, azərbaycanda, tarixi, redaktəazərbaycanın, xarici, ticarət, əlaqələri, çox, qədim, dövrlərə, gedib, çıxır, bizim, eradan. Gomruk Serhed ticaretine nezaret eden orqan Mundericat 1 Gomruyun Azerbaycanda tarixi 2 Edebiyyat 3 Istinadlar 4 Hemcinin baxGomruyun Azerbaycanda tarixi RedakteAzerbaycanin xarici ticaret elaqeleri cox qedim dovrlere gedib cixir Bizim eradan evvel ikinci minilliyin ikinci yarisinda yerli tayfalar Assur Felestin ve Misir olkeleri ile xammal ve mehsullar mubadilesi aparir hemin olkelerden ise bezek esyalari ve muxtelif soyuq silahlar getirerdiler Atropatenanin erazisinde olan Tebriz Erdebil Urmiya Maraga Zencan Naxcivan ve diger saheler olke daxilinde muhum ticaret merkezlerine cevrilmisdir Bu seherler basqa dovletlerle tekce quru ile deyil hem de deniz yolu ile ticaret elaqeleri yarada bilmisdiler Meshur Boyuk ipek yolu vasitesile Orta Asiya Cin Hindistan Kicik Asiya olkeleri ile ticaret elaqeleri formalasmisdir Olkede hazirlanmis xalcalar bezek seyleri yun memulatlari ve s ixrac olunaraq evezinde lazim olan istehlak mallari idxal olunurdu Bu zaman satis ucun muxtelif vergiler alinirdi ki bu da muasir dovrde gomruk vergileri ve rusumlari adlanir Bizim eranin evvellerinde indiki Simali Azerbaycanin ve Cenubi Dagistanin erazisini ehate eden Albaniya dovleti yarandi Tarixi menbelerde bu erazide neft tebii qaz demir mis ve s kimi qiymetli ehtiyatlarin oldugu gosterilir ki bunlar da sonradan ticaret subyektlerine cevrilirdiler Sirvanda Bakida neft ve duz mehsullarinin uzerine vergi qoyulmusdur ki bu da muasir dilde meden vergisi ve aksiz vergisi kimi deyerlendirilir Menbelerin yazdigina gore Azerbaycan erazisinde dovlet terefinden gomruk vergileri resmi olaraq IX esrin evvellerinden mueyyen edilmeye baslamisdir Belke IX esrden qabaq da bu vergiler movcud olmusdur lakin bu barede olan melumatlar Ereb xilafeti dovrunde yandirildigi ucun bu barede ancaq bu barede mulahize yurutmek olar Cunki artiq iri seherlerde Erdebil Mugan Naxcivan Berde Beyleqan Qebele Seki Semkir Derbend Samaxi ve digerlerinde ticaret mehelleleri o zamanlar zavod adlanirdi yaranmisdi Xarici olkelerden Azerbaycana muxtelif parcalar metal memulatlari etriyyatlar edvalar xezler ve s getirilir olkeden ise xam ipek ipek parcalar pambiq xalcalar boyalar neft mal qara atlar ve s ixrac edilirdi Ticarete qoyulan gomruk vergi ve rusumlari olke xezinesinin muhum gelir menbeyine cevrilmisdi XI XII esrlerin vergileri evvelki dovrlerin qayda qanunlarinin coxunu muhafize etmisdir O dovrun vergi sistemi haqqinda etrafli melumat veren tarixci Ravendi yazirdi ki vergiler defterlerde xususi qeydler aparilmaqla heyata kecirilirdi Eyni zamanda Ravendi qanunsuz vergilerin de adini cekir desterqe hediyye kimi qebul edilen vergi novu Azerbaycan dovletciliyi tarixinde memurlarin ozbasinaligini mehdudlasdirmaq iqtisadiyyati yukseltmek ve xezineni doldurmaq ucun ilk vergi islahatini XV esrde Agqoyunlular dovletinin bascisi Uzun Hesen heyata kecirmisdir Menbe gosterin 1475 ci ilde Rusiyanin knyazi III Ivan oz numayendesini Uzun Hesenin yanina ticaret ve diplomatik munasibetleri genislendirmek ucun gondermisdir Sefevi dovletinin hokmdari I Tehmasib senetkarligin ve ticaretin inkisafini genislendirmek meqsedile 1565 ci ilde vilayetlerin her birinden alinan 80 min tumenlik tamga vergisini legv etdi Baki seherinde gomruk ilk defe Rusiya Imperiyasi Senatinin 25 yanvar 1807 ci il tarixli fermani ile 1809 cu ilde tesis edilmis ve Hesterxan gomruk dairesinin terkibine daxil edilmisdir Gulustan 1813 ve Turkmencay 1828 muqavilelerinden sonra Azerbaycanda Rusiyanin Gomrukle bagli qerarlari quvveye mindi Hemin vaxt Rusiya erazisinde 1811 ci ilde qebul olunmus gomruk tarifleri 1819 cu ilde qebul edilmis gomruk nizamnamesi quvvede idi Baki gomruyu Zaqafqaziya olkesinde gomruk idareetmesi barede esasname ye gore 31 iyul 1831 ci il tarixden Zaqafqaziya gomruk dairesinin tabeliyine verilmis ve 1832 ci ilden etibaren Baki anbar gomrukxanasi adini almisdir Azerbaycan Demokratik Respublikasinin 1918 1920 ci iller vaxtinda bu sahede konkret bir is gorulmese de dovletcilik baximindan butun siyasi addimlar atilmisdir Butun vergi siyasetine maliyye naziri N Yusifbeyli rehberlik etmisdir 1919 cu ilin martinda F Xoyski hokumeti istefa verdikden sonra N Yusifbeyli bas nazir 14 aprel 1919 oldu Nesib bey parlamentde hokumetin yeni proqrami ile cixis ederek diger sahelerle yanasi qonsu dovletlerle ilk iqtisadi elaqeler yaradilmasini da xususi qeyd etmisdir Lakin 1920 ci ilin aprel inqilabi bu siyasetin basa catdirilmasina imkan vermeli 18 oktyabr 1991 ci ilde Azerbaycan oz musteqilliyini qazandi ve musteqillik haqqinda Konstitusiya akti qebul olundu 30 yanvar 1992 ci ilde Azerbaycan Respublikasi Dovlet Gomruk Komitesinin yaradilmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 561 sayli fermani ile Gomruk Komitesi yaradildi Komite esasen kecmis Azerbaycan Respublikasi Gomruk Idaresinin bazasinda yaradilmisdir Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin hemin fermani esasinda Azerbaycan Respublikasi Nazirler Soveti 01 iyun 1992 ci ilde 301 sayli Azerbaycan Respublikasi Gomruk Komitesinin meseleleri haqqinda qerar verdi Bundan sonra N K 19 yanvar 1994 cu il tarixli qerari ile Gomruk Komitesinin meselelerinin ve ona tabe teskilatlarin siyahisi hell edildi ve onun maddi texniki bazasi yaradildi Son verilen bu qerarda Gomruk Komitesinin maddi texniki techizat meseleleri ile yanasi yeni gomruk postlarinin acilmasi da oz eksini tapmisdir O zaman Azerbaycan Respublikasi Gomruk Komitesine Naxcivan MR Gomruk Komitesi Baki Bas Gomruk Idaresi 12 gomrukxana Merkezi laboratoriya avtomobil teserrufati ve teserrufat hesabli Azerterminalkompleks xarici iqtisadi birliyi daxil idi Edebiyyat RedakteEsedov F I Sekereliyev A A Azerbaycanin gomruk tarixi Baki 2001 Sekereliyev A A Nuriyev C A Eliyev A A Gomruk isinin teskili ve idareedilmesi Baki 2003 Heyderov K F Azerbaycan gomruyu sabit inkisaf yolunda Baki 2005 Heyderov K F Eliyev A E Nuriyev C A Mehdiyev S M Gomruk resmilesdirilmesi Baki Qanun 2006 Nuriyev C Azerbaycanin gomruk tarixinden Baki 2009 Nuriyev C Q Eliyev A E Atakisiyev M C Gomruk isinin teskili ve idare edilmesi ali mektebler ucun derslik Baki 2009 Veliyev D Qloballasma seraitinde Azerbaycanin dunya maliyye bazarina inteqrasiyasi temayuller problemler perspektivler Istinadlar RedakteHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Gomruk amp oldid 5856703, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.