Fabulalar sadə və dolaşıq olmaqla, iki növə ayrılır. Belə növlərə bölünmə, əsasən, fabulaların təqlid etdiyi hərəkətlərlə bağlıdır. Aristotel sadə fabula dedikdə, elə fasiləsiz və tamamlanmamış hərəkəti nəzərdə tuturdu ki, onun ərzində taleyin dəyişməsi peripetiyalarsız və tanımalarsız olsun. Dolaşıq fabula dedikdə isə taleyin dəyişməsi tanıma və ya peripetiya ilə, yaxud hər ikisinin bahəm iştirakı ilə yaranan hərəkət başa düşülürdü. Bütün bunlar, öz növbəsində, fabulanın tərkibinə aiddir, yəni müəyyən bir hadisə zərurət və ehtimala əsasən əvvəl baş vermiş hadisənin nəyinsə nəticəsində baş verməsi ilə nədənsə sonra baş verməsi arasında böyük fərq vardır. Peripetiya, deyildiyi kimi, hadisələrin öz əksinə dönməsidir ki, bu da, ehtimal və zərurət qanunları üzrə olur. Məsələn, “Edip” əsərində Edipi sevindirmək və onu anası qarşısında xofdan azad etmək üçün gələn qasid ona kim olduğunu bildirməklə, hadisənin öz əksinə dönməsinə nail olur, həmçini “Linkey” əsərində də birini ölümə aparır, Danay isə onların dalınca gedir ki, onu öldürsün, lakin hadisənin gedişi nəticəsində özü ölməli olur, birincisi isə xilas olur. Tanıma isə, adından da göründüyü kimi, bilməzlikdən bilməyə keçid deməkdir ki, bu da taleyi xoşbəxtlik, yaxus bədbəxtlik olan şəxsləri ya dostluğa, ya da düşmənçiliyə aparır.
Tanımanın şəkilləri arasında ən çox istifadə ediləni bədii cəhətdən ən zəifi və qabiliyyət çatışmazlığı səbəbindən ən çox istifadə olunanı - zahiri əlamətlər vasitəsilə tanımadır. Həmin əlamətlərdən bəziləri, məsələn, "torpaq oğullarının əndamındakı nizə", və ya "Fiest" əsərində Karkinin nəzərdə tutduğu ulduzlar kimi, təbiətin özünün verdiyi əlamətlərdir, bəziləri isə, məsələn, bədəndə çapıq kimi, sonradan yaranan nişanələr və ya boyunbağı kimi bədənə dəxli olmayan əlamətlərdir, yaxud "Tiro" əsərindəki qayıqvarı nənni kimi tanıma vasitələridir. Lakin bu tanıma vasitələrinin özlərindən də yaxşı və ya pis şəkildə istifadə oluna bilər; məsələn, Odisseyi ayağındakı çapığına görə qoc adayəsi bir cür, donuzotaranlar isə başqa cür yolla tanıyırlar; xatircəmlik üçün olan tanıma və ümumiyyətlə, bütün bu qəbildən olan tanımalar məhz bədii cəhətdən zəif olanlarıdır. Tanımanın ən yaxşısı, “Edip”də olduğu kimi, peripetiyalarla müşayiət olunan tanımadır. Başqa cür tanımalar da olur; məsələn, tanıma, deyildiyi kimi, cansız və müxtəlif predmetlərə görə də ola bilər, yaxud hər hansı bir adamın (hər hansı bir hərəkəti) edib-etmədiyini bilməyə də aid ola bilər. Lakin həm fabula üçün, həm də hərəkət üçün də daha mühüm olan, yuxarıda xatırlanan tanımadır, çünki bu cür tanıma və peripetiyalar mərhəmət və ya qorxu doğurar ki, faciə də məhz elə bu cür hərəkətlərin təqlididir; bundan əlavə, bədbəxtlik və xoşbəxtlik özü də sırf belə hadisələrin nəticəsində meydana gəlir . Beləliklə, fabulanın hissələrindən ikisi– peripetiya və tanımadan ibarətdir; fabulanın üçüncü hissəsini isə iztirab təşkil edir.
Xüsusiyyətləri
Fabulaları, onların sözlə ifadəsini bacarana qədər, daha canlı şəkildə göz qabağına gətirərək, işləyib düzəltmək lazımdır; məhz belə olduqda, yazıçı hər şeyi tamam aydın şəkildə görərək və sanki hadisələrin özündə bilavasitə iştirak edərək, lazım olanı tapa bilər: belə ki, onun əsərində Amfiaray məbəddən çıxır, səhnədə məbədi görməyən tamaşaçı üçün is bu anlaşılmaz qalır. Yazıçı, yaxud şair mümkün qədər əsərdəki iştirakçıların vəziyyətlərini də nəzərdə tutmalıdır, zira təbii qabiliyyət sayəsində (hər hansı ruhi hərəkəti) yalnız özləri onu bilavasitə yaşayan adamlar daha dürüst çatdırırlar. Bu səbəbdəndir ki, poeziya istedad və hissiyyat adamlarına aid bir sahədir, çünki onlardan bəziləri isə vəcdə gəlmək qabiliyyətinə malikdir. Bunun kini, yaradılan material da yaradıcılıq əsnasında şairin nəzərində ümumi cəhətdən canlanmalı, sonra isə epizodlar şəklində təşəkkül tapıb, ümumi və tam materialı əhatə etməlidir.
Словарь литературоведческих терминов / Ред.-сост.: Л. И. Тимофеев и С. В. Тураев. М.:. 1974. səh. 509 с.
September 18, 2021
fabula, hərəkətin, təqlid, olunması, başqa, sözlə, desək, müəllifin, qələmə, aldığı, hadisələrin, əsərdəki, ardıcıllığıdır, mündəricat, növləri, xüsusiyyətləri, istinadlar, ədəbiyyatnövləri, redaktəlar, sadə, dolaşıq, olmaqla, növə, ayrılır, belə, növlərə, böl. Fabula hereketin teqlid olunmasi basqa sozle desek muellifin qeleme aldigi hadiselerin eserdeki ardicilligidir Mundericat 1 Novleri 2 Xususiyyetleri 3 Istinadlar 4 EdebiyyatNovleri RedakteFabulalar sade ve dolasiq olmaqla iki nove ayrilir Bele novlere bolunme esasen fabulalarin teqlid etdiyi hereketlerle baglidir Aristotel sade fabula dedikde ele fasilesiz ve tamamlanmamis hereketi nezerde tuturdu ki onun erzinde taleyin deyismesi peripetiyalarsiz ve tanimalarsiz olsun Dolasiq fabula dedikde ise taleyin deyismesi tanima ve ya peripetiya ile yaxud her ikisinin bahem istiraki ile yaranan hereket basa dusulurdu Butun bunlar oz novbesinde fabulanin terkibine aiddir yeni mueyyen bir hadise zeruret ve ehtimala esasen evvel bas vermis hadisenin neyinse neticesinde bas vermesi ile nedense sonra bas vermesi arasinda boyuk ferq vardir Peripetiya deyildiyi kimi hadiselerin oz eksine donmesidir ki bu da ehtimal ve zeruret qanunlari uzre olur Meselen Edip eserinde Edipi sevindirmek ve onu anasi qarsisinda xofdan azad etmek ucun gelen qasid ona kim oldugunu bildirmekle hadisenin oz eksine donmesine nail olur hemcini Linkey eserinde de birini olume aparir Danay ise onlarin dalinca gedir ki onu oldursun lakin hadisenin gedisi neticesinde ozu olmeli olur birincisi ise xilas olur Tanima ise adindan da gorunduyu kimi bilmezlikden bilmeye kecid demekdir ki bu da taleyi xosbextlik yaxus bedbextlik olan sexsleri ya dostluga ya da dusmenciliye aparir Tanimanin sekilleri arasinda en cox istifade edileni bedii cehetden en zeifi ve qabiliyyet catismazligi sebebinden en cox istifade olunani zahiri elametler vasitesile tanimadir Hemin elametlerden bezileri meselen torpaq ogullarinin endamindaki nize ve ya Fiest eserinde Karkinin nezerde tutdugu ulduzlar kimi tebietin ozunun verdiyi elametlerdir bezileri ise meselen bedende capiq kimi sonradan yaranan nisaneler ve ya boyunbagi kimi bedene dexli olmayan elametlerdir yaxud Tiro eserindeki qayiqvari nenni kimi tanima vasiteleridir Lakin bu tanima vasitelerinin ozlerinden de yaxsi ve ya pis sekilde istifade oluna biler meselen Odisseyi ayagindaki capigina gore qoc adayesi bir cur donuzotaranlar ise basqa cur yolla taniyirlar xatircemlik ucun olan tanima ve umumiyyetle butun bu qebilden olan tanimalar mehz bedii cehetden zeif olanlaridir Tanimanin en yaxsisi Edip de oldugu kimi peripetiyalarla musayiet olunan tanimadir Basqa cur tanimalar da olur meselen tanima deyildiyi kimi cansiz ve muxtelif predmetlere gore de ola biler yaxud her hansi bir adamin her hansi bir hereketi edib etmediyini bilmeye de aid ola biler Lakin hem fabula ucun hem de hereket ucun de daha muhum olan yuxarida xatirlanan tanimadir cunki bu cur tanima ve peripetiyalar merhemet ve ya qorxu dogurar ki facie de mehz ele bu cur hereketlerin teqlididir bundan elave bedbextlik ve xosbextlik ozu de sirf bele hadiselerin neticesinde meydana gelir 1 Belelikle fabulanin hisselerinden ikisi peripetiya ve tanimadan ibaretdir fabulanin ucuncu hissesini ise iztirab teskil edir Xususiyyetleri RedakteFabulalari onlarin sozle ifadesini bacarana qeder daha canli sekilde goz qabagina getirerek isleyib duzeltmek lazimdir mehz bele olduqda yazici her seyi tamam aydin sekilde gorerek ve sanki hadiselerin ozunde bilavasite istirak ederek lazim olani tapa biler bele ki onun eserinde Amfiaray mebedden cixir sehnede mebedi gormeyen tamasaci ucun is bu anlasilmaz qalir Yazici yaxud sair mumkun qeder eserdeki istirakcilarin veziyyetlerini de nezerde tutmalidir zira tebii qabiliyyet sayesinde her hansi ruhi hereketi yalniz ozleri onu bilavasite yasayan adamlar daha durust catdirirlar Bu sebebdendir ki poeziya istedad ve hissiyyat adamlarina aid bir sahedir cunki onlardan bezileri ise vecde gelmek qabiliyyetine malikdir Bunun kini yaradilan material da yaradiciliq esnasinda sairin nezerinde umumi cehetden canlanmali sonra ise epizodlar seklinde tesekkul tapib umumi ve tam materiali ehate etmelidir Istinadlar Redakte Aristotel 1974 Poetika Baki Azernesr seh 55 84 Edebiyyat RedakteSlovar literaturovedcheskih terminov Red sost L I Timofeev i S V Turaev M 1974 seh 509 s Menbe https az wikipedia org w index php title Fabula amp oldid 5818922, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
