Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Epoksidlər — üçüzvlü oksidlər (oksiranlar) α-oksidlərdir.
Quruluşu və tətbiqi
Üzvi tsiklik birləşmələrdə karbon tsiklində sadə efir qrupu olur. Üçüzvlü heterotsiklik birləşmələr-epoksidlərin ən mühüm nümayəndəsidir. Epoksidlər-yüksək reaksiyagirmə qabiliyyətinə malik olan üzvi maddələr olub yumuşaq şəraitdə ən müxtəlif maddələrlə reaksiyaya girirlər. Buna görə epoksidlər əsasında maraqlı və praktik əhəmiyyət kəsb edən ən müxtəlif və rəngarəng maddələr almaq olur. Bunlar əsasında sənayedə səthi-aktiv maddələr, müxtəluif növ plastik kütlələr və sintetik liflər, yapışqanlar, raket yanacağı üçün komponentlər alınır.
Epoksidlərin alınması
- Etilenin hava oksigeni ilə oksidləşdirilməsi
Bu etilen oksidin sənayedə alınma metodudur. Prosesi müxtəlif daşıyıcılar üzərinə hopdurulmuş (silikagel, alüminium oksidi) gümüş metalının iştirakı ilə 200…300 0 C
və 5…25 atm. təzyiqdə aparırlar.
- Olefinlərin peroksidlərlə və ya perturşularla oksidləşdirilməsi
Bu reaksiya onu ilk dəfə kəşf etmiş Prilejayevin adı ilə bağlıdır.
- Halogenhidrinlərin dehidrogenhalogenləşdirilməsi
Birinci mərhələdə propilenxlorhidrin alınır, sonra isə qələvi ilə hidrolizə uğradılır
Kimyəvi xassələri
Epoksidlərin yüksək reaksiyagirmə qabiliyyəti üçüzvlü həlqənin gərginliyi ilə bağlıdır. σ-rabitəli orbitlərin bir-birini ötürməsi atom nüvələrini birləşdirən bir xətt üzrə deyil, müəyyən bucaq altında baş verdiyindən, rabitə daha davamsız olur və həlqə turşuların, qələvilərin, temperaturun təsirindən asanlıqla qırılır.
- Turşularla kataliz olunan reaksiyalar
Sadə efirlər kimi epoksidlər də, oksigenin sərbəst elektronları hesabına protonlaşa bilir və nukleofili asanlıqla birləşdirir.
- Əsaslarla kataliz olunan reaksiyalar.
Reaksiya turş katalizdə olduğu kimi eyni mahiyyət (nukleofil əvəzetmə) kəsb edir. Əgər birinci halda turşu (daha doğrusu proton) epoksidin elektrofilliyini artırırsa, bu halda reagentlərin-spirt, fenol, ammonyak, aminlərin nukleofilliyi artır.
- Epoksidlərin termiki izomerləşdirilməsi
- Qrinyar reaktivi ilə qarşılıqlı təsiri
İstinadlar
- S. F. Qarayev, U. B. İmaşev, G. M. Talıbov "Üzvi kimya", Bakı-2003.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Epoksidler ucuzvlu oksidler oksiranlar a oksidlerdir Qurulusu ve tetbiqiUmumi qurulusu Uzvi tsiklik birlesmelerde karbon tsiklinde sade efir qrupu olur Ucuzvlu heterotsiklik birlesmeler epoksidlerin en muhum numayendesidir Epoksidler yuksek reaksiyagirme qabiliyyetine malik olan uzvi maddeler olub yumusaq seraitde en muxtelif maddelerle reaksiyaya girirler Buna gore epoksidler esasinda maraqli ve praktik ehemiyyet kesb eden en muxtelif ve rengareng maddeler almaq olur Bunlar esasinda senayede sethi aktiv maddeler muxteluif nov plastik kutleler ve sintetik lifler yapisqanlar raket yanacagi ucun komponentler alinir Epoksidlerin alinmasiEtilenin hava oksigeni ile oksidlesdirilmesi Bu etilen oksidin senayede alinma metodudur Prosesi muxtelif dasiyicilar uzerine hopdurulmus silikagel aluminium oksidi gumus metalinin istiraki ile 200 300 0 C ve 5 25 atm tezyiqde aparirlar Olefinlerin peroksidlerle ve ya pertursularla oksidlesdirilmesi Bu reaksiya onu ilk defe kesf etmis Prilejayevin adi ile baglidir Halogenhidrinlerin dehidrogenhalogenlesdirilmesi Birinci merhelede propilenxlorhidrin alinir sonra ise qelevi ile hidrolize ugradilirKimyevi xasseleriEpoksidlerin yuksek reaksiyagirme qabiliyyeti ucuzvlu helqenin gerginliyi ile baglidir s rabiteli orbitlerin bir birini oturmesi atom nuvelerini birlesdiren bir xett uzre deyil mueyyen bucaq altinda bas verdiyinden rabite daha davamsiz olur ve helqe tursularin qelevilerin temperaturun tesirinden asanliqla qirilir Tursularla kataliz olunan reaksiyalar Sade efirler kimi epoksidler de oksigenin serbest elektronlari hesabina protonlasa bilir ve nukleofili asanliqla birlesdirir Esaslarla kataliz olunan reaksiyalar Reaksiya turs katalizde oldugu kimi eyni mahiyyet nukleofil evezetme kesb edir Eger birinci halda tursu daha dogrusu proton epoksidin elektrofilliyini artirirsa bu halda reagentlerin spirt fenol ammonyak aminlerin nukleofilliyi artir Epoksidlerin termiki izomerlesdirilmesi Qrinyar reaktivi ile qarsiliqli tesiriIstinadlarS F Qarayev U B Imasev G M Talibov Uzvi kimya Baki 2003