Ekstremizm latın sözü olub (extremus-ən son hədd) ən son metodlara maraq, ifratçı kimi tərcümə oluna bilər.
Ekstremizm siyasi, dini, iqtisadi, irqi, hərbi və sair formalarda özünü göstərə bilir. Məsələn siyasi ekstremizm siyasətin ifrata varan vasitələrlə həyata keçirilməsidir.
Bəşər tarixi göstərir ki, ekstremizmlə bütün dünya millətləri tarix boyu üz-üzə gəliblər. Məsələn, tarix axarında bir çox dövlətlərdə hökumətlər xarici müdaxilələrlə mübarizə metodu kimi ölkəni bir qalaya çevirirdilər, qəddar mərkəzləşmə, hakimiyyətə sözsüz itaət, hüququ və azadlıqların məhdudlaşdırılması ilə müşayət olunan daxili və xarici siyasət özü də ifrat metodlarla həyata keçirilirdi. Yəni siyasi ekstremizm hesab edilirdi.
Amma siyasi ekstremizmin daha sadə formaları da var. Siyasi ekstremizm digər növlər (iqtisadi, dini) kimi ifratçılıq və həyata keçirilmə formalarına görə ayrılır. Amma qəbul etmək lazımdır ki, hər şeyin ifratı axmaq və mənasızdr. Ekstremizmdə isə bu həm də təhlükəlidir. Çunki ekstremizm manevr etmək üçün mühit buraxmır. O səbəbdən də bir çox halda növbəti addım terrorizmlə bitir.
Terrorizm özü də ekstremizmdə ekstremizmdir. Yəni bu sahədə siyasi ekstremizm, terrorizm və ksenofobiya (ictimaiyyət arasında kütləvi şübhə meyllərinin artırılıması, yadlara nifrətin aşılanması) eyni anlamlar olmasalar da harda isə bir-birlərini tamamlayırlar.
Millətçi ekstremizm
Ekstremizmi bir başqa formada insanların qorxu və nifrətlərindən istifadə edərək onları birləşdirən və ekspluatasiya edən təşkilatlanmış qüvvə kimi də göstərmək olar. Ekstremizmi dünyada aktual edən formalarından biri də elə millətçi ekstremizmdir. Bu forma millət və xalqlar arasında nifaq toxumları səpmək, düşmənçilik yaratmaqla özünü göstərir. "Öz millətinin" maraqlarını ifadə edərək başqa xalqların hüququ və azdlıqlarını qəbul etmir. Millətçi ekstremizm orqanik olaraq ceperatizmlə (separatisme fransız sözü olub ayrı, ayrıca deməkdir) birbaşa əlaqəlidir. O çoxmillətli dövlətlərin dağılmasını, yerli millətin ali hakimiyyətinin təsdiqinə istiqamətlənir.
Məsələn Rusiyanın hüquq mühafizə orqanlarının məlumatına görə, bu gün Rusiyada 200-dən artıq təşkilat var ki, "Rusiya ruslar üçündür" şuarı altında fəaliyyət göstərir. Elə bir o qədər də təşkilat var ki, dini fundamentalizm ideyalarına xidmət edir. Onların bəziləri terrorist qruplaşmaları kimi də fəaliyyət göstərirlər. Bu yalnız Rusiya üçün göstəricilərdir. Rusiyada ekstremizmin bir forması da özünü göstərir. Hərbi ekstremizm. Beynəlxalq təcrübədə Çeçenistanda baş verən hadisələr terrorizm kimi deyil, məhz hərbi ekstremizm kimi qiymətləndirilir. Amma yenə də beynəlxalq hüquq tərəfindən cinayətkar hərəkətlər kimi tənqid olunur. Fərq problemin həlli yollarında qoyulur. Terrorizm təşkil olunmuş ekstremizm və ya dinc əhaliyə qarşı qeyri legitim zorakılıq hesab edilir. Çeçnistanda isə bu daha çox partizan müharıbəsi, hərbi müqavimət kimi dəyərləndirildiyindən hərbi ekstremizm hesab edilir. Ona görə də həlli konfliktlərin həlli formada həyata keçirilir. Dünya tarixi təcrübəsi göstərir ki, formasından asılı olmayaraq ekstremizm ister faşizm, ister etno-dini radikalizm və ya başqa formalarında fəaliyyətə başlayanda cəmiyyəti mərhələli şəkildə təsir altına düşməyə başlayır. Əvvəlcə kütləvi şüura nəzarət formaları öyrənilir, real və kiçik incikliklər körüklənərək aqresiv hərəkətlərə sövq edilirlər. Elə məhz buna görə də ekstremizmə qarşı əks vasitə kimi cəmiyyətdə ksenefobiya aqresiyasının xəbərdarlıqlarınin aparılması çox böyük əhəmiyyət daşıyır. Bunu bir çox demokratik dövlətlər tətbiq edir. Xüsusilə də o dövlətlər ki, əhalisinin ekstremist təşkilatlarına kütləvi axın dəhşətini öz tarixlərində yaşayıblar (Məsələn, Almaniya).
Problem ondadır ki, cəmiyyət ekstremizmin müxtəlif təzahürlərinə passiv münasibət göztərir, dövlət isə hüquqi və siyasi reaksiyada həmişə gecikir. Əgər ekstremist hərəkatların fəaliyyəti dövlət və cəmiyyət tərəfindən əks təzyiq almırsa bütün ictimai siyasi həyat eroziyaya uğramağa, konstitusyon əsaslar laxlamağa başlayır. Sonunda dünyada ekstremizmin səviyyəsi artır.
Təcrübə göstərir ki, ekstremizm, terrorizm, rüşvətxorluq, narkomaniya və başqa bu kimi cəmiyyət xəstəlikləri tək hakimiyyətin yuxarıdan fəaliyyəti ilə mübarizə etmək əhəmiyyətsizdir. Cəmiyyətin dəstəyi vacibdir. Məsələn, Amerika öz cəmiyyətində möcüzə yaradaraq bütün irqi problemləri çok kısa müddətə həll etdi. Bununla da irqi ekstremizmin fəaliiyətini sıfıra endirdi. Amerikada rasizm əsrlərlə olub və ölkə elitası tərəfindən tam dəstək alıb. Amma Con Kennedinin ölkədə hakimiyyətə gəlməsi ilə o ölkədə müxtəlif irqlərin hüquqlarının qorunması haqda federal qanun qüvvəyə mindi. Bununla da hər şey dəyişdi və yaxud da başqa cür desək dəyişim prosesi başladı.
Bu gün narahat edən məsələlərdən biri də dini ekstremizmdir. Bu ekstremizmdə bir konfessiya (dini cərəyan) daxilində digərinə qarşı aqressivlik, sıxışdırma özünü göstərir. Bəzən bu forma tək dini deyil, məqsədlərlə də yönəldilir. Təcrübə göstərir ki, 80-85 faiz dini ekstremizmin sonu dini terrorizmlə bitir. İslam dövlətlərində bu faiz daha da çoxdur. Xüsusilə də bu təhlükə Orta Asiyanın keçmiş sovet respublikalarına aiddir. Bu respublikalarda dini, yəni islam ekstremizminin inkişafına sosial problemlərin çoxalması, regionlarda avtoritar idarəçiliyin güclənməsi ilə yanaşı dini savadsızlıq da səbəb olur.
Statistikaya görə, bu ölkələrdə hər 100 molladan cəmi 4-ü dini savada malikdir. Qalanlar isə dini istədikləri şəkildə təbliğ edirlər. Bunun nəticəsi də dəhşətli olur. Son illər bu respublikalarda dini ekstremizmlə mübarizəyə həsr olunan beynəlxalq konfransların artması da həyəcan təbilinin çalındığını göstərir. Artıq Milli Təhlükəsizlik orqanları və dini qurumlarla iş şöbələri ciddi fəaliyyətə başlayıb.
Ekstremizmin özünü göstərən kəskin formalarından biri də iqtisadı ekstremizmdir. İqtisadiyyat sahəsində ifrata varılması, qloballaşmanın, böhranların çoxu sonunda iqtisadi ekstremizmə gətirib çıxarır. İqtisadi münasibətlər fonunda iqtisadi ekstremizm çoxtərəfliliyin ləğvinə və mülkiyyətin bir formasının və ya birininin əlində mərkəzləşməsinə, sosial xərclərin kəskin qurulmasına, sahibkarlıq sahəsində rəqabətin ləğvinə istiqamətlənir. O öz əksini cinayətkar və ya qeyri konstitusyon qruplaşmaların fəaliyyətində tapır və aksioner cəmiyyətlərin, kommersiya təşkilatlarının adı altında təşkilatlanır. Əsas fəaliyyət istiqaməti isə rəqiblərə təzyiq, təqib, hücum, dövlət qurumlarının rəhbərlərini qorxu altında saxlamaq və sair olur.
Bir də dünyada o qədər də aktiv olmayan mədəni və ekoloji ekstremizm var. Mədəni ekstremizm başqa mədəniyyətlərin nailiyyətlərini inkar edir, milli dəyərləri və tarixi abidələri məhv edir. Ekoloji ekstremizm təkcə effektli təbiəti mühafizəyə qarşı deyil, həm də elmi texniki inkişafa qarşı da çıxır.
Mənbə
Aynur İmranova, "Müasir dünyanın həll edilə bilməyən problemləri", www.news.qaynar.info 2009-10-15 at the Wayback Machine
Avqust 12, 2021
ekstremizm, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, extremisme, extremus, ifrat, latın, sözü, olub, extremus, hədd, metodlara, maraq, ifratçı, kimi, tərcümə, oluna, bilər, siyasi,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ekstremizm fr extremisme lat extremus ifrat Ekstremizm latin sozu olub extremus en son hedd en son metodlara maraq ifratci kimi tercume oluna biler Ekstremizm siyasi dini iqtisadi irqi herbi ve sair formalarda ozunu gostere bilir Meselen siyasi ekstremizm siyasetin ifrata varan vasitelerle heyata kecirilmesidir Beser tarixi gosterir ki ekstremizmle butun dunya milletleri tarix boyu uz uze gelibler Meselen tarix axarinda bir cox dovletlerde hokumetler xarici mudaxilelerle mubarize metodu kimi olkeni bir qalaya cevirirdiler qeddar merkezlesme hakimiyyete sozsuz itaet huququ ve azadliqlarin mehdudlasdirilmasi ile musayet olunan daxili ve xarici siyaset ozu de ifrat metodlarla heyata kecirilirdi Yeni siyasi ekstremizm hesab edilirdi Amma siyasi ekstremizmin daha sade formalari da var Siyasi ekstremizm diger novler iqtisadi dini kimi ifratciliq ve heyata kecirilme formalarina gore ayrilir Amma qebul etmek lazimdir ki her seyin ifrati axmaq ve menasizdr Ekstremizmde ise bu hem de tehlukelidir Cunki ekstremizm manevr etmek ucun muhit buraxmir O sebebden de bir cox halda novbeti addim terrorizmle bitir Terrorizm ozu de ekstremizmde ekstremizmdir Yeni bu sahede siyasi ekstremizm terrorizm ve ksenofobiya ictimaiyyet arasinda kutlevi subhe meyllerinin artirilimasi yadlara nifretin asilanmasi eyni anlamlar olmasalar da harda ise bir birlerini tamamlayirlar Milletci ekstremizm RedakteEkstremizmi bir basqa formada insanlarin qorxu ve nifretlerinden istifade ederek onlari birlesdiren ve ekspluatasiya eden teskilatlanmis quvve kimi de gostermek olar Ekstremizmi dunyada aktual eden formalarindan biri de ele milletci ekstremizmdir Bu forma millet ve xalqlar arasinda nifaq toxumlari sepmek dusmencilik yaratmaqla ozunu gosterir Oz milletinin maraqlarini ifade ederek basqa xalqlarin huququ ve azdliqlarini qebul etmir Milletci ekstremizm orqanik olaraq ceperatizmle separatisme fransiz sozu olub ayri ayrica demekdir birbasa elaqelidir O coxmilletli dovletlerin dagilmasini yerli milletin ali hakimiyyetinin tesdiqine istiqametlenir Meselen Rusiyanin huquq muhafize orqanlarinin melumatina gore bu gun Rusiyada 200 den artiq teskilat var ki Rusiya ruslar ucundur suari altinda fealiyyet gosterir Ele bir o qeder de teskilat var ki dini fundamentalizm ideyalarina xidmet edir Onlarin bezileri terrorist qruplasmalari kimi de fealiyyet gosterirler Bu yalniz Rusiya ucun gostericilerdir Rusiyada ekstremizmin bir formasi da ozunu gosterir Herbi ekstremizm Beynelxalq tecrubede Cecenistanda bas veren hadiseler terrorizm kimi deyil mehz herbi ekstremizm kimi qiymetlendirilir Amma yene de beynelxalq huquq terefinden cinayetkar hereketler kimi tenqid olunur Ferq problemin helli yollarinda qoyulur Terrorizm teskil olunmus ekstremizm ve ya dinc ehaliye qarsi qeyri legitim zorakiliq hesab edilir Cecnistanda ise bu daha cox partizan muharibesi herbi muqavimet kimi deyerlendirildiyinden herbi ekstremizm hesab edilir Ona gore de helli konfliktlerin helli formada heyata kecirilir Dunya tarixi tecrubesi gosterir ki formasindan asili olmayaraq ekstremizm ister fasizm ister etno dini radikalizm ve ya basqa formalarinda fealiyyete baslayanda cemiyyeti merheleli sekilde tesir altina dusmeye baslayir Evvelce kutlevi suura nezaret formalari oyrenilir real ve kicik inciklikler koruklenerek aqresiv hereketlere sovq edilirler Ele mehz buna gore de ekstremizme qarsi eks vasite kimi cemiyyetde ksenefobiya aqresiyasinin xeberdarliqlarinin aparilmasi cox boyuk ehemiyyet dasiyir Bunu bir cox demokratik dovletler tetbiq edir Xususile de o dovletler ki ehalisinin ekstremist teskilatlarina kutlevi axin dehsetini oz tarixlerinde yasayiblar Meselen Almaniya Problem ondadir ki cemiyyet ekstremizmin muxtelif tezahurlerine passiv munasibet gozterir dovlet ise huquqi ve siyasi reaksiyada hemise gecikir Eger ekstremist herekatlarin fealiyyeti dovlet ve cemiyyet terefinden eks tezyiq almirsa butun ictimai siyasi heyat eroziyaya ugramaga konstitusyon esaslar laxlamaga baslayir Sonunda dunyada ekstremizmin seviyyesi artir Tecrube gosterir ki ekstremizm terrorizm rusvetxorluq narkomaniya ve basqa bu kimi cemiyyet xestelikleri tek hakimiyyetin yuxaridan fealiyyeti ile mubarize etmek ehemiyyetsizdir Cemiyyetin desteyi vacibdir Meselen Amerika oz cemiyyetinde mocuze yaradaraq butun irqi problemleri cok kisa muddete hell etdi Bununla da irqi ekstremizmin fealiiyetini sifira endirdi Amerikada rasizm esrlerle olub ve olke elitasi terefinden tam destek alib Amma Con Kennedinin olkede hakimiyyete gelmesi ile o olkede muxtelif irqlerin huquqlarinin qorunmasi haqda federal qanun quvveye mindi Bununla da her sey deyisdi ve yaxud da basqa cur desek deyisim prosesi basladi Bu gun narahat eden meselelerden biri de dini ekstremizmdir Bu ekstremizmde bir konfessiya dini cereyan daxilinde digerine qarsi aqressivlik sixisdirma ozunu gosterir Bezen bu forma tek dini deyil meqsedlerle de yoneldilir Tecrube gosterir ki 80 85 faiz dini ekstremizmin sonu dini terrorizmle bitir Islam dovletlerinde bu faiz daha da coxdur Xususile de bu tehluke Orta Asiyanin kecmis sovet respublikalarina aiddir Bu respublikalarda dini yeni islam ekstremizminin inkisafina sosial problemlerin coxalmasi regionlarda avtoritar idareciliyin guclenmesi ile yanasi dini savadsizliq da sebeb olur Statistikaya gore bu olkelerde her 100 molladan cemi 4 u dini savada malikdir Qalanlar ise dini istedikleri sekilde teblig edirler Bunun neticesi de dehsetli olur Son iller bu respublikalarda dini ekstremizmle mubarizeye hesr olunan beynelxalq konfranslarin artmasi da heyecan tebilinin calindigini gosterir Artiq Milli Tehlukesizlik orqanlari ve dini qurumlarla is sobeleri ciddi fealiyyete baslayib Ekstremizmin ozunu gosteren keskin formalarindan biri de iqtisadi ekstremizmdir Iqtisadiyyat sahesinde ifrata varilmasi qloballasmanin bohranlarin coxu sonunda iqtisadi ekstremizme getirib cixarir Iqtisadi munasibetler fonunda iqtisadi ekstremizm coxterefliliyin legvine ve mulkiyyetin bir formasinin ve ya birininin elinde merkezlesmesine sosial xerclerin keskin qurulmasina sahibkarliq sahesinde reqabetin legvine istiqametlenir O oz eksini cinayetkar ve ya qeyri konstitusyon qruplasmalarin fealiyyetinde tapir ve aksioner cemiyyetlerin kommersiya teskilatlarinin adi altinda teskilatlanir Esas fealiyyet istiqameti ise reqiblere tezyiq teqib hucum dovlet qurumlarinin rehberlerini qorxu altinda saxlamaq ve sair olur Bir de dunyada o qeder de aktiv olmayan medeni ve ekoloji ekstremizm var Medeni ekstremizm basqa medeniyyetlerin nailiyyetlerini inkar edir milli deyerleri ve tarixi abideleri mehv edir Ekoloji ekstremizm tekce effektli tebieti muhafizeye qarsi deyil hem de elmi texniki inkisafa qarsi da cixir Menbe RedakteAynur Imranova Muasir dunyanin hell edile bilmeyen problemleri www news qaynar info Arxivlesdirilib 2009 10 15 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Ekstremizm amp oldid 5749022, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
