Eşikağasıbaşı -«Üməra-ye dövlətxane-ye mübarək»in 4 əmirindən biri, sarayda mərasim qaydalarına baxan məmurların başçısı
İyerarxiyada yeri
«Üməra-ye dövlətxane-ye mübarək» mübarək dövlətxana əmirləri qorçubaşı, qullarağası, eşikağasıbaşı, tüfəngçibaşı olmaqla 4 əsas vəzifədən ibarət idi. Eşikağasıbaşı bu əmirlərin 4-cüsü- sonuncusu idi. Eşikağasıbaşı vəzifəsi eşikağasıbaşı-i Divan və eşikağasıbaşı-i Hərəm olaraq iki hissəyə bölünür.
Eşikağasıbaşı-i Divan və Divan eşikağasıbaşı
Vəzifələri
Dövlət şurası əmirlərindən olan eşikağasıbaşı dövlətin ən mötəbər qulluqçularından olub, onlara hətta elçilik kimi məsuliyyətli missiya da tapşırılırdı. Adam Oleari bu barədə yazırdı ki, onlardan İmamqulu xan hazırda Holşteyn hersoqunun sarayına göndərilmişdi. Adam Olearinin yazdığına görə Holşteynli elçilər İsfahana çatdıqları zaman Murtuzqulu xan adlı şəxs eşikağasıbaşı vəzifəsində idi ki, o, özündən əvvəlki eşikağasıbaşını çuğullayaraq edam etdirməyə nail olduqdan sonra bu vəzifəni tutmuşdu. O, çoban oğlu olub atası çadır, yaxud komada yaşayırdı. Bu qəbildən olan adamları burada türk adlandırırlar.
Sarayı içəridən qoruyan yasovullara və sarayı dişarıdan mühafizə edən cəzair alayına başçılıq edən eşikağasıbaşı saray məclislərində nizam-intizamın yaradılmasına birbaşa məsuliyyət daşıyırdı. Eşikağasıbaşı haqqında Mirzə Səmia yazır ki, o, bütün söhbət yasavullarının, divan eşikağasılarının, divan qapıçıları və ağalarının divan carçı və yasovullarının ağsaqqalıdır və Şah məclisində iştirak edən əcnəbi ölkə elçilərinin, əyanların, xidmətçilərin, qulluqçuların davranış qaydalarını müəyyənləşdirmək, nizam-intizamı qorumaq birbaşa onun səlahiyyətinə aid idi. Məclisdə qayda-qanunlara ciddi əməl olunması ilə bağlı məsələlərdə də eşikağasıbaşı birbaşa əmrlərə aid təlimat üzrə məsuliyyət daşıyırdı. Tavernye yazırdı ki, bir neçə nəfər yüksək mənsəbli məmura başçılıq edən eşikağasıbaşı vəzifəsi Fransadakı təşrifat rəisinə bənzəyirdi. Eşikağasıbaşını “baş marşal” adlandıran Adam Oleariyə görə isə onun tabeliyində qırx nəfər eşikağası çalışırdı ki, onlar dörddörd, yaxud beş-beş növbə ilə yarım il müddətində sarayda xidmətlərini yerinə yetirirdilər. Onlar şah sarayının giriş qapısını qoruduqlarına görə həm də qapıçı adlanırdılar. Əcnəbi ölkələrindən gələn elçiləri də eşikağasıbaşı rəsmi qəbul günlərində yerli qayda əsasında şaha təqdim edirdi. Bu məclislərdə şahın xidmətində olan yasavullar da eşikağasıbaşına tabe idilər.
Eşikağasıbaşının əmri altında olanların məvacib, tiyul və həmesaləsi barədə, onun özünün təqdimatını baş vəzir qəbul etdikdən sonra bu barədə yazılı hökm verilirdi. Müəyyən xidmətçiləri əvəz etmək istəyənlərin məvacibi, həmesale, tiyulu, baratı eşikağasıbaşının icazəsi və möhrü ilə müəyyən edilirdi. Eşikağasıbaşı ona tabe olan mülazimlərin məvaciblərinə əlavələr barədə olan hökmləri, onların tiyul, həməsale, məvaciblərinin hökmlərini imzası və möhrü ilə təsdiqldəməli idi. Yüksək divan ləşkərnəvisi, vəziri və sərxəttnəvisi həmin eşikağasıbaşının idarəsinin musoufiləri idilər
Söhbət və məclis yasavullarını da eşikağasıbaşı qulluğa götürür və maaşlarını da o müəyyən edirdi.
Tanınmış divan eşikağasıbaşıları – Uğurlu xan, Şamlı Bəydili Zeynəl xan, İmamqulu xan, Şamlı Qolu xan və başqaları. Eşikağasıbaşı vəzifəsinə türklər təyin edilirdi.
Eşikağasıbaşı-i Hərəm və ya Hərəm eşikağasıbaşı
Onun vəzifələri ilə bağlı məlumatı bizə rus şərqşünas alimi Vladimir Minorski verir. O qeyd edir ki, hərəm eşikağasıbaşının vəzifə yeri sarayın əsas qapısın olan Ali-Qapının yanındakı saray idi və vəzifələrindən biri saray qapısında qaravul çəkmək idi. Lakin o ancaq mühaifəzçiləri gətirmək üçün saray qapısına gedərdi. Vəzifə yeri Sarayən çölündən tutmuş hərəmə qədər idi. Hərəm qapısının qarşısında hərəm eşikağasıbaşı dayanardı. Minorskiyə görə hərəm eşikağasıbaşı, divan eşikağasıbaşından rütbəcə daha aşağı vəzifə idi. Və o da divan eşikağasıbaşının əmirlərinə tabe idi. Minorski yazır ki, sultana gələn hədiyyələrin 10%-i hərəm eşikağasıbaşına verilirdi. Bundan başqa xacəsarələr də onun tabeliyində idi. Səfəvilərin saray təşkilatında çox mühüm vəzifə olan hərəm eşikağası haqqında «Təzkirət əl-müluk»da göstərilir ki, bu vəzifə Şah sarayına məhrəm, yaşlı, təcrübəli, düzlükdə, doğruluqda sabit iman sahibi olan şəxslərə tapşırılırdı. Onlar gecə və gündüz hərəm qapısında dayanırdılar. Hərəmin qapıçıları, eşikağasıları ona tabe olub, onun əmrini yerinə yetirirdilər. O, hərəmdə ciddi intizam yaratmalı, kənar şəxsləri ora buraxmamalı idi. Hərəm qulluqçularını isə o təyin edir və məvaciblərini də özü müəyyənləşdirirdi. «Təzkirət əl-müluk»da təcrübəli, sabit iman sahibi deyildikdə, əslində müxtəlif dövlət vəzifələrində çalışmış yaşlı, etibarlı Qızılbaş əyanı nəzərdə tutulur. İsgəndər bəy Münşi Türkmanın bu vəzifəyə I Şah Abbas dövründəki təyinatlar barədə verdiyi məlumatlar da fikrimizin doğruluğunu təsdiq etməklə I Şah Abbasın dövlətin içəridən qorunmasını sələfləri kimi türklərə etibar etdiyini göstərir. İsgəndər bəy Münşi Türkman yazır ki, 1618-ci ildə Şamlı elinin Bəydili obasından olan hərəm eşikağasıbaşı Heydər sultan vəfat etdikdə, Şah bu vəzifəyə Qızılbaşlardan Əliqulu bəy Evoğlunu təyin etmişdi. I Şah Səfi dövründə isə hərəm eşikağasıbaşı yenə də həmin soydan Çələbi bəy Evoğlu olmuşdu.
Sərhəd əmirlərinin eşikağasıbaşılarının yanına göndərdikləri ərizələr, ya da şahın qapısında qulluq edən əmirlərin hərəm qapıçısına göndərdikləri ərizələr, əvvələn müəyyən keşikxanası olan hörmətli hərəmin eşikağasıbaşına verilərdi. Hərəm eşikağasıbaşı isə bunları hərəm xacələrinin ağsaqqalına təqdim edərdi.
İstinadlar
Bayramlı, Zabil. AZƏRBAYCAN SƏFƏVİ DÖVLƏTİNİN QURULUŞU VƏ İDARƏ OLUNMASINDA TÜRK QIZILBAŞ ƏYANLARININ ROLU. Bakı: Avropa nəşriyyatı. 2015.
Vəliyeva, Zülfiyyə. Safevi Devlet Teşkilatı (Tezkiretü’l-Mülük’e Göre). Ankara. 2007. (#invisible_char)
Oktyabr 05, 2021
eşikağasıbaşı, üməra, dövlətxane, mübarək, əmirindən, biri, sarayda, mərasim, qaydalarına, baxan, məmurların, başçısı, mündəricat, iyerarxiyada, yeri, divan, divan, eşikağasıbaşı, vəzifələri, hərəm, hərəm, eşikağasıbaşı, istinadlariyerarxiyada, yeri, redaktə, . Esikagasibasi Umera ye dovletxane ye mubarek in 4 emirinden biri sarayda merasim qaydalarina baxan memurlarin bascisi Mundericat 1 Iyerarxiyada yeri 2 Esikagasibasi i Divan ve Divan esikagasibasi 2 1 Vezifeleri 3 Esikagasibasi i Herem ve ya Herem esikagasibasi 4 IstinadlarIyerarxiyada yeri Redakte Umera ye dovletxane ye mubarek mubarek dovletxana emirleri qorcubasi qullaragasi esikagasibasi tufengcibasi olmaqla 4 esas vezifeden ibaret idi Esikagasibasi bu emirlerin 4 cusu sonuncusu idi Esikagasibasi vezifesi esikagasibasi i Divan ve esikagasibasi i Herem olaraq iki hisseye bolunur Esikagasibasi i Divan ve Divan esikagasibasi RedakteVezifeleri Redakte Dovlet surasi emirlerinden olan esikagasibasi dovletin en moteber qulluqcularindan olub onlara hetta elcilik kimi mesuliyyetli missiya da tapsirilirdi Adam Oleari bu barede yazirdi ki onlardan Imamqulu xan hazirda Holsteyn hersoqunun sarayina gonderilmisdi Adam Olearinin yazdigina gore Holsteynli elciler Isfahana catdiqlari zaman Murtuzqulu xan adli sexs esikagasibasi vezifesinde idi ki o ozunden evvelki esikagasibasini cugullayaraq edam etdirmeye nail olduqdan sonra bu vezifeni tutmusdu O coban oglu olub atasi cadir yaxud komada yasayirdi Bu qebilden olan adamlari burada turk adlandirirlar 1 Sarayi iceriden qoruyan yasovullara ve sarayi disaridan muhafize eden cezair alayina basciliq eden esikagasibasi saray meclislerinde nizam intizamin yaradilmasina birbasa mesuliyyet dasiyirdi Esikagasibasi haqqinda Mirze Semia yazir ki o butun sohbet yasavullarinin divan esikagasilarinin divan qapicilari ve agalarinin divan carci ve yasovullarinin agsaqqalidir ve Sah meclisinde istirak eden ecnebi olke elcilerinin eyanlarin xidmetcilerin qulluqcularin davranis qaydalarini mueyyenlesdirmek nizam intizami qorumaq birbasa onun selahiyyetine aid idi Meclisde qayda qanunlara ciddi emel olunmasi ile bagli meselelerde de esikagasibasi birbasa emrlere aid telimat uzre mesuliyyet dasiyirdi Tavernye yazirdi ki bir nece nefer yuksek mensebli memura basciliq eden esikagasibasi vezifesi Fransadaki tesrifat reisine benzeyirdi Esikagasibasini bas marsal adlandiran Adam Oleariye gore ise onun tabeliyinde qirx nefer esikagasi calisirdi ki onlar dorddord yaxud bes bes novbe ile yarim il muddetinde sarayda xidmetlerini yerine yetirirdiler Onlar sah sarayinin giris qapisini qoruduqlarina gore hem de qapici adlanirdilar Ecnebi olkelerinden gelen elcileri de esikagasibasi resmi qebul gunlerinde yerli qayda esasinda saha teqdim edirdi Bu meclislerde sahin xidmetinde olan yasavullar da esikagasibasina tabe idiler Esikagasibasinin emri altinda olanlarin mevacib tiyul ve hemesalesi barede onun ozunun teqdimatini bas vezir qebul etdikden sonra bu barede yazili hokm verilirdi Mueyyen xidmetcileri evez etmek isteyenlerin mevacibi hemesale tiyulu barati esikagasibasinin icazesi ve mohru ile mueyyen edilirdi Esikagasibasi ona tabe olan mulazimlerin mevaciblerine elaveler barede olan hokmleri onlarin tiyul hemesale mevaciblerinin hokmlerini imzasi ve mohru ile tesdiqldemeli idi Yuksek divan leskernevisi veziri ve serxettnevisi hemin esikagasibasinin idaresinin musoufileri idiler Sohbet ve meclis yasavullarini da esikagasibasi qulluga goturur ve maaslarini da o mueyyen edirdi Taninmis divan esikagasibasilari Ugurlu xan Samli Beydili Zeynel xan Imamqulu xan Samli Qolu xan ve basqalari Esikagasibasi vezifesine turkler teyin edilirdi Esikagasibasi i Herem ve ya Herem esikagasibasi RedakteOnun vezifeleri ile bagli melumati bize rus serqsunas alimi Vladimir Minorski verir O qeyd edir ki herem esikagasibasinin vezife yeri sarayin esas qapisin olan Ali Qapinin yanindaki saray idi ve vezifelerinden biri saray qapisinda qaravul cekmek idi Lakin o ancaq muhaifezcileri getirmek ucun saray qapisina gederdi Vezife yeri Sarayen colunden tutmus hereme qeder idi Herem qapisinin qarsisinda herem esikagasibasi dayanardi Minorskiye gore herem esikagasibasi divan esikagasibasindan rutbece daha asagi vezife idi Ve o da divan esikagasibasinin emirlerine tabe idi Minorski yazir ki sultana gelen hediyyelerin 10 i herem esikagasibasina verilirdi Bundan basqa xacesareler de onun tabeliyinde idi 2 Sefevilerin saray teskilatinda cox muhum vezife olan herem esikagasi haqqinda Tezkiret el muluk da gosterilir ki bu vezife Sah sarayina mehrem yasli tecrubeli duzlukde dogruluqda sabit iman sahibi olan sexslere tapsirilirdi Onlar gece ve gunduz herem qapisinda dayanirdilar Heremin qapicilari esikagasilari ona tabe olub onun emrini yerine yetirirdiler O heremde ciddi intizam yaratmali kenar sexsleri ora buraxmamali idi Herem qulluqcularini ise o teyin edir ve mevaciblerini de ozu mueyyenlesdirirdi Tezkiret el muluk da tecrubeli sabit iman sahibi deyildikde eslinde muxtelif dovlet vezifelerinde calismis yasli etibarli Qizilbas eyani nezerde tutulur Isgender bey Munsi Turkmanin bu vezifeye I Sah Abbas dovrundeki teyinatlar barede verdiyi melumatlar da fikrimizin dogrulugunu tesdiq etmekle I Sah Abbasin dovletin iceriden qorunmasini selefleri kimi turklere etibar etdiyini gosterir Isgender bey Munsi Turkman yazir ki 1618 ci ilde Samli elinin Beydili obasindan olan herem esikagasibasi Heyder sultan vefat etdikde Sah bu vezifeye Qizilbaslardan Eliqulu bey Evoglunu teyin etmisdi I Sah Sefi dovrunde ise herem esikagasibasi yene de hemin soydan Celebi bey Evoglu olmusdu Serhed emirlerinin esikagasibasilarinin yanina gonderdikleri erizeler ya da sahin qapisinda qulluq eden emirlerin herem qapicisina gonderdikleri erizeler evvelen mueyyen kesikxanasi olan hormetli heremin esikagasibasina verilerdi Herem esikagasibasi ise bunlari herem xacelerinin agsaqqalina teqdim ederdi Istinadlar Redakte Bayramli Zabil AZERBAYCAN SEFEVI DOVLETININ QURULUSU VE IDARE OLUNMASINDA TURK QIZILBAS EYANLARININ ROLU Baki Avropa nesriyyati 2015 Veliyeva Zulfiyye Safevi Devlet Teskilati Tezkiretu l Muluk e Gore Ankara 2007 invisible char Menbe https az wikipedia org w index php title Esikagasibasi amp oldid 4442957, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
