Dərman acıqıjısı
Dərman acıqıjısı (lat. Nasturtium officinale) - acıqıjı cinsinə aid bitki növü.
| Dərman acıqıjısı | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nasturtium officinale | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Nasturtium officinale | |||||||||||||||||
Nasturtium officinale R.Br. – Dərman acı qıjı - Жеруха лекарственная – Medicinal watercress
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 8-60 sm olan çılpaq, çoxillikbitkidir. Gövdəsi boruvari, şırımlıdır. Enli, saplaqlı yarpaqları lələkvari parçalanmış, 3-7 cüt uzunsov yumurtavari və ya diş-dişli oval formalı hissələridən ibarətdir. Çiçəklərin ləçəkləri 4–6 mm ağdırnaqcıqlıdır, qutucuqdan 2 dəfə uzundur. Meyvə çiçək-saplaqları nazik, uzundur. Buynuzcuq meyvələrinin uzunluğu 10–20 mm, eni 2 mm azacıq köpmüş və əyilmiş silindrik formalıdır. Toxumları xırda, iki cərgədir. May-iyulda çiçəkləyir, iyul-avqustda meyvə verir.
Mənşəyi və yayılması
Dərman acı qıjı boreal coğrafi tipinin avropa sinfinə aiddir. Avropa, Qərbi Asiyadan Hindistana kimi olan ölkələrdə, Şimali Amerika, Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanın əksər rayonlarında (Quba, Qusar, Şabran, Qax, Zaqataladan başqa) arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Hidrohiqrofitdir, su-bataqlıq və çalçəmən bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən bataqlıq, nəmli yerlərdə, çay kənarlarında və sakit axan sularda ləkələr əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
Saponin, alkaloid, C və E vitaminləri, karotin, piyli yağlar və qlikozidlərlə zəngindir.
Təsiri və tətbiqi
Elmi, xalq təbabətində, homeopatiyada, Fransa, İtaliya və Braziliyada geniş tətbiq edilir. Azərbaycanın orta əsrlər
tibbində istifadə olunmuşdur. Əsasən qaraciyər, böyrək, böyrək və öd kisəsi daşı, dəri, sinqa, revmatizm, xoş və bəd xassəli şişlər, şəkərli diabet, yuxarı tənəffüs yolları xəstəlikləri, podaqra, yanıqlar, anemiya, ziyil və döyənək zamanı istifadə olunur. Diuretik, işlədici, abortiv, maddələr mübadiləsini yaxşılaşdıran təsirə malikdir.
İstifadə olunan hissələri
Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları, toxumları və kökü istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər və şirələr.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Yeməlidir, toxumları xardal dadlı ədviyyə kimi istifadə olunur. Fransa, İngiltərə və Amerikada tərəvəz bitkisi kimi yetişdirilir. Bal və çiçək tozu verən bitkidir. Ev heyvanları və quşları üçün yem kimi istifadə olunur.
İstinadlar
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- ↑ Mehdiyeva N.P. «Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi» Bakı,2011
| İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
