Dərbənd məsələsi
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Dərbənd məsələsi, Dərbəndin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə birləşdirilməsi məsələsi.
Arxa fon
Dağlılar respublikası ilə AXC arasında federasiya altında birləşmək üçün danışıqlar başladıqdan sonra, Denikin bölgədə daha da fəallaşdı. Əhalinin rəğbətini qazanmaq üçün Dağıstana yerli özünüidarəçilik veriləcəyi vəd edildi, Könüllü ordunun bölgədə başlıca vəzifəsinin bolşeviklərə qarşı mübarizə aparmaq olduğu bildirildi. Yüksək rütbəli dağlı zabitlərinin Şimali Qafqazın müsəlman bölgələrinin idarəsinə cəlb edilməsi isə zabit heyətinin mövqeyində dəyişiklik yaratdı. Belə bir şəraitdə mayın 12-də P.Kotsevin başçılıq etdiyi Dağlılar Respublikası hökuməti istefa verdi. Parlament zabitlərin təzyiqi ilə yeni hökumətin təşkilini general H.M.Xəlilova tapşırdı. Xəlilov Denikinin nümayəndəsi ilə danışıqlara girdi və Dağlılar Respublikası hökumətini buraxdı. Mayın sonunda Dağıstan Könüllü Ordu tərəfindən müqavimətsiz tutuldu.
Dərbəndin Azərbaycana birləşdirilməsi məsələsi
Azərbaycanın bölgədəki nümayəndəsi Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev iyunun 7-də Dağıstanda baş verən hadisələr haqqında Azərbaycan hökumətinə göndərdiyi məlumatda Denikinin bölgədə cəmi 1 mindən çox hərbi qüvvəyə malik olduğunu bildirir və yerli əhalinin arzusunu nəzərə alıb , Port-Petrovskda (indiki Mahaçqala) qədərki ərazini Azərbaycana birləşdirmək üçün hərəkətə keçməyə çağırırdı. Britaniya hökumətinin iyunun 11-də bəyan etdiyi demarkasiya xəttinə görə də Könüllü Ordu Port-Petrovskdan 5 mil cənubda dayanmalı idi. Azərbaycan hökuməti Dərbəndi və demarkasiya xəttinə qədərki Dağıstan ərazisini denikinçilərdən təmizləmək üçün dərhal diplomatik və hərbi hazırlığa başladı. Lakin Denikin ordusu Cənubi Dağıstanı tərk etməkdən qəti boyun qaçırdığı üşün avqustun 4-də Britaniya hökuməti demarkasiya xəttini Dağıstanın cənub sərhədinə çəkərək, bölgəni bütünlüklə Könüllü Ordunun təsir dairəsinə aid etdi. Azərbaycan hökuməti yaranmış vəziyyəti nəzərə alaraq, Dağıstanın birləşdirilməsi ilə bağlı hazırlığı dayandırmalı oldu.
Həmçinin bax
Mənbə
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, Azərbaycan - Dağıstan ittifaqı maddəsi.
İstinadlar
- ↑ Altay Göyüşov, 1917-1920-ci illərdə Şimali Qafqaz dağlılarının azadlıq uğrunda mübarizəsi, Bakı, 2000