fbpx
Wikipedia

Dəniz ulduzları

Dəniz ulduzları

Dəniz ulduzları və onların sürfələri,
Ernst Hekkelin
Kunstformen der Natur (1899—1904) kitabından
Elmi təsnifat
Aləmi: Heyvanlar
Yarımbölmə: Sonağızlılar
Tip: Dərisitikanlılar
Sinif: Dəniz ulduzları
Elmi adı
Asteroidea
Dəstələri
  • Brisinqodalar (Brisingida)
  • Forcipulatida
  • Beləzələ dəniz ulduzları (Notomyotida) ?
  • Paksilloburun dəniz ulduzları (Paxillosida)
  • İynəli dəniz ulduzları (Spinulosida)
  • Valvatida (Valvatida)
  • Velatida


Vikinnövlərdə
təsnifat


Vikianbarda
şəkil

ÜTMS [1]
NCBI {{{1}}}

Dəniz ulduzları (lat. Asteroidea yun. ἀστήρ — ulduz) — Dərisitikanlılar tipindən onurğasız heyvan sinfi. Təqribən 1600 müasir növü var.

Ulduz şəkilli və ya beşguşəli dərisitikanlıdır. Əksəriyyətinin uzunluğu 12-25 sm olsa da, sinfin nümayəndələrinin ölçüləri 2 sm-lə 1 m arasında dəyişir.

Həyat tərzi və xarici quruluşu

Dəniz ulduzu dənizdə yaşayır. Suyu nisbətən az duzlu olan dənizlərdə yaşaya bilmir. Dəniz ulduzu sahilə yaxın yerlərdə dənizin dibində sürünür, dəniz çəkildikdə isə çox zaman daşların yosunların altında qalır. Bədən formaca beşguşəli ulduza oxşayır. Bədən mərkəzi diskdən və ondan çıxan beş şüadan təşkil olunmuşdur ki, bu şüalara qollar da deyirlər. Bəzi növlərdə qolların sayı 5-dən çoxdur. Əksər dəniz ulduzları qırmızı, çəhrayı, narıncı kim rənglərdə olur. Ancaq boz, mavi kimi daha fərqli rəngdə olan dəniz ulduzlarına da rast gəlinir. Bədən səthində kiçik kirəc iynəciklər vardır. Heyvanın hər qolu boyunca novcuq uzanır. Ağız bədəninin alt tərəfində yerləşir. Əsasən yosunlar, xırda heyvanlar, dəniz ilbizləri və digər onurğasızlar ilə qidalanırlar. Nəcis və çürümüş bədən qalıqları ilə qidalandıqları da məlumdur.

Su-damar sistemi

Su-damar sistemi boruşəkilli damarlardan təşkil olunmuşdur. Onların içərisinə dəniz suyu dolur. Su bu damarlara ulduzun üst tərəfində yerləşən ələkşəkilli kirəc lövhəcikdən keçir.

Şüaların alt tərəfində yerləşən şırımlar boyunca çoxlu miqdarda ayaqcıqlar yerləşir. Hər bir ayaqcığın divarları əzələlidir və ayaqcığın ucunda sormac vardır. Kanallardan gələn suyun təzyiqi nəticəsində ayaqcıqlar düzəlib uzanır və uclarında olan sormacla müxtəlif sualtı əşyalara yapışır: qayalıqların sürüşkən səthinə, daşlara və s.

Həzm və ifrazat sistemi

Demək olar ki, həzm və ifrazat sistemi mərkəzi diskin tamamını əhatə edir. Dəniz ulduzunda ağızdan sonra qısa qida borusu gəlir ki, bu da kisəşəkilli mədəyə keçir. Mədə mərıcəzi diskİn içərisində yerləşmişdir. Mədədən hər bir şüaya iki qara-ciyər çıxıntısı gedir. Bu çıxmtılarda əmələ gələn həzm şirəsi mədəyə axır və burada qida həzm olunub sorulur. Həzm olunmamış qida qalıqları qısa bağırsağa keçir və anusdan xaricə atılır. Anus bədənin üst tərəfində yerləşir.

Dəniz ulduzları yırtıcı heyvanlardır. Onların əsas qidasını molyuskalar təşkil edir. O,kiçik molyuskaları bütöv udur. Tənəffüsü. Dəniz ulduzu suda həll olmuş oksigenlə tənəffüs edir. oksigen bədənə dərini əhatə edən sudan keçir və babelə su-damar sistemi ilə gəlir.

Qan dövranı

Dəniz ulduzunda qan-damar sistemi vardır. Bu sistem mərkəzi diskdə olan halqaşəkilli damardan və qollardan təşkil olunmuşdur. Mədə divarlarına sorulan qida maddələri qan damarları ilə bütün bədənə aparılır. Dəniz ulduzunun qanı rəngsizdir.

Sinir sistemi. Qida borusu ətrafında yerləşən sinir halqasından qollara sinirlər gedir. Dəniz ulduzu işığı qaranlıqdan seçə bilir: onun qollarının ucunda işığı hiss edən gözcükİər vardır. İşıq güclü olduqda dəniz ulduzu kölgəyə çəkilir. Ayaqcıqlar duyğu üzvləri rolunu oynayır. Dəniz ulduzunda qoxubilmə hissi də vardır və o, öz şikarını bu vasitə ilə tapır.

Çoxalması. Dəniz ulduzlarının erkəkİəri xarici görünüşcə dişilərdən fərqlənmir. Çoxalma üzvləri şüalarda yerləşir. Yumurtalar və spermatozoidlər suya buraxılır və mayalanma suda gedir. Yumurtanın inkişafı nəticəsində bədəni kirpikcikİərlə örtülmüş sürfə əmələ gəlir. Sürfə görünüşcə yetkin dəniz ulduzuna oxşamır və ikitərəfli simmetriyası olan bədənə malikdir. Bu dəniz ulduzlarının ikitərəfli simmetriyası olan heyvanlardan əmələ gəldiyini göstərir. Sürfə bir müddət su qatlarında üzdükdən sonra dibə çökərək,kiçik dəniz ulduzuna çevrilir.

Çoxalma

Dəniz ulduzları növlərinin əksəriyyəti ayrı cinsiyyətlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, onlar həm cinsi, həm də qeyri-cinsi yolla çoxala bilirlər. Adi gözlə dəniz ulduzlarının cinsiyyətlərinə görə ayırd etmək mümkün deyil. Əksər hallarda cütləşmə zamanı cinslər ayırd edilir. Bəzi növlər çoxcinsiyyətlidir - həm yumurta, həm də sperma hüceyrələri daşıyırlar. Belə canlılara hermafrodit deyilir.

Növlərin bir çoxunda mayalanma xarici mühitdə baş mühitdə baş verir. Suya buraxılan sperma və yumurtalar xarici mühitdə birləşir və embriolar plaktonlar kimi sudan "asılı" vəziyyətdə qalır.

Regenerasiyası

Dəniz ulduzlarında regenerasiya qabiliyyəti çox yaxşı inkişaf etmişdir. Hətta qoparılmış bir qoldan yeni bir dəniz ulduzu əmələ gələ bilir. Qollardan biri qopduqda əvəzində yeni qol əmələ gəlir. Bəzən xarici qıcıqlanmalar nəticəsində qollar qopur və yenidən əmələ gəlir.

dfd

Mənbə

[2] 2009-01-07 at the Wayback Machine

dəniz, ulduzları, onların, sürfələri, ernst, hekkelin, kunstformen, natur, 1899, 1904, kitabındanelmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımbölmə, sonağızlılartip, dərisitikanlılarsinif, elmi, adıasteroideadəstələribrisinqodalar, brisingida, forcipulatida, beləzələ, d. Deniz ulduzlariDeniz ulduzlari ve onlarin surfeleri Ernst Hekkelin Kunstformen der Natur 1899 1904 kitabindanElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimbolme SonagizlilarTip DerisitikanlilarSinif Deniz ulduzlariElmi adiAsteroideaDesteleriBrisinqodalar Brisingida Forcipulatida Belezele deniz ulduzlari Notomyotida Paksilloburun deniz ulduzlari Paxillosida Iyneli deniz ulduzlari Spinulosida Valvatida Valvatida VelatidaVikinnovlerdetesnifatVikianbardasekilUTMS 1 NCBI 1 Deniz ulduzlari lat Asteroidea yun ἀsthr ulduz Derisitikanlilar tipinden onurgasiz heyvan sinfi Teqriben 1600 muasir novu var Ulduz sekilli ve ya besguseli derisitikanlidir Ekseriyyetinin uzunlugu 12 25 sm olsa da sinfin numayendelerinin olculeri 2 sm le 1 m arasinda deyisir Mundericat 1 Heyat terzi ve xarici qurulusu 2 Su damar sistemi 3 Hezm ve ifrazat sistemi 4 Qan dovrani 5 Coxalma 6 Regenerasiyasi 7 MenbeHeyat terzi ve xarici qurulusu RedakteDeniz ulduzu denizde yasayir Suyu nisbeten az duzlu olan denizlerde yasaya bilmir Deniz ulduzu sahile yaxin yerlerde denizin dibinde surunur deniz cekildikde ise cox zaman daslarin yosunlarin altinda qalir Beden formaca besguseli ulduza oxsayir Beden merkezi diskden ve ondan cixan bes suadan teskil olunmusdur ki bu sualara qollar da deyirler Bezi novlerde qollarin sayi 5 den coxdur Ekser deniz ulduzlari qirmizi cehrayi narinci kim renglerde olur Ancaq boz mavi kimi daha ferqli rengde olan deniz ulduzlarina da rast gelinir Beden sethinde kicik kirec iynecikler vardir Heyvanin her qolu boyunca novcuq uzanir Agiz bedeninin alt terefinde yerlesir Esasen yosunlar xirda heyvanlar deniz ilbizleri ve diger onurgasizlar ile qidalanirlar Necis ve curumus beden qaliqlari ile qidalandiqlari da melumdur Su damar sistemi RedakteSu damar sistemi borusekilli damarlardan teskil olunmusdur Onlarin icerisine deniz suyu dolur Su bu damarlara ulduzun ust terefinde yerlesen eleksekilli kirec lovhecikden kecir Sualarin alt terefinde yerlesen sirimlar boyunca coxlu miqdarda ayaqciqlar yerlesir Her bir ayaqcigin divarlari ezelelidir ve ayaqcigin ucunda sormac vardir Kanallardan gelen suyun tezyiqi neticesinde ayaqciqlar duzelib uzanir ve uclarinda olan sormacla muxtelif sualti esyalara yapisir qayaliqlarin surusken sethine daslara ve s Hezm ve ifrazat sistemi RedakteDemek olar ki hezm ve ifrazat sistemi merkezi diskin tamamini ehate edir Deniz ulduzunda agizdan sonra qisa qida borusu gelir ki bu da kisesekilli medeye kecir Mede mericezi diskIn icerisinde yerlesmisdir Mededen her bir suaya iki qara ciyer cixintisi gedir Bu cixmtilarda emele gelen hezm siresi medeye axir ve burada qida hezm olunub sorulur Hezm olunmamis qida qaliqlari qisa bagirsaga kecir ve anusdan xarice atilir Anus bedenin ust terefinde yerlesir Deniz ulduzlari yirtici heyvanlardir Onlarin esas qidasini molyuskalar teskil edir O kicik molyuskalari butov udur Teneffusu Deniz ulduzu suda hell olmus oksigenle teneffus edir oksigen bedene derini ehate eden sudan kecir ve babele su damar sistemi ile gelir Qan dovrani RedakteDeniz ulduzunda qan damar sistemi vardir Bu sistem merkezi diskde olan halqasekilli damardan ve qollardan teskil olunmusdur Mede divarlarina sorulan qida maddeleri qan damarlari ile butun bedene aparilir Deniz ulduzunun qani rengsizdir Sinir sistemi Qida borusu etrafinda yerlesen sinir halqasindan qollara sinirler gedir Deniz ulduzu isigi qaranliqdan sece bilir onun qollarinin ucunda isigi hiss eden gozcukIer vardir Isiq guclu olduqda deniz ulduzu kolgeye cekilir Ayaqciqlar duygu uzvleri rolunu oynayir Deniz ulduzunda qoxubilme hissi de vardir ve o oz sikarini bu vasite ile tapir Coxalmasi Deniz ulduzlarinin erkekIeri xarici gorunusce disilerden ferqlenmir Coxalma uzvleri sualarda yerlesir Yumurtalar ve spermatozoidler suya buraxilir ve mayalanma suda gedir Yumurtanin inkisafi neticesinde bedeni kirpikcikIerle ortulmus surfe emele gelir Surfe gorunusce yetkin deniz ulduzuna oxsamir ve ikiterefli simmetriyasi olan bedene malikdir Bu deniz ulduzlarinin ikiterefli simmetriyasi olan heyvanlardan emele geldiyini gosterir Surfe bir muddet su qatlarinda uzdukden sonra dibe cokerek kicik deniz ulduzuna cevrilir Coxalma RedakteDeniz ulduzlari novlerinin ekseriyyeti ayri cinsiyyetlidir Qeyd etmek lazimdir ki onlar hem cinsi hem de qeyri cinsi yolla coxala bilirler Adi gozle deniz ulduzlarinin cinsiyyetlerine gore ayird etmek mumkun deyil Ekser hallarda cutlesme zamani cinsler ayird edilir Bezi novler coxcinsiyyetlidir hem yumurta hem de sperma huceyreleri dasiyirlar Bele canlilara hermafrodit deyilir Novlerin bir coxunda mayalanma xarici muhitde bas muhitde bas verir Suya buraxilan sperma ve yumurtalar xarici muhitde birlesir ve embriolar plaktonlar kimi sudan asili veziyyetde qalir Regenerasiyasi RedakteDeniz ulduzlarinda regenerasiya qabiliyyeti cox yaxsi inkisaf etmisdir Hetta qoparilmis bir qoldan yeni bir deniz ulduzu emele gele bilir Qollardan biri qopduqda evezinde yeni qol emele gelir Bezen xarici qiciqlanmalar neticesinde qollar qopur ve yeniden emele gelir dfd Menbe Redakte 2 Arxivlesdirilib 2009 01 07 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Deniz ulduzlari amp oldid 6091834, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.