"Dünyaların müharibəsi" — Orson Uells tərəfindən yaradılan "The Mercury Theatre on the Air" radiodram antologiyasına aid radiotamaşa. 30 oktyabr 1938-ci il tarixində Hellovin epizodu kimi Columbia Broadcasting System radioşəbəkəsi tərəfindən yayımlanmışdır. Radiotamaşa Herbert Uellsin "Dünyaların müharibəsi" (1898) romanı əsasında yaradılmışdır. Efirə verildiyi zaman izləyicilərin sayının az olmasına baxmayaraq, radiotamaşa ABŞ əhalisində kütləvi panikaya səbəb olmuşdur.
Qrovers-Milldə marslıların yerə enməsinə qoyulan abidə
Süjet xətti
1938-ci ilin Hellovin bayramı ərəfəsində "Mercury Theatre" radiodramının aktyorları Herbert Uellsin "Dünyaların müharibəsi" romanını özlərinin 1 saatlıq radioproqrammına daxil etmək qərarına gəlmişdilər. Ardınca eyniadlı radiotamaşanın efirə gedəcəyi barədə anons verilmişdir. Anons zamanı romanın proloqunu Orson Uells gələcəkdən gəlmiş insan obrazında səsləndirmişdir. Radiotamaşada hadisələr 1939-cu ilin Nyu-Cersisində cərəyan edir. Saatın əvvəlində artistlərdən biri radiotamaşanın başlamasını elan etmiş, bundan sonra hava proqnozu, daha sonra "Ramon Rakello və orkestri"nin (əslində orkestrə Bernard Herman rəhbərlik etmişdir) konserti başlamışdır. Tezliklə musiqinin səsi Marsın səthində qəribə partlayışların müşahidə olunması xəbərilə kəsilir. Daha sonra Prinston universitenin məşhur professoru-astronom Riçard Pirson (Orson Uells tərəfindən səsləndirilmişdir)Marsda həyatın olmasını təkzib etmişdir. (Orson Uells tərəfindən səsləndirilmişdir) Konsert davam etmiş, lakin tezliklə yenidən xüsusi xəbər buraxılışı ilə əlaqədar yarımçıq saxlanılmışdır. "CBS"nin müxbiri Karl Filips hadisələrin baş verdiyi yerdən Nyu-Cersi dairəsinin Qrovers-Mill adlı ərazisinə metal silindrə bənzər bir şeyin yerə endiyini bildirmişdir. Silindrdən nəhng döyüş maşının peyda olması və isti şüaları ilə ətrafdakə hər şeyə külə çevirməsi barədə məlumat verilmişdir. Ardınca yadplanetlərin dağıdıcı hücumları, marslıların nəhəng döyüş maşınlarının Nyu-Yorkdan səmaya zəhərli tüstü buraxması, ABŞda və dünyanın digər yerlərində baş verənlər barədə məlumatlar bir-birini ard-arda əvəz etmişdir. Filips və başqaları qaçmağa başlayır və əlaqə dərhal kəsilir. Daha sonra radiostudiya ilə əlaqə saxlayan professor Pirson marslıların texniki durumu barədə mülahizələr aparmış, Nyu-Cersi ABŞ Milli Qvardiyasının başçısı Montqomeri Smit Merser və Midleks dairələrindəki hərbi vəziyyət barədə məlumat verərək dörd milli qvatdiya birləşmələrini Trentondan Qrovers-Mill istiqamətinə dinc sakinlərin evakuasiyası üçün göndərilməsini əmr etmişdir.
Həmin gün verilişin diktoru Frenk Ridik idi. O 1937-ci ilin 6 mayında nəhəng "Hindenburq" drijablının məhvi barədə Herbert Morrisonun radioreportajını ətraflı şəkildə araşdırmış və oradakı kimi real hadisənin şahidi kimi səs tonundan istifadə etmişdir.
Diktor gərginliyi daha da artırmağa davam etmişdir. "Marslılar Nyu-Cersi ştatının orta hissəsini nəzarət altında saxlayırlar. Kommunikasiya xətləri Pensilvaniyadan Atlantik okeana qədər məhv edilmişdir. Dəmiryolu xətləri dağıdılmış, Nyu-York və Pensilvaniya arasındakı məlumat mübadiləsi dayanmışdır. Şosse qaçan insanlarla doludur"….
"Merkuri" radiodramının aktyoru Kenni Delmar ABŞ prezidentinin səsini əla imitasiya etmə qabiliyyətinə sahib idi. Lakin həmin dövrdə radiostansiya prezident Franklin Ruzveltin müraciətini imitasiya etməyi qadağan etsə də, Delmar buna önəm verməmişdir. O Franklin Ruzveltin səsi ilə xalqa müraciət edərək panikaya düşməməyə və sakit hərəkət etməyə çağırmışdır. Ardınca marslıların insanlar deyil, Yer kürəsindəki bakteriyalar tərəfindən məğlub edilməsi bildirilmişdir. Vəziyyətin daha qəlizləşdiyini görən Den Seymur radioburaxılışı dayandırmış və insanlara "CBS" radiosunun Herbert Uellsin "Dünyaların müharibəsi" romanı əsasında Orson Uells tərəfindın hazırlanmış radiotamaşanın verildiyini xatırlatmışdır. Sonda Orson Uells hamını "Hellovin" bayramı münasibətilə təvrik etmişdir.
Reaksiya
Qəzetlərin verdiyi məlumata əsasən, həmin vaxt radiotamaşanı təxminən 6 milyon nəfərə yaxın insan dinləmiş, təqribən 1/5 hissəsi isə bütün bunların real xəbər buraxılışı olmasını zənn etmişdilər. Çoxları proqramın əvvəlində söyləniləcək uydurma hadisələr barədə xəbərdarlığını eşitməmişdir. (həmin vaxt çoxu saatın əvvəlində verilən xəbərləri dinləməyə üstünlük vermiş, ya da konsertə qulaq asmışdır)"Mercury Theatre on the Air" radiodramı həmin müddətdə sponsorsuz yayımlanırdı. Radiotamaşanın doğurduğu rezonansdan "Campbell Soup" şirkəti sponsorluq etməyə başlamış və proqram 6 ay "The Campbell Playhouse" adı altında yayımlanmışdır. Proqramın 40-cı dəqiqəsində diktorun baş verənlərin uydurma olması barədə məlumat verməsinə baxmayaraq, artıq çoxları nəinki radionu dinləmirdi, artıq əllərində silahlarla evlərinin zirzmilərində əşyalarını yığaraq daldalanmağa başlamışdılar. Ölkənin Silahlı qüvvələrindən gəlmələri məhv etməyi, ya da hamıya silah paylanılmasını tələb etmişdilər. Bundan başqa. hətta silahlanmış insan dsətələri yadpalentlərlə mübarizədə yardımçı olmaq üçün polis məntəqələrinə köməyə gəlmişdilər. Telefon xətləri həmin gecə 5 dəfə yüklənmiş, Nyu-Yorkdan 100 km uzunluğunda avtomobil tıxacı başlamışdır. Təkcə 15 dəqiqə ərzində Nyu-York polisi 2000-dən çox çağrı zəngi qəbul etmişdir. Nyu-Cersiyə isə Milli Qvardiya və motorlu yanğınsöndürmə dəstələri səfərbər edilmişdir.
İnsanlar ildırıma bənzər yaylımların olmasını və zəhərli qazların qoxularını hiss etməsini bildirmişdir. Radiotamaşa ABŞ-ın Qərb sahlində də dinlənilirdi. Vaşinqton ştatında yerləşən Konkret şəhərciyində elektrostansiyanın sıradan çıxmasını marslıların hücumu ilə əlaqələndirirdilər. Guya elektrik xətləri marslılar tərəfindən məhv edilmişdir.
Tezliklə dinləyicilərin qorxusu "CBS" radiosuna yönəldilən qəzəblə əvəz olunmuşdur. Xeyli insan mənəvi zərərin kompensasiya edilməsi üçün onları məhkəməyə vermişdir.1 ay ərzində bu hadisə ilə əlaqədar qəzetlərdə təxminən 12,5 min məqalə çap olunmuşdur. Qəzetlər yeni növ kütləvi informasiya vasitəsi sayılan radiostansiyaları tənqid etməkdə davam etmişdilər. Adolf Hitler "Dünyaların müharibəsi" radiotamaşasından sonra yaşanan panikanı demokratik sistemin çökməsinə nümunə kimi göstərmişdir. 28 oktyabr 1940-ci ildə Orson və Herbert Uells "KTSA" radiostansiyasında yayımlanan proqramda çıxış edərək baş verənlərə gülərək reaksiya vermişdilər.
İrsi
Orson Uellsin tamaşası belə rezonans doğurmuş ilk hal idi. Bu səbəbdən radiostansiyalar həmin effekti təkrarlamağa cəhd edirdilər.
Bu səbəbdən yaponların Pörl-Harbora hücumu xəbəri radioda verilərkən dinləyicilərin bir qismi bunun radiostansiya tərəfindən qurma olduğunu zənn etmişdir.
"Dünyaların müharibəsi" radiotamaşasını bir çox radiostansiyalar öz regionlarına uyğun adaptasiyasını etməyə çalışmışdılar. Tamaşanın Ekvadorda yayımlanan versiyası hətta insan ölümünə səbəb olmuşdur. 1949-cu ilin fevralında Kitoda yerləşən "El Comercio" qəzeti şəhər üzərində UNOların görünməsi barədə məlumat vermişdir. Bir neçə gün sonra isə Leonardı Paes və Eduardo Alkares yerli radiostansiyalardan birində tamaşanı nümayiş etdirmək qərarına gəlmişdilər. Polis və yanğınsöndürənlər tamaşada marslıların endiyi yerə yollanmışdılar. Bunun qurma olması aydınlaşdıqdan sonra qəzəblənmiş ekvadorlular radiostansiyaya və "El Comercio" qəzetinin yerləşdiyi binaya hücum etmişdilər. Nəticədə 6 nəfər dünyasını dəyişmişdir. Ölənlər arasında Paesin qardaşı oğlu və sevgilisi də vardı. O bu hadisədən sonra в Venesuelaya köçmüşdür.
Hadisədən 70 il sonra, 2008-ci ildə "Antenna" adı xorvat radiostansiyası Orson Uellsin cəhdini təkrarlamaq qərarına gəlir. Radioda "Zaqreb üzərindəki səmada parlaq işıq ləkəsəinin aşkar olunması, UNOnun enməyə hazırlaşması" barədə xəbər verilir. Panikaya düşən əhali 1938-ci ildə olduğu kimi polisvə yanğınsöndürənlərə onlara yardım etməsi üçün zənglər edirlər. Sonradan bunin qurma olması bildirilmişdir.
Ədəbiyyat
Юткевич С. Vətəndaş Keyndən Con Falstafa qədər və ya cənab Orson Uellsin yüksəlişi və enişin qısa tarixi // Юткевич С. Шекспир и кино. М.: Наука, 1973. С.71–113.
Uells Uells haqda / Сост., комментарий, tərcümə Н. Цыркун. М.: Радуга, 1990.
Peter Noble. Orson Welles, le magnifique. Paris, Ed. Pierre Horay, 1957.
Keçidlər
Запись (ing.) на mercurytheatre.info
(ing.)
İstinadlar
Pooley, Jefferson; Socolow, Michael (October 28, 2013). "The Myth of the War of the Worlds Panic". Slate. İstifadə tarixi: November 1, 2013.
"Юткевич С. И. От гражданина Кейна до сэра Джона Фальстафа, или краткая история величия и падения мистера Орсона Уэллса". rus-shake.ru. İstifadə tarixi: 2017-10-07.
Radio Beat: Oct. 30, 1938 — The broadcast that scared a nation
Hand, Richard J. (2006). Terror on the Air!: Horror Radio in America, 1931–1952. Jefferson, North Carolina: Macfarland & Company. səh. 7. ISBN0-786-42367-6.
Two Top Guns Shoot Blanks
War of the Worlds radio broadcast, Quito, Ecuador (1949) 2008-05-01 at the Wayback Machine
Bartholomew, Robert E. (2001). Little Green Men, Meowing Nuns and Head-Hunting Panics: A Study of Mass Psychogenic Illness and Social Delusion. Jefferson, North Carolina: Macfarland & Company. 217ff. ISBN0-7864-0997-5.
September 16, 2021
dünyaların, müharibəsi, radiotamaşa, dünyaların, müharibəsi, orson, uells, tərəfindən, yaradılan, mercury, theatre, radiodram, antologiyasına, radiotamaşa, oktyabr, 1938, tarixində, hellovin, epizodu, kimi, columbia, broadcasting, system, radioşəbəkəsi, tərəfi. Dunyalarin muharibesi Orson Uells terefinden yaradilan The Mercury Theatre on the Air radiodram antologiyasina aid radiotamasa 30 oktyabr 1938 ci il tarixinde Hellovin epizodu kimi Columbia Broadcasting System radiosebekesi terefinden yayimlanmisdir Radiotamasa Herbert Uellsin Dunyalarin muharibesi 1898 romani esasinda yaradilmisdir Efire verildiyi zaman izleyicilerin sayinin az olmasina baxmayaraq radiotamasa ABS ehalisinde kutlevi panikaya sebeb olmusdur 1 Qrovers Millde marslilarin yere enmesine qoyulan abide Mundericat 1 Sujet xetti 2 Reaksiya 3 Irsi 4 Edebiyyat 5 Kecidler 6 IstinadlarSujet xetti Redakte1938 ci ilin Hellovin bayrami erefesinde Mercury Theatre radiodraminin aktyorlari Herbert Uellsin Dunyalarin muharibesi romanini ozlerinin 1 saatliq radioproqrammina daxil etmek qerarina gelmisdiler Ardinca eyniadli radiotamasanin efire gedeceyi barede anons verilmisdir Anons zamani romanin proloqunu Orson Uells gelecekden gelmis insan obrazinda seslendirmisdir Radiotamasada hadiseler 1939 cu ilin Nyu Cersisinde cereyan edir Saatin evvelinde artistlerden biri radiotamasanin baslamasini elan etmis bundan sonra hava proqnozu daha sonra Ramon Rakello ve orkestri nin eslinde orkestre Bernard Herman rehberlik etmisdir konserti baslamisdir Tezlikle musiqinin sesi Marsin sethinde qeribe partlayislarin musahide olunmasi xeberile kesilir Daha sonra Prinston universitenin meshur professoru astronom Ricard Pirson Orson Uells terefinden seslendirilmisdir Marsda heyatin olmasini tekzib etmisdir Orson Uells terefinden seslendirilmisdir Konsert davam etmis lakin tezlikle yeniden xususi xeber buraxilisi ile elaqedar yarimciq saxlanilmisdir CBS nin muxbiri Karl Filips hadiselerin bas verdiyi yerden Nyu Cersi dairesinin Qrovers Mill adli erazisine metal silindre benzer bir seyin yere endiyini bildirmisdir Silindrden nehng doyus masinin peyda olmasi ve isti sualari ile etrafdake her seye kule cevirmesi barede melumat verilmisdir Ardinca yadplanetlerin dagidici hucumlari marslilarin neheng doyus masinlarinin Nyu Yorkdan semaya zeherli tustu buraxmasi ABSda ve dunyanin diger yerlerinde bas verenler barede melumatlar bir birini ard arda evez etmisdir Filips ve basqalari qacmaga baslayir ve elaqe derhal kesilir Daha sonra radiostudiya ile elaqe saxlayan professor Pirson marslilarin texniki durumu barede mulahizeler aparmis Nyu Cersi ABS Milli Qvardiyasinin bascisi Montqomeri Smit Merser ve Midleks dairelerindeki herbi veziyyet barede melumat vererek dord milli qvatdiya birlesmelerini Trentondan Qrovers Mill istiqametine dinc sakinlerin evakuasiyasi ucun gonderilmesini emr etmisdir Hemin gun verilisin diktoru Frenk Ridik idi O 1937 ci ilin 6 mayinda neheng Hindenburq drijablinin mehvi barede Herbert Morrisonun radioreportajini etrafli sekilde arasdirmis ve oradaki kimi real hadisenin sahidi kimi ses tonundan istifade etmisdir Diktor gerginliyi daha da artirmaga davam etmisdir Marslilar Nyu Cersi statinin orta hissesini nezaret altinda saxlayirlar Kommunikasiya xetleri Pensilvaniyadan Atlantik okeana qeder mehv edilmisdir Demiryolu xetleri dagidilmis Nyu York ve Pensilvaniya arasindaki melumat mubadilesi dayanmisdir Sosse qacan insanlarla doludur Merkuri radiodraminin aktyoru Kenni Delmar ABS prezidentinin sesini ela imitasiya etme qabiliyyetine sahib idi Lakin hemin dovrde radiostansiya prezident Franklin Ruzveltin muracietini imitasiya etmeyi qadagan etse de Delmar buna onem vermemisdir O Franklin Ruzveltin sesi ile xalqa muraciet ederek panikaya dusmemeye ve sakit hereket etmeye cagirmisdir Ardinca marslilarin insanlar deyil Yer kuresindeki bakteriyalar terefinden meglub edilmesi bildirilmisdir Veziyyetin daha qelizlesdiyini goren Den Seymur radioburaxilisi dayandirmis ve insanlara CBS radiosunun Herbert Uellsin Dunyalarin muharibesi romani esasinda Orson Uells terefindin hazirlanmis radiotamasanin verildiyini xatirlatmisdir Sonda Orson Uells hamini Hellovin bayrami munasibetile tevrik etmisdir Reaksiya RedakteQezetlerin verdiyi melumata esasen hemin vaxt radiotamasani texminen 6 milyon nefere yaxin insan dinlemis teqriben 1 5 hissesi ise butun bunlarin real xeber buraxilisi olmasini zenn etmisdiler Coxlari proqramin evvelinde soylenilecek uydurma hadiseler barede xeberdarligini esitmemisdir hemin vaxt coxu saatin evvelinde verilen xeberleri dinlemeye ustunluk vermis ya da konserte qulaq asmisdir Mercury Theatre on the Air radiodrami hemin muddetde sponsorsuz yayimlanirdi Radiotamasanin dogurdugu rezonansdan Campbell Soup sirketi sponsorluq etmeye baslamis ve proqram 6 ay The Campbell Playhouse adi altinda yayimlanmisdir Proqramin 40 ci deqiqesinde diktorun bas verenlerin uydurma olmasi barede melumat vermesine baxmayaraq artiq coxlari neinki radionu dinlemirdi artiq ellerinde silahlarla evlerinin zirzmilerinde esyalarini yigaraq daldalanmaga baslamisdilar Olkenin Silahli quvvelerinden gelmeleri mehv etmeyi ya da hamiya silah paylanilmasini teleb etmisdiler Bundan basqa hetta silahlanmis insan dseteleri yadpalentlerle mubarizede yardimci olmaq ucun polis menteqelerine komeye gelmisdiler Telefon xetleri hemin gece 5 defe yuklenmis Nyu Yorkdan 100 km uzunlugunda avtomobil tixaci baslamisdir Tekce 15 deqiqe erzinde Nyu York polisi 2000 den cox cagri zengi qebul etmisdir Nyu Cersiye ise Milli Qvardiya ve motorlu yanginsondurme desteleri seferber edilmisdir 2 Insanlar ildirima benzer yaylimlarin olmasini ve zeherli qazlarin qoxularini hiss etmesini bildirmisdir Radiotamasa ABS in Qerb sahlinde de dinlenilirdi Vasinqton statinda yerlesen Konkret seherciyinde elektrostansiyanin siradan cixmasini marslilarin hucumu ile elaqelendirirdiler Guya elektrik xetleri marslilar terefinden mehv edilmisdir 3 Tezlikle dinleyicilerin qorxusu CBS radiosuna yoneldilen qezeble evez olunmusdur Xeyli insan menevi zererin kompensasiya edilmesi ucun onlari mehkemeye vermisdir 1 ay erzinde bu hadise ile elaqedar qezetlerde texminen 12 5 min meqale cap olunmusdur Qezetler yeni nov kutlevi informasiya vasitesi sayilan radiostansiyalari tenqid etmekde davam etmisdiler Adolf Hitler Dunyalarin muharibesi radiotamasasindan sonra yasanan panikani demokratik sistemin cokmesine numune kimi gostermisdir 4 28 oktyabr 1940 ci ilde Orson ve Herbert Uells KTSA radiostansiyasinda yayimlanan proqramda cixis ederek bas verenlere gulerek reaksiya vermisdiler Irsi RedakteOrson Uellsin tamasasi bele rezonans dogurmus ilk hal idi Bu sebebden radiostansiyalar hemin effekti tekrarlamaga cehd edirdiler Bu sebebden yaponlarin Porl Harbora hucumu xeberi radioda verilerken dinleyicilerin bir qismi bunun radiostansiya terefinden qurma oldugunu zenn etmisdir 5 Dunyalarin muharibesi radiotamasasini bir cox radiostansiyalar oz regionlarina uygun adaptasiyasini etmeye calismisdilar Tamasanin Ekvadorda yayimlanan versiyasi hetta insan olumune sebeb olmusdur 1949 cu ilin fevralinda Kitoda yerlesen El Comercio qezeti seher uzerinde UNOlarin gorunmesi barede melumat vermisdir Bir nece gun sonra ise Leonardi Paes ve Eduardo Alkares yerli radiostansiyalardan birinde tamasani numayis etdirmek qerarina gelmisdiler Polis ve yanginsondurenler tamasada marslilarin endiyi yere yollanmisdilar Bunun qurma olmasi aydinlasdiqdan sonra qezeblenmis ekvadorlular radiostansiyaya ve El Comercio qezetinin yerlesdiyi binaya hucum etmisdiler Neticede 6 nefer dunyasini deyismisdir Olenler arasinda Paesin qardasi oglu ve sevgilisi de vardi O bu hadiseden sonra v Venesuelaya kocmusdur 6 7 Hadiseden 70 il sonra 2008 ci ilde Antenna adi xorvat radiostansiyasi Orson Uellsin cehdini tekrarlamaq qerarina gelir Radioda Zaqreb uzerindeki semada parlaq isiq lekeseinin askar olunmasi UNOnun enmeye hazirlasmasi barede xeber verilir Panikaya dusen ehali 1938 ci ilde oldugu kimi polisve yanginsondurenlere onlara yardim etmesi ucun zengler edirler Sonradan bunin qurma olmasi bildirilmisdir Edebiyyat RedakteYutkevich S Vetendas Keynden Con Falstafa qeder ve ya cenab Orson Uellsin yukselisi ve enisin qisa tarixi Yutkevich S Shekspir i kino M Nauka 1973 S 71 113 Uells Uells haqda Sost kommentarij tercume N Cyrkun M Raduga 1990 Peter Noble Orson Welles le magnifique Paris Ed Pierre Horay 1957 Kecidler RedakteZapis ing na mercurytheatre info Posvyashyonnyj sobytiyu sajt ing Istinadlar Redakte Pooley Jefferson Socolow Michael October 28 2013 The Myth of the War of the Worlds Panic Slate Istifade tarixi November 1 2013 Yutkevich S I Ot grazhdanina Kejna do sera Dzhona Falstafa ili kratkaya istoriya velichiya i padeniya mistera Orsona Uellsa rus shake ru Istifade tarixi 2017 10 07 Radio Beat Oct 30 1938 The broadcast that scared a nation Hand Richard J 2006 Terror on the Air Horror Radio in America 1931 1952 Jefferson North Carolina Macfarland amp Company seh 7 ISBN 0 786 42367 6 Two Top Guns Shoot Blanks War of the Worlds radio broadcast Quito Ecuador 1949 Arxivlesdirilib 2008 05 01 at the Wayback Machine Bartholomew Robert E 2001 Little Green Men Meowing Nuns and Head Hunting Panics A Study of Mass Psychogenic Illness and Social Delusion Jefferson North Carolina Macfarland amp Company 217ff ISBN 0 7864 0997 5 Menbe https az wikipedia org w index php title Dunyalarin muharibesi radiotamasa amp oldid 5992344, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
