fbpx
Wikipedia

Dyula Mesaroş

Fevral 18, 2022

Dyula Mesaroş (Macarca: Gyula Mészáros; 1883, Sakç, Macarıstan — 1957, Nyu-York) —Macarıstan türkoloqu, etnoqrafı.

Həyatı

D.Mesaroş 28 mart 1883-cü ildə Macarıstanın Sakç şəhərində anadan olmuş, burada ali-ibtidai məktəbi bitirmiş, sonra Budapeştə gələrək ötən əsrin əvvəllərində macar filologiyası ixtisası üzrə universitetdə mükəmməl ali təhsil almışdır.

Məlumdur ki, XVI yüzilliyin ortalarında Avstriya-Macarıstan imperiyasının qərb əyalətləri, o cümlədən Kopan bölgəsinin Sakç nahiyəsi də Osmanlı İmperiyasının – Sultan Süleyman Qanuni hakimiyyətinin nəzarəti altında olmuşdur. Orta yüzilliklərdən üzü bəri zəngin türk mədəniyyətinin, etnoqrafiyasının, adət-ənənələrinin Macarıstanda geniş yayılması bu iki xalqı bir-birinə yaxınlaşdırmış və doğmalaşdırmışdır. Gənc Gyula Mesaroşun türk dilinə, ədəbiyyatına və mədəniyyətinə hələ yeniyetməlik illərindən dərin maraq göstərməsi təsadüfi deyildir. Bu sevgi ona ailədən və mühitdən gəlirdi. Beləliklə Mesaroş həyat və elmi yaradıcılıq yolunu qəti şəkildə müəyyənləşdirdi – türkoloq olmaq. O 1904-cü ildə Konstantinopol (indiki İstanbul – A.R) şəhərinə gələrək burada darülfünuna daxil olur, türk dilinin məziyyətlərinə və xalq yaradıcılığının incəliklərinə dərindən yiyələnməyə başlayır. G.Mesaroş təhsil illərində İstanbulda yaşayan, darülfünunda pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan görkəmli türkoloq alimlərlə səmimi ünsiyyət yaradır, türkologiya elminin sirlərinə böyük maraq göstərirdi. 1906-cı ildə o təhsilini bitirərək Budapeştə qayıdanda türk dilini, folklorunu və adət-ənənəsini mükəmməl bilirdi. Təsadüfi deyildir ki, G.Mesaroş haqqında oxucularına sonralar geniş məlumat verən “Yeni fikir” qəzeti onun türk dilini mənimsəmə səviyyəsi barədə yazırdı: “Professor (D.Mesaroş – A.R) ...iki sənə İstanbulda qalmış və türk – Osmanlı şivəsini elmi üsul üzrə öyrənmişdir. Professor Messaroş hazırda türk dili ilə o qədər mükəmməl qonuşuyor ki, bir Osmanlı türkündən fərq edilməsi çətin olur” (M.B. “Yeni fikir” qəzeti, Tiflis, 1926, 14 mart, № 1039).

Gənc Gyula Mesaroş vətənə qayıtdıqdan sonra 1906-cı ilin payızında Beynəlxalq Orta və Şərqi Asiya Cəmiyyətinin Macarıstan Komitəsi tərəfindən Rusiyanın Kazan və Simbirsk quberniyalarına tatar və çuvaş dilini, folklorunu, etnoqrafiyasını öyrənmək, araşdırmaq və materiallar toplamaq üçün elmi ezamiyyətə göndərilir. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin icazəsi ilə 1908-ci ilin fevral ayının sonunadək Kazanda, Çeboksarda, Volqaboyu tatar və çuvaş kəndlərində olan, saysız-hesabsız problemlərlə üzləşən Mesaroş elmi ezamiyyətini uğurla başa vurmuş, zəngin folklor materialları toplayaraq Budapeştə qayıtmışdır. O 1908-ci ilin mayın 25-də Macarıstan Elmlər Akademiyasının geniş iclasında elmi ezamiyyətinin nəticələri ilə əlaqədar “Volqaboyu tatarlar və çuvaşlar arasında” sərlövhəli məruzə etmiş, çıxışın mətni macar dilində çıxan “Etnoqrafiya” jurnalında (Budapeşt, 1908, № 19, səh.227-238) dərc olunmuşdur. Gyula Mesaroşun toplayıb tərtib və tərcümə etdiyi zəngin mənəvi sərvət “Çuvaş folklor toplusu” (Əski çuvaş inanc abidələri) adı ilə iki cilddən ibarətdir. Mifoloji mətnlərdən, atalar sözlərindən, tapmacalardan, mahnılardan, nağıllardan ibarət olan bu antologiyanın birinci cildi 471 səhifədən ibarətdir və 1909-cu ildə işıq üzü gördü (Meszaros Gyula. Csuvas nepkoltesi gyujtemeny. A csuvas osvallas emlekei. Budapest, 1909. 471 s.), ikinci cildin həcmi isə 540 səhifədir və bu kitab 1912-ci ildə (Meszaros Gyula. Csuvas nepkoltesi gyujtemeny. II. Kozmondasok, talalosmondasok, dalok, mesek. Budapest, 1912. 540 s.) nəşr edildi. Şifahi xalq yaradıcılığının 1011 səhifədən ibarət nadir nümunələrini “Çuvaş folklor toplusu” (Əski çuvaş inanc abidələri) sərlövhəsi ilə çuvaş və macar dillərində çapına nail olmaq türkologiya elmi üçün böyük hadisə idi və bu elmi nailiyyətlər onun gənc müəllifinə böyük şöhrət qazandırdı.

Gyula Mesaroş qədirşünaslıqla çətin ekspedisiyanın uğurla başa çatmasında ona köməklik göstərən həmkarlarına minnətdarlığını bildirməyə tələsərək Macarıstan Elmlər Akademiyasındakı hesabatının sonunda yazırdı: “S blaqodarnostğö vspominaö vsex, v kom vstretil dobrojelatelğnuö podderjku moim nauçnım stremleniəm, i prejde vseqo uçenıx – qospod V.V.Radlova, N.F.Katanova i N.İ.Aşmarina, kotorım i prinoşu moö iskrennöö blaqodarnostğ za drujeskoe otnoşenie i sodeystvie”. (“Etnoqrafiya” jurnalı, Budapeşt şəhəri, 1908, № 19, səh. 238).

Təsadüf elə gətirir ki, professor Gyula Mesaroş Kazan Universitetində ona ən çətin anlarda mənəvi dəstək verən akademik Vasili Vladimiroviç Bartold və professor Nikolay İvanoviç Aşmarin ilə 20 il sonra yenidən Bakının “İsmailiyyə” sarayının foyesində Birinci Türkoloji qurultayın açılışı ərəfəsində böyük sevinc və fərəh hissi ilə görüşürlər. Təəssüf ki, professor Maseroşun hesabatda adını vurğuladığı, böyük ehtiramla aradığı Kazan Universitetin professoru, görkəmli türkoloq, etnoqraf, xakas xalqının ilk tanınmış alimi Nikolay Foyodoroviç Katanov qurultaya gələ bilməmişdi. Çünki Nikolay Foyodoroviç 1922-ci ildə dünyasını dəyişmişdi. Lakin onun əvəzinə qurultaya xakas xalqının digər nümayəndəsi, ikinci Nikolay Katanov təşrif gətirmişdi. Bu Nikolay Katanov tərcümə sahəsində çalışırdı və professor Nikolay Foyodoroviç Katanovun oğulluğu idi. O, qurultaya sonuncu iş günü gəlib çatsa da, sədrdən söz alıb tribunaya qalxaraq xakas xalqının latın qrafikalı əlifbasının yaradılması zəruriliyindən danışmışdır.

Beləliklə, professor Gyula Mesaroş Türkoloji qurultayın yaratdığı daha bir imkandan – Kazanda və Çeboksarda tanış olduğu, hörmət və ehtiram gördüyü dostlardan hal-əhval tutmaq, 20 il əvvəli xatırlayaraq bir daha onlara minnətdarlığını bildirmək şansından da səmərəli bəhrələnirdi.

Gyula Mesaroş uğurlu Kazan – Çeboksar elmi ezamiyyətindən (1906-1908) sonra, 1909-cu ildə Macarıstan Etnoqrafiya Muzeyinə elmi işə qəbul edilir və 6 illik səmərəli fəaliyyəti dövründə bu elmi-tədqiqat müəssisəsinin rəhbəri vəzifəsinədək yüksəlir. Görkəmli türkoloq muzeydə çalışdığı müddətdə – 1909-cu ildə Rusiyanın Başqırdıstan vilayətini, 1910-cu ildə isə Türkiyənin Anadolu bölgələrini oba-oba, oymaq-oymaq gəzərək zəngin etnoqrafik materiallar toplayaraq Budapeştə gətirmişdir. Etnoqraf-alimin həyatının ekspedisiyalar ilə zəngin 1906-1910-cu illər dövründən bəhs edən “Yeni fikir” qəzeti faktlara aydınlıq gətirərək yazırdı: “Professor Macarıstan Darülfünunu bitirdikdən sonra türk dilləri və etnoqrafisi haqqında tədqiqlərində bulunmaq üçün Rusiyaya gəlib Kazan, Volqaboyu tatarları və çuvaşlar arasında 3 il (rəqəm şişirdilib, əslində bir il yarım olmalıdır – A.R.) qalıb tədqiqat yapmış, türk-tatar xalqlarının el ədəbiyyatı ilə aşna olmuş, Macarıstana döndükdən sonra bu xüsusda topladığı materiallar Macarıstan Elmlər Akademiyası tərəfindən nəşr edilmişdir. Ondan sonra təkrar olaraq Rusiyaya gəlmiş, bu dəfə də altı ay başqırd əqvamı içində yaşamışdır, elmi tədqiqatda bulunmuşdur. Bu dəfə də Macarıstana qayıtdıqdan sonra Akademi tərəfindən xüsusi bir heyətlə Anadoluya getmiş və orada bir kaç müddət ətraflı surətdə tədqiqat yapmışdır. Anadolu türk xalqları haqqında mükəmməl bir kolleksion toplayıb Macarıstana aparmışdır” (M.B. “Yeni fikir” qəzeti, Tiflis, 1926, 14 mart, № 1039).

Anadolu türklərinin adət-ənənələrinin, xalq yaradıcılığının, etnoqrafiyasının cəfakeş tədqiqatçısı, fədakar folklor toplayıcısı, macar türkoloq-alimi, professor Gyula Mesaroş böyük dövlət xadimi, Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün diqqətindən yayınmadı. Qurtuluş savaşından və Cümhuriyyət elan edildikdən sonra Türkiyədə etnoqrafiya muzeyinin yaradılması ön plana çəkildi. Türkiyənin Milli Təhsil naziri Həmdullah Sübhi Tanrıver Etnoqrafiya Muzeyinin yaradılması üçün sabiq iş yoldaşı, Professor G.Mesaroşu Ankaraya dəvət etdi. Macar aliminin Təhsil Nazirliyinə yazdığı 1924-cü il 29 noyabr tarixli hesabatda muzey işinin çoxşaxəli və uzunmüddətli yaradıcılıq prosesi olduğu xüsusi vurğulanmışdır. G.Mesaroş Bakıya, Birinci Türkoloji Qurultaya Türkiyə Etnoqrafiya Muzeyinin yaradıcısı statusunda dəvət almışdır. Qurultayın ikinci iş günündə – fevralın 27-də professor Gyula Mesaroşa məruzə üçün söz verildi. O, “Anadolu və Balkan türklərinin etnoqrafiyasının tədqiqinin müasir vəziyyəti və ən yaxın vəzifələri” haqqında geniş məruzə etdi. Professor G.Mesaroş dünya türkoloqlarına Ankarada başladığı yeni işlə bağlı məlumat verməyi də unutmadı: “İlyarım bundan əvvəl Türkiyə Cümhuriyyəti hökuməti Ankarada Türkiyə Etnoqrafiya Muzeyini təsis etdi. Bu müəssisənin vəzifəsi Anadolu türklərinin qədim və ənənəvi mədəniyyətlərinin ölməkdə olan abidələrini elmi üsullarla qoruyub saxlamaqdır. Muzeyin layihəsinin hazırlanması və bu sahədə əşyaların toplanması artıq ilyarımdır ki, davam edir. İndiyədək gələcək sistemli kolleksiyalar üçün təməl ola bilən dəyərli materiallar toplanıb.

Yaxın illərin proqramına ölkənin ayrı-ayrı vilayətlərinin tədqiqi və orada maddi mədəniyyət əşyalarının toplanması daxildir. Güman ki, Türkiyə hökumətinin xeyirxah dəstəyilə bir neçə il ərzində Anadolunun müasir etnik strukturu və etnoqrafiyası haqqında əyani təsəvvür əldə olunacaq” (1926-cı il I Bakı Türkoloji Qurultayı (Stenoqrafik materiallar). “Çinar-çap”, Bakı, 2006, səh.73).

Professor G.Mesaroş geniş məruzəsində Anadolu və Balkan türklərinin əski tarixinin, etnoqrafiyasının, antropologiyasının, linqvistikasının, şifahi xalq yaradıcılığının kifayət qədər mükəmməl tədqiq olunmadığını nəzərə alaraq türkoloqların diqqətini bu vacib problemin həlli istiqamətinə yönəltməyə çalışmışdır. O eyni zamanda məruzəsinin sonunda türkoloq alimləri əməkdaşlığa çağırmış, türk xalqlarının maddi mədəniyyət abidələrinin, xalq yaradıcılığı nümunələrinin müştərək toplanmasına, tədqiqinə və təbliğinə, qədim türk yurdlarına ortaq ekskursiya və ekspedisiyaların təşkilinə dəvət etmişdir. Professor G.Mesaroşun fikrincə “etnoqrafiya, daha geniş mənada götürdükdə isə etnologiya özünün xəlqi-psixoloji sisteminə malik müqayisəli elm kimi qarşısına ümumbəşəri mədəniyyətin mənşəyi sirrini açmaq vəzifəsini qoyur” və məhz bu nöqteyi-nəzərdən türk xalqlarının və elmin mənafeyi naminə səylərin birləşdirilməsi zərurətinin meydana çıxmasını təbii proses hesab edirdi. Professor Aleksandr Miller, Budapeşt Universitetinin məzunu, professor Bəkir Çobanzadə, eston ədəbiyyatşünası Artur Zifeldt və b. qurultayda çıxış zamanı macar alimi, professor G.Mesaroşun həm qaldırdığı problemlərə müsbət münasibət bildirmişlər, həm də onun türkologiya qarşısındakı xidmətlərini yüksək qiymətləndirmişlər. Görkəmli türkoloq, Piterburq Şərqşünaslıq İnstitutunun rektoru, professor, sonralar SSRİ Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü və Humanitar Elmlər üzrə akademik katib, 1937-ci ildə Sovet repressiyasına məruz qalmış Aleksandr Samoyloviç Birinci Türkoloji Qurultayda “Türk dillərinin tədqiqinin müasir vəziyyəti və ən yaxın vəzifələri” adlı məruzəsində həmkarlarının, o cümlədən professor G.Mesaroşun mühüm xidmətlərini vurğulayaraq demişdir: “...Bu gün bu tarixi qurultayımızda bizə başqırd dilinin öyrənilməsində iştirak edən alimlərdən birini – macar alimi professor Dr.Mesaroşu görmək səadəti nəsib olub. Onun digər bir həmyerlisi – macar türkoloqu Prole də başqırd dialektini öyrənib və nəticədə hər iki alimin əsərləri Macarıstan mətbuatında işıq üzü görüb. ...Aşmarindən başqa çuvaş dilinin hərtərəfli və ciddi tədqiqi ilə yenə də Dr. Mesaroş məşğul olmuş, ən yeni dövrdə isə fin türkoloqu Ramstedt və leninqradlı altayşünas Poppe çuvaş dilinə xüsusi diqqət yetirmişdir” (1926-cı il I Bakı Türkoloji Qurultayı (Stenoqrafik materiallar). “Çinar-çap”, Bakı, 2006, səh.135).

Əsərləri

  • Meszaros Gyula. Csuvas népköltési gyűjtemény. I: A csuvas ősvallás emlékei. Bdpst, 1909.
  • Meszaros Gyula. Csuvas népköltési gyűjtemény. II: Közmondások, találós-mondások, dalok, mesék. Bdpst, 1912.

İstinadlar

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • Месарош Д. «Памятники старой чувашской веры»

Fevral 18, 2022
dyula, mesaroş, macarca, gyula, mészáros, 1883, sakç, macarıstan, 1957, york, macarıstan, türkoloqu, etnoqrafı, mündəricat, həyatı, əsərləri, istinadlar, həmçinin, xarici, keçidlərhəyatı, redaktəbu, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumviki. Dyula Mesaros Macarca Gyula Meszaros 1883 Sakc Macaristan 1957 Nyu York Macaristan turkoloqu etnoqrafi Mundericat 1 Heyati 2 Eserleri 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteBu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin D Mesaros 28 mart 1883 cu ilde Macaristanin Sakc seherinde anadan olmus burada ali ibtidai mektebi bitirmis sonra Budapeste gelerek oten esrin evvellerinde macar filologiyasi ixtisasi uzre universitetde mukemmel ali tehsil almisdir Melumdur ki XVI yuzilliyin ortalarinda Avstriya Macaristan imperiyasinin qerb eyaletleri o cumleden Kopan bolgesinin Sakc nahiyesi de Osmanli Imperiyasinin Sultan Suleyman Qanuni hakimiyyetinin nezareti altinda olmusdur Orta yuzilliklerden uzu beri zengin turk medeniyyetinin etnoqrafiyasinin adet enenelerinin Macaristanda genis yayilmasi bu iki xalqi bir birine yaxinlasdirmis ve dogmalasdirmisdir Genc Gyula Mesarosun turk diline edebiyyatina ve medeniyyetine hele yeniyetmelik illerinden derin maraq gostermesi tesadufi deyildir Bu sevgi ona aileden ve muhitden gelirdi Belelikle Mesaros heyat ve elmi yaradiciliq yolunu qeti sekilde mueyyenlesdirdi turkoloq olmaq O 1904 cu ilde Konstantinopol indiki Istanbul A R seherine gelerek burada darulfununa daxil olur turk dilinin meziyyetlerine ve xalq yaradiciliginin inceliklerine derinden yiyelenmeye baslayir G Mesaros tehsil illerinde Istanbulda yasayan darulfununda pedaqoji fealiyyetle mesgul olan gorkemli turkoloq alimlerle semimi unsiyyet yaradir turkologiya elminin sirlerine boyuk maraq gosterirdi 1906 ci ilde o tehsilini bitirerek Budapeste qayidanda turk dilini folklorunu ve adet enenesini mukemmel bilirdi Tesadufi deyildir ki G Mesaros haqqinda oxucularina sonralar genis melumat veren Yeni fikir qezeti onun turk dilini menimseme seviyyesi barede yazirdi Professor D Mesaros A R iki sene Istanbulda qalmis ve turk Osmanli sivesini elmi usul uzre oyrenmisdir Professor Messaros hazirda turk dili ile o qeder mukemmel qonusuyor ki bir Osmanli turkunden ferq edilmesi cetin olur M B Yeni fikir qezeti Tiflis 1926 14 mart 1039 Genc Gyula Mesaros vetene qayitdiqdan sonra 1906 ci ilin payizinda Beynelxalq Orta ve Serqi Asiya Cemiyyetinin Macaristan Komitesi terefinden Rusiyanin Kazan ve Simbirsk quberniyalarina tatar ve cuvas dilini folklorunu etnoqrafiyasini oyrenmek arasdirmaq ve materiallar toplamaq ucun elmi ezamiyyete gonderilir Rusiya Xarici Isler Nazirliyinin icazesi ile 1908 ci ilin fevral ayinin sonunadek Kazanda Ceboksarda Volqaboyu tatar ve cuvas kendlerinde olan saysiz hesabsiz problemlerle uzlesen Mesaros elmi ezamiyyetini ugurla basa vurmus zengin folklor materiallari toplayaraq Budapeste qayitmisdir O 1908 ci ilin mayin 25 de Macaristan Elmler Akademiyasinin genis iclasinda elmi ezamiyyetinin neticeleri ile elaqedar Volqaboyu tatarlar ve cuvaslar arasinda serlovheli meruze etmis cixisin metni macar dilinde cixan Etnoqrafiya jurnalinda Budapest 1908 19 seh 227 238 derc olunmusdur Gyula Mesarosun toplayib tertib ve tercume etdiyi zengin menevi servet Cuvas folklor toplusu Eski cuvas inanc abideleri adi ile iki cildden ibaretdir Mifoloji metnlerden atalar sozlerinden tapmacalardan mahnilardan nagillardan ibaret olan bu antologiyanin birinci cildi 471 sehifeden ibaretdir ve 1909 cu ilde isiq uzu gordu Meszaros Gyula Csuvas nepkoltesi gyujtemeny A csuvas osvallas emlekei Budapest 1909 471 s ikinci cildin hecmi ise 540 sehifedir ve bu kitab 1912 ci ilde Meszaros Gyula Csuvas nepkoltesi gyujtemeny II Kozmondasok talalosmondasok dalok mesek Budapest 1912 540 s nesr edildi Sifahi xalq yaradiciliginin 1011 sehifeden ibaret nadir numunelerini Cuvas folklor toplusu Eski cuvas inanc abideleri serlovhesi ile cuvas ve macar dillerinde capina nail olmaq turkologiya elmi ucun boyuk hadise idi ve bu elmi nailiyyetler onun genc muellifine boyuk sohret qazandirdi Gyula Mesaros qedirsunasliqla cetin ekspedisiyanin ugurla basa catmasinda ona komeklik gosteren hemkarlarina minnetdarligini bildirmeye teleserek Macaristan Elmler Akademiyasindaki hesabatinin sonunda yazirdi S blaqodarnostgo vspominao vsex v kom vstretil dobrojelatelgnuo podderjku moim naucnim stremleniem i prejde vseqo ucenix qospod V V Radlova N F Katanova i N I Asmarina kotorim i prinosu moo iskrennoo blaqodarnostg za drujeskoe otnosenie i sodeystvie Etnoqrafiya jurnali Budapest seheri 1908 19 seh 238 Tesaduf ele getirir ki professor Gyula Mesaros Kazan Universitetinde ona en cetin anlarda menevi destek veren akademik Vasili Vladimirovic Bartold ve professor Nikolay Ivanovic Asmarin ile 20 il sonra yeniden Bakinin Ismailiyye sarayinin foyesinde Birinci Turkoloji qurultayin acilisi erefesinde boyuk sevinc ve fereh hissi ile gorusurler Teessuf ki professor Maserosun hesabatda adini vurguladigi boyuk ehtiramla aradigi Kazan Universitetin professoru gorkemli turkoloq etnoqraf xakas xalqinin ilk taninmis alimi Nikolay Foyodorovic Katanov qurultaya gele bilmemisdi Cunki Nikolay Foyodorovic 1922 ci ilde dunyasini deyismisdi Lakin onun evezine qurultaya xakas xalqinin diger numayendesi ikinci Nikolay Katanov tesrif getirmisdi Bu Nikolay Katanov tercume sahesinde calisirdi ve professor Nikolay Foyodorovic Katanovun ogullugu idi O qurultaya sonuncu is gunu gelib catsa da sedrden soz alib tribunaya qalxaraq xakas xalqinin latin qrafikali elifbasinin yaradilmasi zeruriliyinden danismisdir Belelikle professor Gyula Mesaros Turkoloji qurultayin yaratdigi daha bir imkandan Kazanda ve Ceboksarda tanis oldugu hormet ve ehtiram gorduyu dostlardan hal ehval tutmaq 20 il evveli xatirlayaraq bir daha onlara minnetdarligini bildirmek sansindan da semereli behrelenirdi Gyula Mesaros ugurlu Kazan Ceboksar elmi ezamiyyetinden 1906 1908 sonra 1909 cu ilde Macaristan Etnoqrafiya Muzeyine elmi ise qebul edilir ve 6 illik semereli fealiyyeti dovrunde bu elmi tedqiqat muessisesinin rehberi vezifesinedek yukselir Gorkemli turkoloq muzeyde calisdigi muddetde 1909 cu ilde Rusiyanin Basqirdistan vilayetini 1910 cu ilde ise Turkiyenin Anadolu bolgelerini oba oba oymaq oymaq gezerek zengin etnoqrafik materiallar toplayaraq Budapeste getirmisdir Etnoqraf alimin heyatinin ekspedisiyalar ile zengin 1906 1910 cu iller dovrunden behs eden Yeni fikir qezeti faktlara aydinliq getirerek yazirdi Professor Macaristan Darulfununu bitirdikden sonra turk dilleri ve etnoqrafisi haqqinda tedqiqlerinde bulunmaq ucun Rusiyaya gelib Kazan Volqaboyu tatarlari ve cuvaslar arasinda 3 il reqem sisirdilib eslinde bir il yarim olmalidir A R qalib tedqiqat yapmis turk tatar xalqlarinin el edebiyyati ile asna olmus Macaristana dondukden sonra bu xususda topladigi materiallar Macaristan Elmler Akademiyasi terefinden nesr edilmisdir Ondan sonra tekrar olaraq Rusiyaya gelmis bu defe de alti ay basqird eqvami icinde yasamisdir elmi tedqiqatda bulunmusdur Bu defe de Macaristana qayitdiqdan sonra Akademi terefinden xususi bir heyetle Anadoluya getmis ve orada bir kac muddet etrafli suretde tedqiqat yapmisdir Anadolu turk xalqlari haqqinda mukemmel bir kolleksion toplayib Macaristana aparmisdir M B Yeni fikir qezeti Tiflis 1926 14 mart 1039 Anadolu turklerinin adet enenelerinin xalq yaradiciliginin etnoqrafiyasinin cefakes tedqiqatcisi fedakar folklor toplayicisi macar turkoloq alimi professor Gyula Mesaros boyuk dovlet xadimi Turkiye Cumhuriyyetinin qurucusu Mustafa Kamal Ataturkun diqqetinden yayinmadi Qurtulus savasindan ve Cumhuriyyet elan edildikden sonra Turkiyede etnoqrafiya muzeyinin yaradilmasi on plana cekildi Turkiyenin Milli Tehsil naziri Hemdullah Subhi Tanriver Etnoqrafiya Muzeyinin yaradilmasi ucun sabiq is yoldasi Professor G Mesarosu Ankaraya devet etdi Macar aliminin Tehsil Nazirliyine yazdigi 1924 cu il 29 noyabr tarixli hesabatda muzey isinin coxsaxeli ve uzunmuddetli yaradiciliq prosesi oldugu xususi vurgulanmisdir G Mesaros Bakiya Birinci Turkoloji Qurultaya Turkiye Etnoqrafiya Muzeyinin yaradicisi statusunda devet almisdir Qurultayin ikinci is gununde fevralin 27 de professor Gyula Mesarosa meruze ucun soz verildi O Anadolu ve Balkan turklerinin etnoqrafiyasinin tedqiqinin muasir veziyyeti ve en yaxin vezifeleri haqqinda genis meruze etdi Professor G Mesaros dunya turkoloqlarina Ankarada basladigi yeni isle bagli melumat vermeyi de unutmadi Ilyarim bundan evvel Turkiye Cumhuriyyeti hokumeti Ankarada Turkiye Etnoqrafiya Muzeyini tesis etdi Bu muessisenin vezifesi Anadolu turklerinin qedim ve enenevi medeniyyetlerinin olmekde olan abidelerini elmi usullarla qoruyub saxlamaqdir Muzeyin layihesinin hazirlanmasi ve bu sahede esyalarin toplanmasi artiq ilyarimdir ki davam edir Indiyedek gelecek sistemli kolleksiyalar ucun temel ola bilen deyerli materiallar toplanib Yaxin illerin proqramina olkenin ayri ayri vilayetlerinin tedqiqi ve orada maddi medeniyyet esyalarinin toplanmasi daxildir Guman ki Turkiye hokumetinin xeyirxah desteyile bir nece il erzinde Anadolunun muasir etnik strukturu ve etnoqrafiyasi haqqinda eyani tesevvur elde olunacaq 1926 ci il I Baki Turkoloji Qurultayi Stenoqrafik materiallar Cinar cap Baki 2006 seh 73 Professor G Mesaros genis meruzesinde Anadolu ve Balkan turklerinin eski tarixinin etnoqrafiyasinin antropologiyasinin linqvistikasinin sifahi xalq yaradiciliginin kifayet qeder mukemmel tedqiq olunmadigini nezere alaraq turkoloqlarin diqqetini bu vacib problemin helli istiqametine yoneltmeye calismisdir O eyni zamanda meruzesinin sonunda turkoloq alimleri emekdasliga cagirmis turk xalqlarinin maddi medeniyyet abidelerinin xalq yaradiciligi numunelerinin musterek toplanmasina tedqiqine ve tebligine qedim turk yurdlarina ortaq ekskursiya ve ekspedisiyalarin teskiline devet etmisdir Professor G Mesarosun fikrince etnoqrafiya daha genis menada goturdukde ise etnologiya ozunun xelqi psixoloji sistemine malik muqayiseli elm kimi qarsisina umumbeseri medeniyyetin menseyi sirrini acmaq vezifesini qoyur ve mehz bu noqteyi nezerden turk xalqlarinin ve elmin menafeyi namine seylerin birlesdirilmesi zeruretinin meydana cixmasini tebii proses hesab edirdi Professor Aleksandr Miller Budapest Universitetinin mezunu professor Bekir Cobanzade eston edebiyyatsunasi Artur Zifeldt ve b qurultayda cixis zamani macar alimi professor G Mesarosun hem qaldirdigi problemlere musbet munasibet bildirmisler hem de onun turkologiya qarsisindaki xidmetlerini yuksek qiymetlendirmisler Gorkemli turkoloq Piterburq Serqsunasliq Institutunun rektoru professor sonralar SSRI Elmler Akademiyasinin heqiqi uzvu ve Humanitar Elmler uzre akademik katib 1937 ci ilde Sovet repressiyasina meruz qalmis Aleksandr Samoylovic Birinci Turkoloji Qurultayda Turk dillerinin tedqiqinin muasir veziyyeti ve en yaxin vezifeleri adli meruzesinde hemkarlarinin o cumleden professor G Mesarosun muhum xidmetlerini vurgulayaraq demisdir Bu gun bu tarixi qurultayimizda bize basqird dilinin oyrenilmesinde istirak eden alimlerden birini macar alimi professor Dr Mesarosu gormek seadeti nesib olub Onun diger bir hemyerlisi macar turkoloqu Prole de basqird dialektini oyrenib ve neticede her iki alimin eserleri Macaristan metbuatinda isiq uzu gorub Asmarinden basqa cuvas dilinin herterefli ve ciddi tedqiqi ile yene de Dr Mesaros mesgul olmus en yeni dovrde ise fin turkoloqu Ramstedt ve leninqradli altaysunas Poppe cuvas diline xususi diqqet yetirmisdir 1926 ci il I Baki Turkoloji Qurultayi Stenoqrafik materiallar Cinar cap Baki 2006 seh 135 Eserleri RedakteMeszaros Gyula Csuvas nepkoltesi gyujtemeny I A csuvas osvallas emlekei Bdpst 1909 Meszaros Gyula Csuvas nepkoltesi gyujtemeny II Kozmondasok talalos mondasok dalok mesek Bdpst 1912 Istinadlar RedakteHemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteMesarosh D Pamyatniki staroj chuvashskoj very Menbe https az wikipedia org w index php title Dyula Mesaros amp oldid 4355486, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.