Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Dmitri Nikolay oğlu Karaçoban (27 may 1933, Bessarabiya – 1986, Moldova SSR) — Qaqauz şairi.
| Dmitri Karaçoban | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 27 may 1933 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1986 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair |
| Əsərlərinin dili | Qaqauz dili |
Həyatı
Qaqauz ədəbiyyatşünasları onu ilk peşəkar ədib kimi tanıtsalar da, yaradıcılığı çoxsahəlidir. Ömrünü xalqının mədəniyyətinin inkişafına həsr edən şair qaqauz xalqı üçün ilk bədii və sənədli filmlər çəkmişdir. Kənddə, köhnə dəyirmanda yaratdığı tarix-etnoqrafiya, diyarşünaslıq muzeyi YUNESKO tərəfindən qorunur. 1988-ci ildən sonra Dmitri Karaçoban adına Beşalma Qaqauz Tarix və Etnoqrafiya Muzeyi adlandırılmışdır. Şairin ilk şeirləri 1957-ci ildə "Moldaviya Sotsialiste" qəzetinin həftəlik əlavəsində çap olunmuşdur. Bədii cəhətdən o qədər də yüksək dəyəri olmayan bu şeirlər təbiət təsvirlərinin tərənnümü ilə seçilir. Qaqauz yazıçıları arasında M. Qorki adına Moskva Ədəbiyyat İnstitutunda ilk təhsil alan və ilk kitab çap etdirən Dmitri Karaçobandır. Qaqauz folklorunu dərindən bilən və ona ürəkdən bağlı olan şair yaradıcılığında ondan həmişə məharətlə istifadə etmişdir. "Ça-heys", "Lak-tık", "Yortu oyunu" şeirlərində folklorun təsiri açıq duyulmaqdadır. Arabaçıya həsr etdiyi şeirdə sadə əmək adamının timsalında xalqının çətin günlər yaşadığı zamanda belə nikbinliyini itirmədiyini göstərmişdir. Maddi və mənəvi sıxıntı içərisində olan Arabaçı öküzlərini səsləyəndə bütün ağrılarını unudaraq "ça-heys" deyə musiqili bir səslə əzizləməsi heyvanların iş qabiliyyətini artırır, onlara sanki yeni güc verir:
Salkımın ardından Sabaa şılêêr, Ça-heys, Ça-heys. Bir erken taliga Din tıngırdêêr, Ça-heys, Ça-heys. Gücülä seçilär İleridä yol, Ça-heys, Ça-heys. Ön diptä oturêr Bobaylan ool…. Ça-heys, Ça-heys. Zenginin boodayı Daa pek yırak, Ça-heys, Ça-heys. Biz dä ool bobaylanİki çırak Ça-heys, Ça-heys.
Araşdırıcı Tudora Arnaut Dmitri Karaçobanın yaradıcılığından söz açarkən yazır: "Gagauz halkına "Bän isterim ki, benim kiyatlarım (kitaplarım) insannara taa islää, pak candan, cömert olmaa yardım etsinnär" sözleri ile hitap eden şair kendi arzusuna erişmiştir, çünki onun işlediği aşk, tabiyat, sosyal hayat, yüksek felsefe, tarih, halk bilimi, yüksek edebiyat, romantizm vb. gibi konular sadeliği ve derinliği ile halkın tüm kitlelerine büyük bir özentiyle ve profesyönelizmle duyurulmuştur. Herbir insan onun şiirlerinde kendinden bir parça bulmaktadır. Oğluna duygularını mektupla ulaştırmaya çalışan validenin:
Oolum, oolum, yalnız uşaam, Yazayım bir kiyat, kalayım aşaa Olsa sendä, evlad, bir can Beni kolay sän annaycan. Zoor il oldu, sıra geldi, Da bukamı sana böldüm Korku çektim senin üçün, Korkulardan acıyer içim…
sözlerini bir anlayış beklentisi taşırken anne-babaya hatır gütmek, onlara saygı göstermek yine onların evlatlarına karşı yaptıkları adımlarla "Geldim yoldan" şiirinde dile getirilmektedir.
Geldim yoldan digin bän, Yufka hem diil zengin dä
Da tä küüyä girdiynän, Selämımı vərdiynän Küüdä insan bakardı, Herkez bişey sorardı Dostum sordu: "Hep dostmusun?" Ahmak sordu: "Hep prostmusun?" Sıkı: "Borcu vərecän mi?" Sarfoş: "İkram edecän mi?" Kardaş: "Kazanç hiç var mı?
Bana da pay olar mı?" Karım sordu: "Geldin mi?" Bobam sordu: "Dindin mi?" Anam sordu: "İdin mi?"
D. Karaçobanın "İlk laf" (İlk söz, 1963), "Yanıklılık" (Arzu, 1968), "Baylmak" (İlham, 1969), "Persenqeler" (Variatsuyalar, 1970), "Zelennoye plamya" (Yaşıl alov, 1970), "Stixlar" (1984), "Azbuka otkrıtiy" (1989) şeir kitabları, "Alçak saçak altında" (Alçaq dam altında, 1966) hekayələr kitabı çap olunmuşdur (Qaqauz folkloru, 1996:3). Onun şirin hekayələri və kinossenariləri qaqauz ədəbiyyatının inkişafına öz təsirini göstərmişdir. Daim ana dilinin təmizliyi uğrunda mübarizə aparan ədib naturaçılığa meyilli olmuşdur. Hekayə yazarkən günlərlə kəndliləri danışdırar, onların söhbətlərini dəftərində qeyd edər, sonra da bu söhbətləri bədiiləşdirərək hekayəyə çevirərmiş. Buna görə də əsərlərində ümumiləşdirmələr, psixoloji dərinlik əvəzinə insanların gündəlik yaşam tərzi üstünlük təşkil edir. Ömrünü mübarizələrdə, qovğalarda keçirən şairin vaxtsız ölümü xalq arasında müxtəlif söz-söhbətin yaranmasına səbəb olmuşdur. Özünü qatarın altına ataraq intihar etməsi haqqında rəsmi dairələrin verdiyi bilgiyə bu gün də inanmayanlar var.
İstinadlar
- Dimitri Kara Coban // CONOR.BG.
- Verbitski S., 1980: 96.
- Çebotar, 1993
- Karaçoban D., 1963
- Arnaut T., 2005: 33–34
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Dmitri Nikolay oglu Karacoban 27 may 1933 Bessarabiya 1986 1 Moldova SSR Qaqauz sairi Dmitri Karacoban Dogum tarixi 27 may 1933 1933 05 27 Dogum yeri Bessarabiya Ruminiya Kralligi Vefat tarixi 1986 1 Vefat yeri Moldova SSR SSRI Defn yeri Qaqauziya Tehsili Maksim Qorki adina Edebiyyat Institutu Fealiyyeti sair Eserlerinin dili Qaqauz diliHeyatiredakteQaqauz edebiyyatsunaslari onu ilk pesekar edib kimi tanitsalar da yaradiciligi coxsahelidir Omrunu xalqinin medeniyyetinin inkisafina hesr eden sair qaqauz xalqi ucun ilk bedii ve senedli filmler cekmisdir Kendde kohne deyirmanda yaratdigi tarix etnoqrafiya diyarsunasliq muzeyi YUNESKO terefinden qorunur 1988 ci ilden sonra Dmitri Karacoban adina Besalma Qaqauz Tarix ve Etnoqrafiya Muzeyi adlandirilmisdir 2 Sairin ilk seirleri 1957 ci ilde Moldaviya Sotsialiste qezetinin heftelik elavesinde cap olunmusdur 3 Bedii cehetden o qeder de yuksek deyeri olmayan bu seirler tebiet tesvirlerinin terennumu ile secilir Qaqauz yazicilari arasinda M Qorki adina Moskva Edebiyyat Institutunda ilk tehsil alan ve ilk kitab cap etdiren Dmitri Karacobandir 4 Qaqauz folklorunu derinden bilen ve ona urekden bagli olan sair yaradiciliginda ondan hemise meharetle istifade etmisdir Ca heys Lak tik Yortu oyunu seirlerinde folklorun tesiri aciq duyulmaqdadir Arabaciya hesr etdiyi seirde sade emek adaminin timsalinda xalqinin cetin gunler yasadigi zamanda bele nikbinliyini itirmediyini gostermisdir Maddi ve menevi sixinti icerisinde olan Arabaci okuzlerini sesleyende butun agrilarini unudaraq ca heys deye musiqili bir sesle ezizlemesi heyvanlarin is qabiliyyetini artirir onlara sanki yeni guc verir Salkimin ardindan Sabaa sileer Ca heys Ca heys Bir erken taliga Din tingirdeer Ca heys Ca heys Gucula secilar Ilerida yol Ca heys Ca heys On dipta oturer Bobaylan ool Ca heys Ca heys Zenginin boodayi Daa pek yirak Ca heys Ca heys Biz da ool bobaylanIki cirak Ca heys Ca heys Arasdirici Tudora Arnaut Dmitri Karacobanin yaradiciligindan soz acarken yazir Gagauz halkina Ban isterim ki benim kiyatlarim kitaplarim insannara taa islaa pak candan comert olmaa yardim etsinnar sozleri ile hitap eden sair kendi arzusuna erismistir cunki onun isledigi ask tabiyat sosyal hayat yuksek felsefe tarih halk bilimi yuksek edebiyat romantizm vb gibi konular sadeligi ve derinligi ile halkin tum kitlelerine buyuk bir ozentiyle ve profesyonelizmle duyurulmustur Herbir insan onun siirlerinde kendinden bir parca bulmaktadir Ogluna duygularini mektupla ulastirmaya calisan validenin Oolum oolum yalniz usaam Yazayim bir kiyat kalayim asaa Olsa senda evlad bir can Beni kolay san annaycan Zoor il oldu sira geldi Da bukami sana boldum Korku cektim senin ucun Korkulardan aciyer icim sozlerini bir anlayis beklentisi tasirken anne babaya hatir gutmek onlara saygi gostermek yine onlarin evlatlarina karsi yaptiklari adimlarla Geldim yoldan siirinde dile getirilmektedir Geldim yoldan digin ban Yufka hem diil zengin da Da ta kuuya girdiynan Selamimi verdiynan Kuuda insan bakardi Herkez bisey sorardi Dostum sordu Hep dostmusun Ahmak sordu Hep prostmusun Siki Borcu verecan mi Sarfos Ikram edecan mi Kardas Kazanc hic var mi Bana da pay olar mi Karim sordu Geldin mi Bobam sordu Dindin mi Anam sordu Idin mi 5 D Karacobanin Ilk laf Ilk soz 1963 Yaniklilik Arzu 1968 Baylmak Ilham 1969 Persenqeler Variatsuyalar 1970 Zelennoye plamya Yasil alov 1970 Stixlar 1984 Azbuka otkritiy 1989 seir kitablari Alcak sacak altinda Alcaq dam altinda 1966 hekayeler kitabi cap olunmusdur Qaqauz folkloru 1996 3 Onun sirin hekayeleri ve kinossenarileri qaqauz edebiyyatinin inkisafina oz tesirini gostermisdir Daim ana dilinin temizliyi ugrunda mubarize aparan edib naturaciliga meyilli olmusdur Hekaye yazarken gunlerle kendlileri danisdirar onlarin sohbetlerini defterinde qeyd eder sonra da bu sohbetleri bediilesdirerek hekayeye cevirermis Buna gore de eserlerinde umumilesdirmeler psixoloji derinlik evezine insanlarin gundelik yasam terzi ustunluk teskil edir Omrunu mubarizelerde qovgalarda keciren sairin vaxtsiz olumu xalq arasinda muxtelif soz sohbetin yaranmasina sebeb olmusdur Ozunu qatarin altina ataraq intihar etmesi haqqinda resmi dairelerin verdiyi bilgiye bu gun de inanmayanlar var Istinadlarredakte 1 2 Dimitri Kara Coban CONOR BG Verbitski S 1980 96 Cebotar 1993 Karacoban D 1963 Arnaut T 2005 33 34 Menbe https az wikipedia org w index php title Dmitri Karacoban amp oldid 7672783