Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Daruma (yap. だるま və ya 達磨) — xoşbəxtlik gətirən tanrı Bodhidharmanı təcəssüm etdirən yaponların ənənəvi hacıyatmaz kuklası. Bu kuklalar əlsiz və ayaqsız olur, ağac, , nadir hallarda kağızdan hazırlanır. Bu kuklaların belə hazırlanmasının səbəbi kimi əfsanəyə görə, tanrı Bodhidharmanın 9 il meditasiyadan sonra əl və ayaqlarının yox olması olmuşdur. Kuklalar adətən qırmızı rəngə boyanır. Nadir hallarda yaşıl, sarı və ağ rəngə boyanmışlara rast gəlinir. Bu kuklalar saqqallı və bığlı təsvir olunsa da, gözləri bəbəksiz olur.
Bodhidharma
Daruma (Bodaydaruma) məktəbinin əsasını qoyan tanrı Bodhidharmanın adının yaponca tələffüzüdür. 510-cu ildə tanrı Bodhidharma Çinə yollanaraq sülaləsindən olan hökmdar (502–556) hakimiyyəti dövründə dağlarında Şaolin monastrının əsasını qoymuşdur. Deyilənə görə, bu monastrda o, ancaq divarı seyr etməklə 9 il meditasiyada olmuşdur. Bu meditasiya zamanı onun əl və ayaqları atrofiyaya məruz qalmışdır. Digər məşhur rəvayətə görə, Bodhidharma 9 illik meditasiya zamanı bir dəfə yuxuya getmiş və bundan qəzəblənərək yuxuya getməsinin qarşısını almaq üçün göz qapaqlarını kəsərək tullamışdır.
Tarixi
Darumanın uğur gətirməsi ilə assosiasiya olunması Takasaki şəhərində yerləşən Daruma-dera (Daruma məbədi) ilə bağlıdır. Yozef Kiburz "Omocha. Oynamalı olan əşyalar" əsərində Daruma-deranın yaradıcısının Bodhidharmanı təsvir edərək Yeni il amuletləri hazırlamışdır. Məbədə gələnlər bədbəxtlik və pis hadisələr baş verdikdə bu amuletləri özündə saxlayacaqlar.
Hesab olunur ki, Daruma kuklası həmin regionun doqquzuncu rahibi Tqaku tərəfindən daima yeni amulet üçün gələn şəxslərin xahişini həll etmək üçün yaradılmışdır. Bu verilən kuklalar bir il ərzində effektiv olduğundan insanlar hər il gəlməli olurdu. (1764–1772) başlanğıcında o, insanların özlərinin Daruma kuklaları hazırlaya biləcəyinə inanaraq bu məsələni həll etmişdir. Bu səbəbdən Darum məbədindən insanlara taxta bloklar verilmişdir.
Hər il Takasaki şəhərində Daruma kukla festivalı keçirilir. Bu festivalda Daruma kuklasının yaranması qeyd olunur. Takasaki şəhərinin rəsmi internet səhifəsində "Hər il 400 000-dən çox insanın Kanto düzənliyinə gələrək yeni ildə uğur gətirməsi üçün Daruma kuklalarını alması" göstərilmişdir. Festival boyu 24 saat ərzində monaxlar tərəfindən dünyada sülhün qorunub saxlanması üçün sutralar oxunur.
Ritual
Daruma hər il yeni il vaxtı arzuların tutulması məqsədilə istifadə olunur. Belə ki, onun sahibi arzusunu diləyərək kuklanın gözlərindən birinə bəbək şəklini çəkir. Darumanın çənəsinin altında çox vaxt onun sahibinin adı çəkilir. Bir il ərzində daruma evin görünən yerində evdə olan digər sitayiş obyektlərilə, məsələn, kiçik budda heykəlinin saxlandığı altarda- yanaşı qoyulur. Əgər növbəti ilə arzu yerinə yetmiş olarsa, darumanın ikinci gözünə də bəbək çəkirlər. Əgər arzu yerinə yetməzsə, onda kuklanı məbədə aparıb yandırırlar. Əvəzinə yenisini alırlar. Darumanın yandırılması təmizlənmə ritualı sayılır. Bu ona görə edilir ki, kami arzu edən şəxsin öz məqsədindən dönmədiyini, onun reallaşması üçün digər yollar axtardığını bilsin. Hacıyatmaz oyuncağında olduğu kimi, darumada da ağırlıq mərkəzi aşağıya doğru yönəlmişdir. Əgər onu əysək, o yenidən öz şaquli vəziyyətinə qayıdacaqdır. Bu onun sahibinin cəhdlərinin sarsılmazlığını simvolizə edir.
Adətən darumalar məbədlərdə 500 yendən (5 sm hündürlüyündə olanından) 10 min yen (təxminən 60 sm-ə qədər olanı) məbləğinə qədər satılır. Qaydaya uyğun olaraq, darumanı ancaq məbəddə yandırmaq olar. Çünki burada ona həmin məbədin möhürü vurulmuş olur. Bu adət Edo dövründə Çindən Yaponiyaya gəlmişdir. Bu, xüsusən Obaku adlanan dzen-buddist məktəbinin üzvləri olan Naqasaki tacirləri arasında populyarlıq qazanmış, sonradan bütün ölkəyə yayılmışdır.
Kuklalar adətən qırmızı rəngə boyanır. Edo dövründə qırmızı rəng adətən suçiçəyi xəstəliyi ilə assosiasiya olunurdu. Hartmut Rotermond kitabında Edo dövründə qızılca və suçiçəyinin şəhərlərdə sürətlə yayıldığını bildirmişdir. Yaşadığımız dövrdə də çoxsaylı qırmızı rəngli məbədlər suçiçəyi tanrısına həsr olunmuşdur. Bu məbədlər həmin bəladan qurtulmaq üçün tikilmişdir. Suçiçəyi tanrısının xəstəliyə yoluxmuş uşağı hər an sağalda biləcəyinə inanan yaponlar qırmızı kağız zolaqlar asılmış ipləri evin ətrafına dolayır, uşağa qırmızı xalat geyindirir və Tanrı üçün yaratdıqları kiçik altara qırmızı Daruma kuklasını qoyurlar. Bütün bunlar evin ətrafında dolaşan digər xəstəliklərin qarşısını almaq və xəstələrin sağalması üçün edilir. Daruma kuklası qırmızıdan başqa, 5 rəngə — sarı, yaşıl, qara, ağ və göy rəngə boyanır. Həmin kuklaları Qoşiki-Daruma adlandırırlar. İndiki dövrdə qızılı rəngə boyanmış Daruma kuklasına da rast gəlmək olar. Bu kukladan maliyyə məsələlərində uğur gətirmək məqsədilə istifadə olunur.
XIX əsrin sonlarında Moskva əyalətinin Abramtsevo qəsəbəsinin sakinləri, rəssam və dəzgah ustası Vasili Zvyozdoçkin daruma fiqurunu əsas götürərək bir-birinin içərisinə yerləşdirilən dünyaca məşhur "matryoşka"nı yaratmışdılar.
Daruma Otosi oyunu
Daruma Otosi ənənəvi yapon uşaq oyunudur, yaxşı gözəyarı ölçmə qabiliyyəti və refleks tələb edir. Oyunun əvvəlində 5 hissədən ibarət bərabər ölçüdə qüllə qoyulur: Darumanın başı yuxarı hissəni, yerdə qalan 4 blok (göy, yaşıl, sarı və qırmızı rəngli) isə aşağıda yerləşir. Bəzən bloklar çox olur. Oyunun məqsədi xüsusi kiçik çəkic vasitəsilə bir-bir o blokları baş hissəyə toxunmadan vurub dağıtmaqdan ibarətdir..
Mübahisə
1990-cı illərin sonlarında bir qrup insan hüquqları müdafiəçisi gözsüz Darumanın və onunla bağlı olan ritualların gözdən əlil insanlara qarşı ayrı-seçkilik olmasını bildirmişdilər. Gözdən əlil insanlardan heç kim bu ənənədə hər hansı bir təhqirin olmadığını bildirsələr də, kütləvi informasiya vasitələri darumaları göz bəbəksiz verməmək qərarına gəlirlər. Həmçinin, siyasi seçkilər zamanı namizədin darumanın bir gözünə, qələbə qazandıqdan sonra isə ikinci gözünə bəbək çəkmək ənənəsi də yox oldu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Omocha": Things to Play (Or Not to Play) with p.15
- "Omocha": Things to Play (Or Not to Play) with p.14
- . city.takasaki.gunma.jp. 19 June 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 January 2016.
- Процесс игры. 2016-04-12 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Daruma yap だるま ve ya 達磨 xosbextlik getiren tanri Bodhidharmani tecessum etdiren yaponlarin enenevi haciyatmaz kuklasi Bu kuklalar elsiz ve ayaqsiz olur agac nadir hallarda kagizdan hazirlanir Bu kuklalarin bele hazirlanmasinin sebebi kimi efsaneye gore tanri Bodhidharmanin 9 il meditasiyadan sonra el ve ayaqlarinin yox olmasi olmusdur Kuklalar adeten qirmizi renge boyanir Nadir hallarda yasil sari ve ag renge boyanmislara rast gelinir Bu kuklalar saqqalli ve bigli tesvir olunsa da gozleri bebeksiz olur Daruma kuklasiBodhidharma yapon ressam terefinden taxta blokda cekilmisdir 1887 ci ilBodhidharmaTakasaki seherinde kecirilen Daruma festivali Daruma Bodaydaruma mektebinin esasini qoyan tanri Bodhidharmanin adinin yaponca teleffuzudur 510 cu ilde tanri Bodhidharma Cine yollanaraq sulalesinden olan hokmdar 502 556 hakimiyyeti dovrunde daglarinda Saolin monastrinin esasini qoymusdur Deyilene gore bu monastrda o ancaq divari seyr etmekle 9 il meditasiyada olmusdur Bu meditasiya zamani onun el ve ayaqlari atrofiyaya meruz qalmisdir Diger meshur revayete gore Bodhidharma 9 illik meditasiya zamani bir defe yuxuya getmis ve bundan qezeblenerek yuxuya getmesinin qarsisini almaq ucun goz qapaqlarini keserek tullamisdir TarixiDarumanin ugur getirmesi ile assosiasiya olunmasi Takasaki seherinde yerlesen Daruma dera Daruma mebedi ile baglidir Yozef Kiburz Omocha Oynamali olan esyalar eserinde Daruma deranin yaradicisinin Bodhidharmani tesvir ederek Yeni il amuletleri hazirlamisdir Mebede gelenler bedbextlik ve pis hadiseler bas verdikde bu amuletleri ozunde saxlayacaqlar Hesab olunur ki Daruma kuklasi hemin regionun doqquzuncu rahibi Tqaku terefinden daima yeni amulet ucun gelen sexslerin xahisini hell etmek ucun yaradilmisdir Bu verilen kuklalar bir il erzinde effektiv oldugundan insanlar her il gelmeli olurdu 1764 1772 baslangicinda o insanlarin ozlerinin Daruma kuklalari hazirlaya bileceyine inanaraq bu meseleni hell etmisdir Bu sebebden Darum mebedinden insanlara taxta bloklar verilmisdir Her il Takasaki seherinde Daruma kukla festivali kecirilir Bu festivalda Daruma kuklasinin yaranmasi qeyd olunur Takasaki seherinin resmi internet sehifesinde Her il 400 000 den cox insanin Kanto duzenliyine gelerek yeni ilde ugur getirmesi ucun Daruma kuklalarini almasi gosterilmisdir Festival boyu 24 saat erzinde monaxlar terefinden dunyada sulhun qorunub saxlanmasi ucun sutralar oxunur RitualNiyyet tutulan bir goz cekilmis Daruma kuklasi Daruma her il yeni il vaxti arzularin tutulmasi meqsedile istifade olunur Bele ki onun sahibi arzusunu dileyerek kuklanin gozlerinden birine bebek seklini cekir Darumanin cenesinin altinda cox vaxt onun sahibinin adi cekilir Bir il erzinde daruma evin gorunen yerinde evde olan diger sitayis obyektlerile meselen kicik budda heykelinin saxlandigi altarda yanasi qoyulur Eger novbeti ile arzu yerine yetmis olarsa darumanin ikinci gozune de bebek cekirler Eger arzu yerine yetmezse onda kuklani mebede aparib yandirirlar Evezine yenisini alirlar Darumanin yandirilmasi temizlenme rituali sayilir Bu ona gore edilir ki kami arzu eden sexsin oz meqsedinden donmediyini onun reallasmasi ucun diger yollar axtardigini bilsin Haciyatmaz oyuncaginda oldugu kimi darumada da agirliq merkezi asagiya dogru yonelmisdir Eger onu eysek o yeniden oz saquli veziyyetine qayidacaqdir Bu onun sahibinin cehdlerinin sarsilmazligini simvolize edir Daaruma kuklalarinin yandirilmasi Adeten darumalar mebedlerde 500 yenden 5 sm hundurluyunde olanindan 10 min yen texminen 60 sm e qeder olani meblegine qeder satilir Qaydaya uygun olaraq darumani ancaq mebedde yandirmaq olar Cunki burada ona hemin mebedin mohuru vurulmus olur Bu adet Edo dovrunde Cinden Yaponiyaya gelmisdir Bu xususen Obaku adlanan dzen buddist mektebinin uzvleri olan Naqasaki tacirleri arasinda populyarliq qazanmis sonradan butun olkeye yayilmisdir Kuklalar adeten qirmizi renge boyanir Edo dovrunde qirmizi reng adeten suciceyi xesteliyi ile assosiasiya olunurdu Hartmut Rotermond kitabinda Edo dovrunde qizilca ve suciceyinin seherlerde suretle yayildigini bildirmisdir Yasadigimiz dovrde de coxsayli qirmizi rengli mebedler suciceyi tanrisina hesr olunmusdur Bu mebedler hemin beladan qurtulmaq ucun tikilmisdir Suciceyi tanrisinin xesteliye yoluxmus usagi her an sagalda bileceyine inanan yaponlar qirmizi kagiz zolaqlar asilmis ipleri evin etrafina dolayir usaga qirmizi xalat geyindirir ve Tanri ucun yaratdiqlari kicik altara qirmizi Daruma kuklasini qoyurlar Butun bunlar evin etrafinda dolasan diger xesteliklerin qarsisini almaq ve xestelerin sagalmasi ucun edilir Daruma kuklasi qirmizidan basqa 5 renge sari yasil qara ag ve goy renge boyanir Hemin kuklalari Qosiki Daruma adlandirirlar Indiki dovrde qizili renge boyanmis Daruma kuklasina da rast gelmek olar Bu kukladan maliyye meselelerinde ugur getirmek meqsedile istifade olunur XIX esrin sonlarinda Moskva eyaletinin Abramtsevo qesebesinin sakinleri ressam ve dezgah ustasi Vasili Zvyozdockin daruma fiqurunu esas goturerek bir birinin icerisine yerlesdirilen dunyaca meshur matryoska ni yaratmisdilar Daruma Otosi oyunuDaruma Otosi oyunu Daruma Otosi enenevi yapon usaq oyunudur yaxsi gozeyari olcme qabiliyyeti ve refleks teleb edir Oyunun evvelinde 5 hisseden ibaret beraber olcude qulle qoyulur Darumanin basi yuxari hisseni yerde qalan 4 blok goy yasil sari ve qirmizi rengli ise asagida yerlesir Bezen bloklar cox olur Oyunun meqsedi xususi kicik cekic vasitesile bir bir o bloklari bas hisseye toxunmadan vurub dagitmaqdan ibaretdir Mubahise1990 ci illerin sonlarinda bir qrup insan huquqlari mudafiecisi gozsuz Darumanin ve onunla bagli olan rituallarin gozden elil insanlara qarsi ayri seckilik olmasini bildirmisdiler Gozden elil insanlardan hec kim bu enenede her hansi bir tehqirin olmadigini bildirseler de kutlevi informasiya vasiteleri darumalari goz bebeksiz vermemek qerarina gelirler Hemcinin siyasi seckiler zamani namizedin darumanin bir gozune qelebe qazandiqdan sonra ise ikinci gozune bebek cekmek enenesi de yox oldu Hemcinin baxMatryoskaIstinadlar Omocha Things to Play Or Not to Play with p 15 Omocha Things to Play Or Not to Play with p 14 city takasaki gunma jp 19 June 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 January 2016 Process igry 2016 04 12 at the Wayback Machine