Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Adi canavar (lat. Canis lupus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin i̇tlər fəsiləsinin canavar cinsinə aid heyvan növü.
| Adi canavar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Mirdəstə: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Adi canavar | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Bədənin uzuqluğu 100–140 santimetr, quyruğun 30–50 santimetr, hündürlüyü 80–100 santimetr. Çəkisi 30–80 kiloqram. Başı və sifəti uzunsovdur, dişləri iti, böyük qılıqcıqlıdır. Qulaqları dik və sivridir. Çox itil iybilmə qabiliyyəti vardır, onlar 1,5 kilometr məsafədən iyi hiss edə bilirlər. Tükü boz, qışda yaya nisəbətən daha qalın olur. Erkək canavar dişidən iridir. Azərbaycanın bütün ərazisi boyu canavarların yaşayış məskənləri vardır. Səhralardan tutmuş yüksək dağ ərazilərinədək məskan sala bilirlər.
Ümumi məlumat
Avropanın və Asiyanın çox isti olmayan bölgələrində boz canavarlar çoxluq təşkil edir. Şimala tərəf gedilərkən qara və ağ rəngli canavarlara rast gəlmək olar.
Canavarların ölçüləri də regional olaraq dəyişir:
- Ən böyük canavarlar Latviya, Belorusiya, Alyaska və Kanadada görsənir, 160 sm bədən uzunluğuna (+ 52 sm quyruq) və ayaqda olduğu halda, 80 sm boya çatır. Bu canavarlar 80 kg ağırlığına qədər çata bilər.
- Ən kiçik canavarlar Yaxın Şərq də və ərəb yarımadasında olur, lakin 80 sm bədən uzunluğuna (+ 29 sm quyruq) və 20 kq ağırlığına çatırlar. Ömürləri 24 ildir.
Gecə vaxtı fəaldır, onun ərazisində yaşayan bütün heyvanlarla qidalanırlar. Qışda əsasən dırnaqlı heyvanlarla, yayda isə xırda onurğalılarla (dovşanlar, siçanlar), sürünənlərlə, həşəratlarla və meyvə gilələri onların qida rasionunu təşkil edir.
Ac canavar 10 kiloqram ət yeyə bilər, adi sutka norması isə 2–6 kilqram təşkil edir. Cütləşdirmə vaxtından başqa, canavarlar 6–10 fərddən ibarət olan sürülərlə yaşayırlar. Sürüdə ierxiyaya ciddi riayət edilir. Sürünün başçısı əksər halda erkək olur ("alfa" canavarı). Sürüdə onu dik duran quyruğundan tanımaq olar. Dişiklər arasında da "alfa- canavarı" vardır, o, adətən sürü başçısından qabaqda gedir. Təhlükə olanda və ya ov vaxtı, "alfa" canavarı sürüyə başçılıq edir.
İerarxiya pilləkənın aşağı pilləsində sürü üzvləri və tək canavarlar yerləşir. Ən aşağı pillədə isə böyümüş bala canavarlar qərarlaşırlar, onlar yalnız iki ildən sonra sürünün üzvü olacaqlar. Böyük canavarlar daima başçı canavarların gücünü yoxlayırlar. Nəticədə, böyümüş canavarlar ierarxiya pilləkanın yuxarı pillələrinə qalxır, qoca canavarlar isə aşağı pillələrdə özlərinə yer tuturlar. Bu cür inkişaf etmiş sosial strukturu ovun effektivliyini daha da artırır.
Canavarlar heç vaxt öz qurbanlarını güdmürlər, onu ancaq qovurlar. Heyvanı təqib edərkən , canavarlar kiçik qruplara bölünürlər. Tutulmuş heyvan sürüdə oynadığı rola əsasən sürü üzvləri arasında bölünür. Ovda iştirak edə bilməyən qoca canavarlar, sürünün arxası ilə gedirl və qalan yeməklə kifayətlənirlər.
Canavarlar — monoqamik heyvanlardır
Canavarlar — monoqamik heyvanlardır. Cütləşmə qışda olur. Canavarlar yuvalarını qayaların dar dərələrində, burulub çıxardılmış ağac köklərinin altında yuva qururlar. Hərdən başqa heyvanların yuvalarında məskən salırlar, çox nadir hallarda özləri yuva qazırlar.
Hamiləlik dövrü təxminən 65 gün çəkir. Aprel-may aylarında dişi canavar 4–8 bala gətirir. Altı aylıq canavarlar artıq özlərinə yem əldə edə bilirlər. Yedizdirmə və böyütmə prosesində bütün sürü iştirak edir. Canavarlar məməlli heyvanlardır. Ərazinin sərhədləri nişanlanır və qorunub saxlanılır.
Azərbaycan ərazisində canavarlar
Azərbaycanda canavarla itin arasında hibridləşdirmə faktları bəllidir. Canavar daxil edilib.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi canavar lat Canis lupus heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin yirticilar destesinin i tler fesilesinin canavar cinsine aid heyvan novu Adi canavarElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Mirdeste FeraeKlad Klad Klad YirticikimilerDeste YirticilarYarimdeste ItkimilerFesile ItlerYarimfesile Triba Yarimtriba Cins CanavarNov Adi canavarBeynelxalq elmi adiCanis lupus L 1758 Sekil axtarisiITIS 180596NCBI 9612EOL 328607FW 44860 Bedenin uzuqlugu 100 140 santimetr quyrugun 30 50 santimetr hundurluyu 80 100 santimetr Cekisi 30 80 kiloqram Basi ve sifeti uzunsovdur disleri iti boyuk qiliqciqlidir Qulaqlari dik ve sivridir Cox itil iybilme qabiliyyeti vardir onlar 1 5 kilometr mesafeden iyi hiss ede bilirler Tuku boz qisda yaya nisebeten daha qalin olur Erkek canavar disiden iridir Azerbaycanin butun erazisi boyu canavarlarin yasayis meskenleri vardir Sehralardan tutmus yuksek dag erazilerinedek meskan sala bilirler Umumi melumatAvropanin ve Asiyanin cox isti olmayan bolgelerinde boz canavarlar coxluq teskil edir Simala teref gedilerken qara ve ag rengli canavarlara rast gelmek olar Canavarlarin olculeri de regional olaraq deyisir En boyuk canavarlar Latviya Belorusiya Alyaska ve Kanadada gorsenir 160 sm beden uzunluguna 52 sm quyruq ve ayaqda oldugu halda 80 sm boya catir Bu canavarlar 80 kg agirligina qeder cata biler En kicik canavarlar Yaxin Serq de ve ereb yarimadasinda olur lakin 80 sm beden uzunluguna 29 sm quyruq ve 20 kq agirligina catirlar Omurleri 24 ildir Gece vaxti fealdir onun erazisinde yasayan butun heyvanlarla qidalanirlar Qisda esasen dirnaqli heyvanlarla yayda ise xirda onurgalilarla dovsanlar sicanlar surunenlerle heseratlarla ve meyve gileleri onlarin qida rasionunu teskil edir Ac canavar 10 kiloqram et yeye biler adi sutka normasi ise 2 6 kilqram teskil edir Cutlesdirme vaxtindan basqa canavarlar 6 10 ferdden ibaret olan surulerle yasayirlar Surude ierxiyaya ciddi riayet edilir Surunun bascisi ekser halda erkek olur alfa canavari Surude onu dik duran quyrugundan tanimaq olar Disikler arasinda da alfa canavari vardir o adeten suru bascisindan qabaqda gedir Tehluke olanda ve ya ov vaxti alfa canavari suruye basciliq edir Ierarxiya pillekenin asagi pillesinde suru uzvleri ve tek canavarlar yerlesir En asagi pillede ise boyumus bala canavarlar qerarlasirlar onlar yalniz iki ilden sonra surunun uzvu olacaqlar Boyuk canavarlar daima basci canavarlarin gucunu yoxlayirlar Neticede boyumus canavarlar ierarxiya pillekanin yuxari pillelerine qalxir qoca canavarlar ise asagi pillelerde ozlerine yer tuturlar Bu cur inkisaf etmis sosial strukturu ovun effektivliyini daha da artirir Canavarlar hec vaxt oz qurbanlarini gudmurler onu ancaq qovurlar Heyvani teqib ederken canavarlar kicik qruplara bolunurler Tutulmus heyvan surude oynadigi rola esasen suru uzvleri arasinda bolunur Ovda istirak ede bilmeyen qoca canavarlar surunun arxasi ile gedirl ve qalan yemekle kifayetlenirler Canavarlar monoqamik heyvanlardirCanavarlar monoqamik heyvanlardir Cutlesme qisda olur Canavarlar yuvalarini qayalarin dar derelerinde burulub cixardilmis agac koklerinin altinda yuva qururlar Herden basqa heyvanlarin yuvalarinda mesken salirlar cox nadir hallarda ozleri yuva qazirlar Hamilelik dovru texminen 65 gun cekir Aprel may aylarinda disi canavar 4 8 bala getirir Alti ayliq canavarlar artiq ozlerine yem elde ede bilirler Yedizdirme ve boyutme prosesinde butun suru istirak edir Canavarlar memelli heyvanlardir Erazinin serhedleri nisanlanir ve qorunub saxlanilir Azerbaycan erazisinde canavarlarAzerbaycanda canavarla itin arasinda hibridlesdirme faktlari bellidir Canavar daxil edilib IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0Hemcinin bax