Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cütdırnaqlılar (lat. Artiodactyla) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinə aid heyvan dəstəsi.
| Cütdırnaqlılar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Ranqsız: Dəstə: Cütdırnaqlılar | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Suidae () fəsiləsinə ən geniş yayılmış və sayı nisbətən yaxşı qalmış Sus scrofa (çöl donuzu) aiddir. Onun ən yüksək sıxlığı Böyük Qafqazın Zaqatala-İsmayıllı bölgəsində, Talışda və ara-sıra Kür və Arazın tuqaylarında müşahidə olunur. Qabanın respublikada ümumi sayı 5500–6000 fərd kimi qiymətləndirilir.
Cervidae () fəsiləsindən Capreolus capreolus (cüyür) orta dağ qurşağı meşələrində rast gəlinir. Talış və Kiçik Qafqazda azsaylı olub, Böyük Qafqazda cütdırnaqlılar arasında sayı nisbətən çox olanı sayılır. Zaqatala, İlisu və İsmayıllı qoruqlarında sayları daha çoxdur. Azərbaycanda ümumi sayı 900–1000 başa yaxındır. Bu fəsilənin ikinci növü Cervus elaphus (nəcib maral) vaxtı ilə bütün meşələrdə rast gəlsə də, hazırda yalnız Böyük Qafqazın cənub ətəklərində qalmış, Qarayazı meşələrində demək olar ki yox olmuş, Göygöl qoruğunda isə yox olmaq üzrədir. Marallar Zaqatala, İlisu, İsmayıllı və Altıağac qoruqlarında cəmləşir, fəsillərdən asılı olaraq 1200–2500 m hündürlüklər arasında köç edirlər. Respublikada ümumi sayı 350–400-ə yaxındır.
Üçüncü fəsilə Bovidae (Boşbuynuzlular) dörd cinsə aid 5 növü cəmləşdirir. Gazella subgutturosa (ceyran) bir zamanlar Azərbaycanın bütün mərkəzi düzənliyində yayıldığı halda, indi yalnız Şirvan qoruğu (4000–4200 baş) və Korçay yasaqlığında (200–250 baş) (Kuliev, 2000) qalmışdır. Rupicapra rupicapra (qarapaça və ya köpgər) Böyük Qafqazın cənub ətəklərindəki qoruqlarda 1500–4000 m hündürlüklərdə rast gəlinir. Onun sayı 400–450 başa qədərdir. Cənubi Qafqazın bütün dağlarında rast gələn Capra aegagrus (bezoar keçisi) hazırda arealı parçalanmış şəkildə yalnız Kiçik Qafqazda qalmışdır. Həmin ərazilər bədnam erməni qoşunları tərəfindən işğal olduğuna görə keçilərin indiki vəziyyəti və sayı haqqında heç bir məlumat yoxdur. Ovis orientalis (Asiya muflonu) yalnız Naxçıvan Muxtar Respublikasında rast gəlinir və onun sayı burada 600–800 hüdudlarındadır (Kuliev, 2000).
"Ovis gmelini gmelini" (Erməni muflonu) Azərbaycanın naxçıvan muxtar respublikasında yaşayır.çox az saydadır.sayısı azərbaycanda 250–300 arasındadır.yüksək dağlıq yerlərdə yaşayır. iran, türkiyə, azərbaycan, ermənistanda yaşayır.
Capra cylindricornis (Dağıstan dağ keçisi) Baş Qafqaz silsiləsinin cənub və şərq ətəklərində 1000–3300 m hündürlüklərdə rast gəlir (Kuliev, 2000). Bu heyvanların ən yüksək sıxlığı Zaqatala qoruğunda müşahidə olunur. Onların ümumi sayı 3500–4000 başa çatır.
Bütün dırnaqlılar təbiətdə və insan həyatında böyük əhəmiyyət daşıyırlar. Məhz onlar ibtidai insanı qida ilə təmin etmişlər və bunu paleontoloji qazıntılar da sübut edir (Qadjiev, 1977). İndiki zamanda intensiv ovlanma və yaşayış yerlərinin mənimsənilməsi nəticəsində onların arealı daralmış və sayları azalmışdır. Hal-hazırda onlar əsasən mühafizə olunan ərazilərdə qalmışlar. Demək olar ki, onların əksəriyyəti Qırmızı kitaba düşmüşdülər.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2012.
- Wilson D. E., Reeder D. M. Class Mammalia Linnaeus, 1758. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 56–60. , 978-1-86977-850-7
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cutdirnaqlilar lat Artiodactyla heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfine aid heyvan destesi CutdirnaqlilarElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Ranqsiz DirnaqlilarDeste CutdirnaqlilarBeynelxalq elmi adiArtiodactyla Ricard Ouen 1848 Sekil axtarisiITIS 180692NCBI 91561EOL 7678FW 42307 Suidae fesilesine en genis yayilmis ve sayi nisbeten yaxsi qalmis Sus scrofa col donuzu aiddir Onun en yuksek sixligi Boyuk Qafqazin Zaqatala Ismayilli bolgesinde Talisda ve ara sira Kur ve Arazin tuqaylarinda musahide olunur Qabanin respublikada umumi sayi 5500 6000 ferd kimi qiymetlendirilir Cervidae fesilesinden Capreolus capreolus cuyur orta dag qursagi meselerinde rast gelinir Talis ve Kicik Qafqazda azsayli olub Boyuk Qafqazda cutdirnaqlilar arasinda sayi nisbeten cox olani sayilir Zaqatala Ilisu ve Ismayilli qoruqlarinda saylari daha coxdur Azerbaycanda umumi sayi 900 1000 basa yaxindir Bu fesilenin ikinci novu Cervus elaphus necib maral vaxti ile butun meselerde rast gelse de hazirda yalniz Boyuk Qafqazin cenub eteklerinde qalmis Qarayazi meselerinde demek olar ki yox olmus Goygol qorugunda ise yox olmaq uzredir Marallar Zaqatala Ilisu Ismayilli ve Altiagac qoruqlarinda cemlesir fesillerden asili olaraq 1200 2500 m hundurlukler arasinda koc edirler Respublikada umumi sayi 350 400 e yaxindir Ucuncu fesile Bovidae Bosbuynuzlular dord cinse aid 5 novu cemlesdirir Gazella subgutturosa ceyran bir zamanlar Azerbaycanin butun merkezi duzenliyinde yayildigi halda indi yalniz Sirvan qorugu 4000 4200 bas ve Korcay yasaqliginda 200 250 bas Kuliev 2000 qalmisdir Rupicapra rupicapra qarapaca ve ya kopger Boyuk Qafqazin cenub eteklerindeki qoruqlarda 1500 4000 m hundurluklerde rast gelinir Onun sayi 400 450 basa qederdir Cenubi Qafqazin butun daglarinda rast gelen Capra aegagrus bezoar kecisi hazirda areali parcalanmis sekilde yalniz Kicik Qafqazda qalmisdir Hemin eraziler bednam ermeni qosunlari terefinden isgal olduguna gore kecilerin indiki veziyyeti ve sayi haqqinda hec bir melumat yoxdur Ovis orientalis Asiya muflonu yalniz Naxcivan Muxtar Respublikasinda rast gelinir ve onun sayi burada 600 800 hududlarindadir Kuliev 2000 Ovis gmelini gmelini Ermeni muflonu Azerbaycanin naxcivan muxtar respublikasinda yasayir cox az saydadir sayisi azerbaycanda 250 300 arasindadir yuksek dagliq yerlerde yasayir iran turkiye azerbaycan ermenistanda yasayir Capra cylindricornis Dagistan dag kecisi Bas Qafqaz silsilesinin cenub ve serq eteklerinde 1000 3300 m hundurluklerde rast gelir Kuliev 2000 Bu heyvanlarin en yuksek sixligi Zaqatala qorugunda musahide olunur Onlarin umumi sayi 3500 4000 basa catir Butun dirnaqlilar tebietde ve insan heyatinda boyuk ehemiyyet dasiyirlar Mehz onlar ibtidai insani qida ile temin etmisler ve bunu paleontoloji qazintilar da subut edir Qadjiev 1977 Indiki zamanda intensiv ovlanma ve yasayis yerlerinin menimsenilmesi neticesinde onlarin areali daralmis ve saylari azalmisdir Hal hazirda onlar esasen muhafize olunan erazilerde qalmislar Demek olar ki onlarin ekseriyyeti Qirmizi kitaba dusmusduler IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2012 Wilson D E Reeder D M Class Mammalia Linnaeus 1758 Animal Biodiversity An Outline of Higher level Classification and Survey of Taxonomic Richness red Z Zhang 2011 C 3148 burax 1 S 56 60 ISBN 978 1 86977 849 1 978 1 86977 850 7Hemcinin bax