Bərk məhlul– müxtəlif elementlərin atomlarının ümumi kristallik qəfəsdə yerləşdiyi dəyişən tərkib fazaları.
Təsnifat
Nizamsız (atomların xaotik yerləşməsi ilə), tam və ya qismən nizamlı ola bilərlər. Eksperimental olaraq, nizamlılıq əsasən rentgen struktur analizi ilə müəyyən edilir. Bərk məhlul yaratma qabiliyyəti bütün kristallik bərk cisimlər üçün xarakterikdir. Bir çox hallarda bu dar konsentrasiya həddləri ilə məhdudlaşır, lakin davamlı bərk məhlullar sıralı sistemlər də məlumdur (məsələn, Cu-Au, Ti-Zr, GaAs-GaP). Əslində, təmiz hesab olunan bütün kristallik maddələr, çox az tərkibli qarışığı olan bərk məhlullardır. Üç növ bərk məhlul var:
əvəzedilmiş bərk məhlullar;
daxil edilmiş bərk məhlullar;
çıxarılmış bərk məhlullar.
Yum-Rozerinin yarıempirik qaydalarına əsasən, əvəzedilmiş bərk məhlulların davamlı sırası metallik sistemlərdə ancaq o elementlərlə yaradılır ki, onlar birincisi, ölçülərinə görə bir-birinə yaxın olan atom radiuslarına malikdirlər (15%-dən çox fərqli olmamaq şərtilə) və ikincisi, gərginliyin elektrokimyəvi sırasında bir-birindən çox uzaq yerləşmirlər. Bu zaman elementlər eyni tip kristallik qəfəsə malik olmalıdırlar. Yarımkeçirici və dielektrik əsaslı bərk məhlullarda, daha “boş” kristallik qəfəslər sayəsində əvəzedilmiş bərk məhlulların yaranması atom radiuslarının böyük fərqi zamanı da mümkündür. Əgər komponentlərin atomları öz ölçülərinə və ya elektron strukturuna görə əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənirlərsə, bir elementin atomlarının digər elementin yaratdığı qəfəsin düyün birləşmələrinin arasına daxil edilməsi mümkündür. Bu kimi bərk məhlullar qeyri-metalların (B, H2, O2, N2, C) metallarda həll olunması zamanı tez-tez əmələ gəlir. Kristallik qəfəsdə boş düyünlərin yaranması hesabına əmələ gələn çıxarılmış bərk məhlullar, komponentlərdən birinin kimyəvi birləşmədə həll olunması zamanı əmələ gəlir və nestexiometrik birləşmələr üçün xarakterikdir. Təbii minerallar bir çox hallarda özləri bərk məhluldurlar (kristallarda İzomorfizmə baxın). Elementlərin və birləşmələrin aşqarlanması zamanı bərk məhlulların əmələ gəlməsi ərintilərin, yarımkeçirilərin, keramikanın, ferritlərin istehsalı zamanı böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bərk məhlullar – bütün mühüm konstruksiya və paslanmayan poladların, bürünclərin, latunların, yüksək dözümlü alüminium və maqniy birləşmələrinin əsasıdır. Bərk məhlulların xüsusiyyətləri onların tərkibi, termik və ya termomexanik emalı ilə nizamlanır. Müasir bərkcisimli elektronikanın əsası olan aşqarlanmış yarımkeçiricilər və bir çox seqnetoelektriklər də bərk məhluldurlar. Bərk məhlulların parçalanması zamanı ərintilər yeni xassələr əldə edir. Çox incə müxtəlifliyi olan ərintilər xüsusilə qiymətli keyfiyyətlərə malikdirlər, onlara dispersiya-bərkiyən, yaxud köhnəlmiş bərk məhlullar da deyilir. Dispersiya bərkiməsi, nestexiometrik birləşmələrə əsaslanan bərk məhlulların parçalanması zamanı da müşahidə oluna bilər.
Müntəzəm məhlulun modeli
Real bərk məhlulların xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi üçün müntəzəm məhlulun modeli istifadə oluna bilər. Bu model ideal məhlulun modeli ilə müqayisədə daha ciddidir. Model aşağıdakı təxminlərə əsaslanır:
Kvazikimyəvi təxmin. Bu təxminə əsasən, atomlar arasındakı qarşılıqlı əlaqə məhlulun tərkibindən asılı deyildir. Bu ona gətirib çıxarır ki, əlaqələrin müddəti də tərkibdən asılı deyildir. Əmin olmaq çətin deyil ki, bu hal üçün qarışdırma həcmi sıfıra bərabərdir və qarışdırma entalpiyası qarışdırmanın daxili enerjisinə uyğun gəlir. Daxili enerjinin potensial hissəsinin hesablanması zamanı, bir qayda olaraq ancaq yaxın qonşularla kifayətlənirlər.
Atomların paylanması təsadüfi hesab olunur. Atomlar arasındakı qarşılıqlı münasibət kiçikdir və onların paylanmasına təsir göstərə bilməz. Buna görə də, müntəzəm məhlulun konfiqurasiya entropiyası, ideal məhlulunki ilə uyğun gəlir. Bu təxminin etibarlılığı real məhlullarda temperaturun artımı ilə daha da artır.
A və B tipli iki atom nümunəsinin qarışdırılması nəticəsində müntəzəm məhlulun yaranmasını nəzərdən keçirək: E = PAAEAA + PBBEBB burada PAA, EAA – A nümunəsində atomlar arasındakı əlaqənin sayı və onların enerjisidir. Qarışdırmadan sonra: E = PAAEAA + PBBEBB + PABEAB Əgər z – koordinasiya rəqəmi kimi götürülərsə, onda əlaqələrin sayı üçün aşağıdakı ifadəni yazmaq olar: PAA = (zNA - PAB)/2, PBB = (zNB - PAB)/2, burada NA – A tipli atomların sayıdır. Əvəzləmədən sonra E üçün alınır: E = zNAEAA/2 + zNBEBB/2 +PAB(EAB – (EAA + EBB)/2, burada sonuncu toplanan qarışdırma zamanı enerji dəyişikliyini göstərir. Atomların məhlulda paylanmasının təsadüfi olduğu faktından istifadə edərək PAB-ni tapaq. Hər bir B atomunun z qonşusu vardır. A atomlarının B atomu ətrafındakı orta sayı A atomlarının sistemdəki konsentrasiyasına mütənasib olmalıdır. O zaman alırıq: N = zXA A-B əlaqələrinin sayı: PAB = nNB = zXANB = zNXAXB, burda N = NA + NB. Nəhayət, müntəzəm məhlulun qarışdırılmasının potensial enerjisi üçün ifadəni əldə edirik: E = (EAB–zN(EAB –(EAA + EBB)/2XAXB).
Ədəbiyyat
İndenbaum Q.V. Kimyəvi Ensiklopedik Lüğət. – Moskva: Sovet Ensiklopediyası, 1983.- 792 səh.
V.Yum-Rozeri. Fiziki metalşünaslığa giriş. – İngilis dilindən tərcümə V.M.Qlazov və S.N.Qorin – Moskva: Metallurgiya, 1965, - 203səh
Необычные свойства обычных растворов , Ю. Я. Фиалков (1978)
Avqust 03, 2021
bərk, məhlul, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, müxtəlif, elementlərin, atomlarının, ümumi, kristallik, qəfəsdə, yerləşdiyi, dəyişən, tərkib, fazaları, təsnifat, redaktəniza. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Berk mehlul muxtelif elementlerin atomlarinin umumi kristallik qefesde yerlesdiyi deyisen terkib fazalari Tesnifat RedakteNizamsiz atomlarin xaotik yerlesmesi ile tam ve ya qismen nizamli ola bilerler Eksperimental olaraq nizamliliq esasen rentgen struktur analizi ile mueyyen edilir Berk mehlul yaratma qabiliyyeti butun kristallik berk cisimler ucun xarakterikdir Bir cox hallarda bu dar konsentrasiya heddleri ile mehdudlasir lakin davamli berk mehlullar sirali sistemler de melumdur meselen Cu Au Ti Zr GaAs GaP Eslinde temiz hesab olunan butun kristallik maddeler cox az terkibli qarisigi olan berk mehlullardir Uc nov berk mehlul var evezedilmis berk mehlullar daxil edilmis berk mehlullar cixarilmis berk mehlullar Yum Rozerinin yariempirik qaydalarina esasen evezedilmis berk mehlullarin davamli sirasi metallik sistemlerde ancaq o elementlerle yaradilir ki onlar birincisi olculerine gore bir birine yaxin olan atom radiuslarina malikdirler 15 den cox ferqli olmamaq sertile ve ikincisi gerginliyin elektrokimyevi sirasinda bir birinden cox uzaq yerlesmirler Bu zaman elementler eyni tip kristallik qefese malik olmalidirlar Yarimkecirici ve dielektrik esasli berk mehlullarda daha bos kristallik qefesler sayesinde evezedilmis berk mehlullarin yaranmasi atom radiuslarinin boyuk ferqi zamani da mumkundur Eger komponentlerin atomlari oz olculerine ve ya elektron strukturuna gore ehemiyyetli derecede ferqlenirlerse bir elementin atomlarinin diger elementin yaratdigi qefesin duyun birlesmelerinin arasina daxil edilmesi mumkundur Bu kimi berk mehlullar qeyri metallarin B H2 O2 N2 C metallarda hell olunmasi zamani tez tez emele gelir Kristallik qefesde bos duyunlerin yaranmasi hesabina emele gelen cixarilmis berk mehlullar komponentlerden birinin kimyevi birlesmede hell olunmasi zamani emele gelir ve nestexiometrik birlesmeler ucun xarakterikdir Tebii minerallar bir cox hallarda ozleri berk mehluldurlar kristallarda Izomorfizme baxin Elementlerin ve birlesmelerin asqarlanmasi zamani berk mehlullarin emele gelmesi erintilerin yarimkecirilerin keramikanin ferritlerin istehsali zamani boyuk ehemiyyet kesb edir Berk mehlullar butun muhum konstruksiya ve paslanmayan poladlarin burunclerin latunlarin yuksek dozumlu aluminium ve maqniy birlesmelerinin esasidir Berk mehlullarin xususiyyetleri onlarin terkibi termik ve ya termomexanik emali ile nizamlanir Muasir berkcisimli elektronikanin esasi olan asqarlanmis yarimkeciriciler ve bir cox seqnetoelektrikler de berk mehluldurlar Berk mehlullarin parcalanmasi zamani erintiler yeni xasseler elde edir Cox ince muxtelifliyi olan erintiler xususile qiymetli keyfiyyetlere malikdirler onlara dispersiya berkiyen yaxud kohnelmis berk mehlullar da deyilir Dispersiya berkimesi nestexiometrik birlesmelere esaslanan berk mehlullarin parcalanmasi zamani da musahide oluna biler Muntezem mehlulun modeli RedakteReal berk mehlullarin xususiyyetlerinin oyrenilmesi ucun muntezem mehlulun modeli istifade oluna biler Bu model ideal mehlulun modeli ile muqayisede daha ciddidir Model asagidaki texminlere esaslanir Kvazikimyevi texmin Bu texmine esasen atomlar arasindaki qarsiliqli elaqe mehlulun terkibinden asili deyildir Bu ona getirib cixarir ki elaqelerin muddeti de terkibden asili deyildir Emin olmaq cetin deyil ki bu hal ucun qarisdirma hecmi sifira beraberdir ve qarisdirma entalpiyasi qarisdirmanin daxili enerjisine uygun gelir Daxili enerjinin potensial hissesinin hesablanmasi zamani bir qayda olaraq ancaq yaxin qonsularla kifayetlenirler Atomlarin paylanmasi tesadufi hesab olunur Atomlar arasindaki qarsiliqli munasibet kicikdir ve onlarin paylanmasina tesir gostere bilmez Buna gore de muntezem mehlulun konfiqurasiya entropiyasi ideal mehlulunki ile uygun gelir Bu texminin etibarliligi real mehlullarda temperaturun artimi ile daha da artir A ve B tipli iki atom numunesinin qarisdirilmasi neticesinde muntezem mehlulun yaranmasini nezerden kecirek E PAAEAA PBBEBB burada PAA EAA A numunesinde atomlar arasindaki elaqenin sayi ve onlarin enerjisidir Qarisdirmadan sonra E PAAEAA PBBEBB PABEAB Eger z koordinasiya reqemi kimi goturulerse onda elaqelerin sayi ucun asagidaki ifadeni yazmaq olar PAA zNA PAB 2 PBB zNB PAB 2 burada NA A tipli atomlarin sayidir Evezlemeden sonra E ucun alinir E zNAEAA 2 zNBEBB 2 PAB EAB EAA EBB 2 burada sonuncu toplanan qarisdirma zamani enerji deyisikliyini gosterir Atomlarin mehlulda paylanmasinin tesadufi oldugu faktindan istifade ederek PAB ni tapaq Her bir B atomunun z qonsusu vardir A atomlarinin B atomu etrafindaki orta sayi A atomlarinin sistemdeki konsentrasiyasina mutenasib olmalidir O zaman aliriq N zXA A B elaqelerinin sayi PAB nNB zXANB zNXAXB burda N NA NB Nehayet muntezem mehlulun qarisdirilmasinin potensial enerjisi ucun ifadeni elde edirik E EAB zN EAB EAA EBB 2XAXB Edebiyyat RedakteIndenbaum Q V Kimyevi Ensiklopedik Luget Moskva Sovet Ensiklopediyasi 1983 792 seh V Yum Rozeri Fiziki metalsunasliga giris Ingilis dilinden tercume V M Qlazov ve S N Qorin Moskva Metallurgiya 1965 203seh Neobychnye svojstva obychnyh rastvorov Yu Ya Fialkov 1978 Menbe https az wikipedia org w index php title Berk mehlul amp oldid 4319591, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
