Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Böyük dişqurtlayan (lat. Ammi majus) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin dişqurtlayan cinsinə aid bitki növü.
| Böyük dişqurtlayan | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Böyük dişqurtlayan | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Birillik ot bitkisi olub, kiçik ağ çiçəkləri olmaqla, iri çiçəklərınin diametri 15 sm, çiçək qrupu isə mürəkkəb çətirdir. Düz, çılpaq, şırımlı gövdəli, hündürlüyü 100-140 sm-dir. Yuxarı hissəsi budaqlanan, gövdə budağındakı yarpaqları orta saylıdır. Yarpaq lövhəcikləri iki, hətta üç lələkvari bölünmüş olur. Meyvəsi sallaq, kiçik, uzunluğu 2-3 mm, eni isə 1 mm-dir.
Yetişmiş və qurudulmuş mədəni birillik ot bitkisi olan böyük amminin meyvələri xammal olaraq toplanılır. Meyvələrini bitki ölüşkəyən zaman toplanılır. Mərkəzi çətirindəki meyvələri yetişməyə başladıqda bitki toplanılmalı və qurudulmalıdır. Qurudulma digər bikilər kimi aparılır.
Spesifik iyli, acı dadlı və azacıq yandırıcıdir. Havası dəyişilən quru anbarlarda saxlanılmalıdır. Saxlama müddəti 5 ildir.
Tərkibi və təsiri
Meyvələrinin tərkibində furokumarinlər (2,2%), psoralen və angeliçin törəmələri: ksantotoksin, imperatorin, izipimpinellin, berqapten və marmezin vardır.
Fotosensiblizasiyaedici dərmandır. Əsas təsiredici maddəsi furokumarinlər olub, ultrabənövşəyi şüanın təsirindən dəridəki melanin piqmentini stimullaşdırır. Ammifurinin və ultrabənövşəyi şüanın kombinasiyası ilə dəridəki piqmentasiya bərpa olur. Furokumarinlər kapilliyarları möhkəmləndirir, sedativ, ödqovucu, sidikqovucu təsir edir, uşaqlıq və bağırsağı tonuslandırır.
Bitkidən alınan ammifurin preparatı fotosensiblizasiyaedici maddə kimi vitiliqo və allopesiyalarda müvəffəqiyyətlə təyin edilir. Həbi 0,02 q, spirtlə birlikdə 2% olmaqla təyin edilir. Bu bitkinin müalicəvi təsiri XIII əsrdən məlum idi. Ərəb təbibləri leykodermanı və şüalanmanı bu bitki ilə müalicə edirdilər. Xammalından «Ammifurin» və "Anmarin" alınır. "Ammifurin"lə psorioz, neyrodermit, qırmızı dəmrovun, "Anmarin"lə isə göbələkəleyhinə vasitə kimi dermatomikozların müalicəsində istifadə edilir.
Tərkibində forokumarinlər (izopimpinellina, berqapten, ksantotoksin) ən azı 0,6%, rütubət 10%, kül 8%, üzvü birləşmələr 5% mineral birləşmələr 1%-dir.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 243.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk disqurtlayan lat Ammi majus bitkiler aleminin cetircicekliler destesinin cetirkimiler fesilesinin disqurtlayan cinsine aid bitki novu Boyuk disqurtlayanElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste CetirciceklilerFesile CetirkimilerYarimfesile Triba Cins DisqurtlayanNov Boyuk disqurtlayanBeynelxalq elmi adiAmmi majus L 1753Sekil axtarisiITIS 29577NCBI 48026EOL 584988Botaniki xarakteristikasiBirillik ot bitkisi olub kicik ag cicekleri olmaqla iri ciceklerinin diametri 15 sm cicek qrupu ise murekkeb cetirdir Duz cilpaq sirimli govdeli hundurluyu 100 140 sm dir Yuxari hissesi budaqlanan govde budagindaki yarpaqlari orta saylidir Yarpaq lovhecikleri iki hetta uc lelekvari bolunmus olur Meyvesi sallaq kicik uzunlugu 2 3 mm eni ise 1 mm dir Yetismis ve qurudulmus medeni birillik ot bitkisi olan boyuk amminin meyveleri xammal olaraq toplanilir Meyvelerini bitki oluskeyen zaman toplanilir Merkezi cetirindeki meyveleri yetismeye basladiqda bitki toplanilmali ve qurudulmalidir Qurudulma diger bikiler kimi aparilir Spesifik iyli aci dadli ve azaciq yandiricidir Havasi deyisilen quru anbarlarda saxlanilmalidir Saxlama muddeti 5 ildir Terkibi ve tesiriMeyvelerinin terkibinde furokumarinler 2 2 psoralen ve angelicin toremeleri ksantotoksin imperatorin izipimpinellin berqapten ve marmezin vardir Fotosensiblizasiyaedici dermandir Esas tesiredici maddesi furokumarinler olub ultrabenovseyi suanin tesirinden derideki melanin piqmentini stimullasdirir Ammifurinin ve ultrabenovseyi suanin kombinasiyasi ile derideki piqmentasiya berpa olur Furokumarinler kapilliyarlari mohkemlendirir sedativ odqovucu sidikqovucu tesir edir usaqliq ve bagirsagi tonuslandirir Bitkiden alinan ammifurin preparati fotosensiblizasiyaedici madde kimi vitiliqo ve allopesiyalarda muveffeqiyyetle teyin edilir Hebi 0 02 q spirtle birlikde 2 olmaqla teyin edilir Bu bitkinin mualicevi tesiri XIII esrden melum idi Ereb tebibleri leykodermani ve sualanmani bu bitki ile mualice edirdiler Xammalindan Ammifurin ve Anmarin alinir Ammifurin le psorioz neyrodermit qirmizi demrovun Anmarin le ise gobelekeleyhine vasite kimi dermatomikozlarin mualicesinde istifade edilir Terkibinde forokumarinler izopimpinellina berqapten ksantotoksin en azi 0 6 rutubet 10 kul 8 uzvu birlesmeler 5 mineral birlesmeler 1 dir IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 243 Hemcinin bax