Böyük bağayarpağı
Böyük bağayarpağı (lat. Plantago major L.) - bağayarpağıkimilər fəsiləsinin bağayarpağı cinsinə aid bitki növü.
| Böyük bağayarpağı | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Plantago major | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Plantago major L. | |||||||||||||||||
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 6-50 sm olan çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi (adətən bir neçə) yarpaqsızdır, dar, uzun sümbüllə başa çatır.
Enli, yumurtavari, bütöv, 5-7 damarlı, enli saplaq üzərində yerləşən çılpaq yarpaqları birbaşa kökyanı rozetdən çıxır. May-sentyabr aylarında çiçəkləyir, iyun-oktyabr aylarında meyvə verir.
Yayılması
Böyük bağayarpağı boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinin palearktik-meşə qrupuna aiddir. Avropada, Balkan və Kiçik Asiya ölkələrində, İran, Əfqanıstan, Hindistan, Himalay, Yaponiya, Çin, Monqolustan, Şimali Amerika, Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda böyük bağayarpağı bütün rayonlarda arandan subalp qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 2600 m qədər) bitir
Sinonim
- Plantago borysthenica Wissjul.
- Plantago dregeana Decne.
- Plantago gigas H. Lév.
- Plantago jehohlensis Koidz.
- Plantago latifolia Salisb.
- Plantago macronipponica Yamam.
- Plantago major var. borysthenica Rogow.
- Plantago major var. gigas (H. Lév.) H. Lév.
- Plantago major var. jehohlensis (Koidz.) S.H. Li
- Plantago major var. kimurae Yamam.
- Plantago major var. major major
- Plantago major f. major
- Plantago major var. paludosa Bég.
- Plantago major var. pauciflora (Gilib.) Bég.
- Plantago major var. sawadai Yamam.
- Plantago major f. scopulorum Fr.
- Plantago major var. sinuata (Lam.) Decne.
- Plantago sawadai (Yamam.) Yamam.
- Plantago villifera Kitag.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Kseromezofitdir, meşə-kol, dağçəmən və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən çəmən, meşə, kolluq, qumsal yerlər, yol kənarları, əkin, bağ və bostanlarda kiçik qruplar əmələ gətirir
Tərkibi
Flavonoid, saponin, alkaloid, piyli yağlar, aşı və acı maddələr, C, B və K vitaminləri, karotin və qlikozidlərlə zəngindir
Təsiri və tətbiqi
Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki, eksperimental, Tibet, Çin, Koreya və xalq təbabətində, farmakologiya və homeopatiyada, eləcə də baytarlıqda
geniş tətbiq edilir. Əsasən dəri, böyrək, göz, şəkərli diabet, sidik kisəsi, mədə-bağırsaq, mədə və onikibarmaq bağırsaq xoraları, epilepsiya, ağciyər vərəmi, bronxit xəstəlikləri, habelə yanıqlar, bəd xassəli şişlər, sınıq, burxulma və zədələnmə, ağızda iltihab prosesləri, irinli yaralar və xoralar, diş və baş ağrıları zamanı istifadə olunur. Bakterisid, protistosid,
sedativ, hipotenziv, hemostatik, qansaxlayıcı, bəlğəmgətirici, işlədici və şualanmadan qoruyucu təsirə malikdir.
Əkstəsirləri
Mədə şirəsinin yüksək turşuluğu ilə bağlı qastrit üçün ziyanlıdır.
İstifadə olunan hissələri
Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü
hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri, kökü və toxumları istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, dəmləmə və şirələr.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Yeməlidir, qızardılmış və üyüdülmüş toxumlardan alınmış un sousların və ədviyyatların (şorabalar üçün) hazırlanmasında istifadə olunur. Yem bitkisidir.
İstinadlar
Mehdiyeva N.P. «Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi», Bakı,2011
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
| İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
